In steinerscholen heeft men het niet hoog op met computers en het gebruik ervan in de lessen. Dat Edmond Schoorel, antroposofisch arts en hoog aangeschreven op de antroposofische lerarenopleiding van Hogeschool Helicon gisteren in de Telegraaf komt vertellen dat computergebruik voor de leeftijd van 16 jaar schadelijk is, zal dan waarschijnlijk weinig verbazing wekken.
Binnen de antroposofische beweging probeert men zo veel mogelijk om de ideeën van Rudolf Steiner sluitend te maken, al ligt dat met pc iets moeilijker: daar had de man 100 jaar geleden namelijk nog geen weet van.
Waarom dan toch die weerstand tegen computers?
In België verscheen alweer een tijdje geleden, maar ondertussen terug opgerakeld, het kritische boekje ‘Hype Hype Hoer@’ (Rudolf Steiner Academie, 2000) van de auteurs Werner Govaerts en Hans Annoot, blijkbaar de enige steinerschoolleerkrachten die steeds wanneer de steinerscholen een keer het publieke debat durven aangaan, opdagen. In de presentatie van het boekje door de uitgever (klik op publicaties) staat het volgende te lezen:
De auteurs hopen dat de Steinerscholen zich niet blindelings laten meeslepen met de hype van Microsoft en Internet.
Alsof internet en Microsoft, toch verwezenlijkingen in het teken van de vooruitgang, onder dezelfde noemer worden geplaatst als de hype ‘Mega Mindy’. Het cahier over ICT is weliswaar een publicatie die een andere kijk op computergebruik biedt en daarom de moeite waard is om te lezen. Er zit echter een addertje onder het gras:
Het werkje doet uitschijnen alsof steinerscholen op zoek zijn naar een alternatieve manier om kinderen computervaardigheden bij te brengen. In werkelijkheid is het binnen de steinerschoolgemeenschap zo dat computeronderricht per definitie als schadelijk wordt gezien. Dat komt men echter niet vertellen. Op besloten voordrachten kom je dat wel te weten. Sla er de antroposofische literatuur die handelt over computer en televisie op na en je zult merken dat tv en pc ‘not done’ is. Schoorel bevestigt dit nu nog maar eens.
Zelf was ik als bestuurslid van de Geelse steinerschool Novalis, die is gefuseerd met Lier en Turnhout, getuige van hoe in het jaar 2000 de directeur van de fusiescholen op een bestuursvergadering kwam uitleggen dat…en ik citeer:
Ik ben me ervan bewust dat jullie tegen computeronderwijs zijn, maar dat hoeft nog geen belemmering te zijn om de subsidies voor ICT aan te nemen. Men hoeft daarom nog geen computerlessen te geven. In Lier was ook veel weerstand tegen de invoering van ICT in het leerplan, tot de leraren met de verkregen subsidies een laptop mochten aankopen.
Daar hoor ik Govaerts en Annoot niet voor waarschuwen? En uit een mail van een nog niet zo lang geleden afgestudeerde leerling van een steinerschool:
Hoe ik op je website kwam, weet ik niet meer. Ik gok door wat gegoogle. (Ik heb dan geen ICT gekregen op school, ik kan aardig overweg met het digitale goedje)
Ik wist door mijn stages in verschillende steinerscholen al langer dat ICT-lokalen in veel steinerscholen alleen maar dienen om zand in de ogen van inspecteurs (art 5.1.7) en ouders te strooien. Er wordt meestal van uitgegaan dat leerlingen thuis wel op de computer leren werken. Net zoals door sommige prominenten in steinerscholen wordt verwacht dat leerlingen ook maar zelf moeten leren lezen, schrijven en rekenen.
Of het hen op zijn minst niet te vroeg aan te leren. In devote navolging van wat de meester over lezen en schrijven vertelde:
Lezen en schrijven in zijn huidige vorm is eigenlijk maar geschikt voor oudere kinderen, van zo’n 11 à 12 jaar. Het is voor iemands latere leven een zegen, wanneer men niet heeft leren lezen en schrijven voor die leeftijd.
Rudolf Steiner – GA 31, p. 34
Dus niet leren lezen en schrijven voor 11 jaar volgens Steiner en niet computeren voor 16 jaar volgens Schoorel? Dan is de klacht van een ouder omdat haar kind dat bijna naar het middelbaar onderwijs zou gaan overstappen en amper kon lezen en schrijven, nog zo ongeloofwaardig niet. Of zoals ik eerder al aanhaalde in ‘Naschools thuisonderwijs’ dat grootouders hun kleinkind zelf moesten leren lezen en schrijven, en dat de leraar daarover niet aanspreekbaar was.
Enkele jaren geleden hielp ik een leerling van een middelbare steinerschool (5de middelbaar) toen deze naar aanleiding van zijn sociale stage een e-mail aan het door hem gekozen bedrijf moest versturen: de jongen wist niet hoe hij het liggend streepje (underscore) dat in het adres voorkwam, moest typen. Na taal- volgt computeranalfabetisme? Schrijnend, een ander woord heb ik er niet voor. Voor mij is het duidelijk dat steinerscholen jongeren enkele vaardigheden die in onze samenleving van essentieel belang zijn, onthouden of op zijn minst de ontwikkeling ervan belemmeren.
Maar gelukkig staat steenkappen wel op het programma, zodat wanneer ze een job zouden ambiëren waarbij het gebruik van moderne technologie vereist is, oudleerlingen van steinerscholen op deze meer ambachtelijke technologie kunnen terugvallen.
Wir arbeiten mit steiner?
Ramon DJV
Als ex leerling (die gelukkig niet heel het Steiner-traject heeft doorlopen) kan ik bovenstaande alleen maar bevestigen. Computers, en bij vele aanhangers van de antroposofische wijsheden van Steiner alle moderne technologieën, worden in de Steinerscholen afgedaan als ongezond en niet geschikt voor kinderen/adolescenten. Schrijnend dat men dit dan ook nog eens verhaalt op Steiner zelf terwijl de man in zijn tijd noch van computers noch van enige andere gelijkaardige technologie weet had.
Achteraf bekeken heb ik het idee dat men in de Steinerscholen massaal de leerlingen alsook ouders wereldvreemd probeert te maken/houden. Bij velen lukt dit aardig.
reactie op “in steen beitelen”
je kunt niet alle vrije scholen over een kam scheren.
ik heb mijn kinderen op een vrije school,waar de leraren sinds kort een laptop in de klas hebben,en de kinderen mogen thuis hun spreekbeurt of informatie van het internet halen.mijn dochter scoort volgens de laatste toetsingen boven het landelijk gemiddelde,zo ook andere leerlingen,terwijl onze school op de zwarte lijst heeft gestaan.De oudste zoon doet het zonder problemen goed op de middelbare school,veel kinderen gaan na de vrije basisschool naar de havo,vwo,etc. Maar over de positieve kanten wordt niet gesproken,mijn kinderen blaken van het zelfvertrouwen,wat mij nog ten dele ontbreekt,ik had zelf graag vrije school onderwijs genoten.De scholen waar zo dogmatisch gedaan wordt ,die zijn er vast,maar ik weet zeker dat deze zeer sterk in de minderheid zijn.
dat over mensen wereldvreemd maken ,is onzin,mensen maken hun eigen keuzen,vooral kinderen van nu weten heel erg goed wat ze willen.
Helemaal mee eens!!! Natuurlijk zijn er scholen waar inderdaad dogmatiek heerst. Maar dat zijn er niet veel. De kern van het vrijeschool onderwijs is goed, heel goed. Dat niet ieder college, of iedere leerkracht daar goed mee weet om te gaan is jammer. Zelf heb ik veertien jaar lang op een vrijeschool gewerkt als klassenleerkacht en weet dus van binnen uit hoe het werkt. Wanneer ik op een reguliere school kom, mis is meteen het essentiële; het respect voor het hele wezen van het kind. Verder kijken dat zijn of haar buitenkantje. Nou, ik zou een boek kunnen schrijven. Ga ik niet doen. Nu doe ik een kunstopleiding en ik ga binnenkort tekenles geven op de Bovenbouw (voortgezet vrijeschool onderwijs) En die school is niet voor niets binnen vijf jaar enorm gegroeid. Mensen zoeken naar essentie . Wat is nu echt belangrijk om als wordende mens te leren. Alleen maar cognitieve kennis!?? Welnee, Juist die gevoelskant missen zoveel mensen in onze maatschappij. Maarja,.. dat kun je weer zo moeilijk zichtbaar en meetbaar maken. Leve de vrijescholen!!
Beste M. Janssen,
Ik zie geen gebrek aan gevoel, noch bij mezelf, noch bij de mensen die ik tegenkom. Mijn gevoel zegt mij nu wel dat je reactie een soort cliché is van hoe steinerschoolonderwijs er zou moeten uitzien.
Mijn cognitieve kennis zegt dan weer dat geen enkel objectief argument wordt aangedragen om dit cliché enigszins te onderbouwen.
Wat mij bovendien niet duidelijk is: als je veertien jaar hebt lesgegeven in een steinerschool en ook nog roept ‘Leve de vrijescholen’, wat is dan de reden dat je er niet meer werkt? Als het er zo goed is, zou ik denken dat je er toch liever zou zijn gebleven?
Wat het dogmatische in steinerscholen betreft kan ik kort zijn: bekijk gewoon de schoolbibliotheken van steinerscholen. Je waant je dan honderd jaar terug in de tijd. En het niet herzien van opinies op grond van nieuwe informatie wijst op dogmatisme.
(…) Dogmatisme is de meer algemene duiding voor een overtuiging of houding waarbij iemand niet meer in staat is zijn opinies te herzien op grond van nieuwe informatie. Het begrip “dogmatisme” impliceert dat iemand zijn overtuigingen op een onnadenkende en conformistische manier hanteert zonder de fundamenten daarvan in vraag te willen stellen. Dogmatisme wordt als onverenigbaar gezien met een wetenschappelijke en/of rationele ingesteldheid waar zelfcorrectie intrinsiek deel van uit maakt. (…)
http://nl.wikipedia.org/wiki/Dogma_(algemeen)
Beste,
Eerlijk gezegt vindt ik hiervan niets aan,
ik ben zelf een ex-leerling aan de Steinerschool en kan beter overweg met een computer dan sommige van mijn klas aan de hogeschool.
Steinerscholen maken wel gebruik van computers, ze willen enkel de leerlingen behoeden om dit middel voor alles te gebruiken.
We leren ze gebruiken voor vesrchillende doeleinde. Maar onze scholen streven er nu ook eenmaal naar om leerlingen hun hersenen te laten gebruiken in plaats van een computer.
Sommige scholen (ik spreek uit ervaring) gaan er van uit dat alles maar volgens computers moet gebeuren. Daardoor verwaarlozen we vele handelingen zoals bv; ons handschrift, ons logisch denken, ons zoekvermogen,onze creativiteit.
ik ben erg blij dat zij ons niet opdrongen om alles via de computer uit voeren. Ik moest tenminste niet elke dag (zoals mijn neven) uren achter de computer zitten. Buiten dat mogen we niet vergeten dat de steinerscholen hun pedagogie wel al wat jaren oud zijn, het is voor vele leerkrachten moeilijk omzichzelf te vernieuwen, omdat ze toch liefst zo goed mogelijk zich aan de steinertheorie houden.
Je kan enkel hier over oordelen als je zelf ervaren hebt hoe warm het steineronderwijs is.
Ik heb 9jaar op een gewone school gezeten, ik kan u garanderen, in de steinerschool wordt je tenminste als een evenwaardig mens behandeld, is dat niet belangrijker dan de nieuwste technologie te kennen?
MVG
Eline Lecoq
Ik ben onder de indruk, Eline.
Naar welke steinerschool ben jij geweest?
Groet,
Ramon
Lieve Ramon,
Dit weer het typische smalende “onder de gordel discours”.
Maar gelukkig staat steenkappen wel op het programma, zodat wanneer ze een job zouden ambiëren waarbij het gebruik van moderne technologie vereist is, oudleerlingen van steinerscholen op deze meer ambachtelijke technologie kunnen terugvallen.
Wir arbeiten mit steiner?
En dan maar vragen naar objectieve argumenten. Hier is inderdaad sprake van een gevoelsleven, een van haat. Dat doordringt heel deze website. Doe zo verder.
Aja
Beste lezers,
de auteur van deze website censureert. Alles wat niet in zijn kraam past haalt hij gewoon weg.
Het is echt niet de moeite om te reageren op deze weblogs.
Aja
Beste lezer,
ik wil je waarschuwen voor deze website. Er wordt hierboven beloofd je email niet te publiceren. Wat zie je bij de laatste bijdrage bij?
Mijn emailadres.
Dit adres wordt ook nog op een andere manier misbruikt. Als hij dan echt niet meer eens is dan gaat de “moderator”, die toch zo neutraal is, zijn “onder de gordel politiek” rechtstreeks aan je emailadres richten. Dan gebeurt het niet tussen de zinnen maar rechtstreeks. Niemand kan het dan mee volgen.
Verder wordt er waanzinnig veel geknipt, sorry, gemodereert.
Deze website is het puurste voorbeeld van INDOCTRINATIE.
Adjeu,
Aja
Besten,
Iedere nieuwe ontwikkeling (hype) heeft de neiging door te schieten naar een destructief begeerteniveau, de waan van de dag. Gelukkig zijn er altijd mensen die op de rem trappen en wijzen op de gevolgen ervan voor ons -fragiele- culturele bouwwerk. Die noemen wij wijzen, en hun invloed noemen wij stabiliseren.
De “Steinerscholen” zijn opgericht vanuit een bepaalde wijsheid, een weloverwogen visie. Die scholen zullen iedere nieuwe ontwikkelingen vanuit die visie bezien, i.t.t. reguliere scholen, die nieuwe ontwikkelingen voetstoots incorpereren omdat zij nu eenmaal mechanisch de tijdgeest moeten volgen: doe wat de maatschappij dicteert.
Mensen die hun kind naar de vrije school sturen, hopen dat hun kind vanuit een bestaande wijsheid onderwezen zal worden -omdat ze geloven in die weloverwogen visie-, en niet vanuit de waan van de dag. De waan van de dag komt de kinderen toch wel aanwaaien, daar is de school niet voor. Die is er voor de basis.
Mijn beide kinderen hebben de vrij school t/m het 13e jaar doorlopen en zij en wij zijn daar heel dankbaar voor. Als leraar aan een reguliere Havo heb ik kunnen zien wat mijn kinderen extra hebben meegekregen. Leuk grapje hoor, over dat steenkappen, maar iemand die niet begrijpt dat je via steenkappen echt iets leer/ervaart over processen, heeft Steiner nooit begrepen. En als je Steiner niet begrijpt -of nooit gelezen hebt- mag je ook niet over de VS oordelen.
Ik denk dat niemand deze discussie meer zal lezen, gezien de data, maar ik wilde dit wel kwijt. Ik weet dat er gekke dingen gebeuren op sommige vrije scholen, maar ik noem dat geen dogmatisme. Het is vaak een wat pragmtische manier om om te gaan met de veranderingen. Prijs daarom die scholen, want ze kiezen niet de makkelijkste weg: gewoon meegaan met de hype. Ze denken na, ze tonen ruggegraat.
Als die scholen er niet waren, zou er geen discussie zijn over de meer/minwaarde computers in de klas, de citotoets, de invloed van het schrijfgerei, de kunstzinnige opvoeding etc.
Wie durft zijn hand te heffen naar dat onderwijs? Foei en nogmaals foei!
Bo.
Even een update misschien? De oorspronkelijke post dateert ook al van meer dan 3 jaar geleden. Mijn kinderen gaan naar de Leuvense Steinerschool en krijgen daar in de 7de en 8ste klas ICT. Op het programma: leren omgaan met een pc, leren typen, omgaan met internet en e-mail, toepassen van de meest courante programma’s (o.a. een powerpointpresentatie maken). Ze zijn dan nog geen 16 jaar hé. Vanaf klas 9 is het heel gewoon dat sommige taken gewoon gemaild worden naar de leraar en is het gebruik van een computer voor schoolwerk een doodnormale zaak; in zoverre dat ze dan eigenlijk niet meer zonder pc thuis kunnen.
Ik weet natuurlijk niet hoe dat in andere steinerscholen gaat. En ik waardeer nog altijd de kritische ingesteldheid tegenover computergebruik. Zo horen pc’s voor mij niet thuis in de lagere school of (godbetert) de kleuterschool. Ik moet nog altijd de eerste pedagoog tegenkomen die mij kan overtuigen van een echte meerwaarde van het gebruik van computers in het basisonderwijs. Veel zogenaamde behoeften zijn daar gecreëerd door producenten en verkopers van ICT, die er een interessante markt in zien: de hype uit HypeHypeHoer@, inderdaad. Ik hanteer voor mezelf nog altijd het devies: ik mag geen slaaf van de pc worden, de pc is mijn slaaf. Ik ben blij dat de school van mijn kinderen er ook zo over denkt.
Dag Gerrit,
Bedankt voor de informatie.
De strekking van mijn artikel is dat men in steinerscholen weerstand heeft tegen moderne techniek (en niet alleen daartegen) die door de rest van de samenleving als een verwezenlijking van de moderne wetenschap wordt gezien.[1]
Die weerstand blijkt uit allerlei zaken, maar niet in het minst uit artikels in tijdschriften van steinerscholen. In Demetrius, tijdschrift voor leraren in steinerscholen, lees ik bijvoorbeeld het volgende (topic: menskunde algemeen):
Een ander artikel in Demetrius (04/2004) draagt dan weer de veelzeggende titel:
Met weer een verwijzing naar de techniek:
Het is me wat met die techniek. [2] Zo vond een Nederlandse steinerschool het nodig haar leerlingen de ‘bewijzen’ van het gevaar van mobiele telefoons door te mailen. [3]
Nog in Demetrius, artikel ‘Informatica in de Steinerschool (jg.1 nr.3, 07/ 09/1997):
En dan volgt een interessante passage die kan helpen verklaren waarom de weerstand tegen computers er is
Een kind mag de vaardigheden van zijn leraar niet overtreffen, want dan is dat een catastrofe?
In mijn boek Focus op de steinerschool vertel ik al dat de steinerschool huiverig is om computers in haar onderwijs te integreren, en dan vooral in de lagere school, en dat dat zou kunnen te maken hebben met het gegeven dat de leraar als autoriteit degene is die als bemiddelaar tussen het kind en de wereld staat. Kennis die vanuit de wereld op het kind afkomt, doet dat ‘bij gratie’ van de leraar, die wordt verondersteld een autoriteit te zijn. Voor de kinderen is het woord van hun vereerde leraar waarheid, zelfs al staat die uren uit zijn nek te kletsen. Stel: meester vertelt aan elfjarigen een of ander uit een geloofsboek afkomstig scheppingsverhaal alsof het de grootste waarheid is die er bestaat. Nu staat in die klas een computer met internetverbinding en zitten er een paar wakkere kinderen (het zijn al tieners) die tijdens de pauze gaan googelen. Het zal niet lang duren of meester kan aan de kinderen uitleggen waarom hij dat verhaal zo heeft verteld alsof het echt is gebeurd, terwijl op internet wel wat anders te vinden is. Zijn autoriteit krijgt een flinke deuk en erger nog: hij zal met de kinderen een inhoudelijke dialoog moeten voeren, wat in de steinerschool niet de bedoeling is.
De uitdrukking van het ongenoegen dat een prijs is betaald voor de ontwikkeling van wetenschap en techniek, het de mensheid ook maar iets heeft gekost aan geestelijke vermogens, deel ik niet. Ik ben voor wetenschap gebaseerd op voortschrijdend inzicht en ga ervan uit dat ook jij je hierbij aansluit. Anders hoor ik het wel.
Noten:
[1] In een antroposofische context is een louter mechanisch procedé zoals dat van een machine een ideaal werkmiddel om de boze geest van het materialisme een voedingsbodem te geven. Is deze Ahriman niet de inspirator van het materialisme en het mechanistisch wereld-beeld? Willem Veltman, steinerschoolmonument, zegt daarover:
(…) …Je hoort zo vaak zeggen: ‘Televisie, video, film, compu-ter, platenspeler en compact disc, dat mag allemaal niet op de Vrije School, dat is bij de antroposofen eigenlijk verboden.’ En als je de antroposofen en Vrije Schoolmensen dan vraagt: ‘Waarom mag dat niet?’ zeggen ze: ‘Nee, dat is slecht, dat is ahrimanisch!’ ‘O’, zeg je dan, ‘ja dat is verschrikkelijk!’ want je weet inmiddels al dat Ahriman een bozerik is. En als je dat nog niet weet, snap je het wel als je het gezicht ziet van wie dit tegen je zegt…(…) (J. Alfrink e.a., De gouden ster – Grepen uit het werk van Wim Veltman strijder in hart en ziel, Vereniging voor vrije Opvoedkunst 2003)
[2] De opkomst van de computertechnologie heeft doordat ze de verspreiding van kennis en nieuwe inzichten bevordert een vergelijkbare impact op de samenleving als het ontstaan van de boekdrukkunst in de 15de eeuw, namelijk het mondiger worden van de mens. Wat betreft de weerzin tegen computertechnologie nemen antroposofen een vergelijkbaar standpunt in zoals de kerk dat in de 15de eeuw deed ten opzichte van de boekdrukkunst (onze priesters zullen de bijbel, het woord van God, wel uitleggen). Bij Steiner klinkt het dat ‘ingewijden’ (rara wie?) de boodschappen vanuit de geestelijke wereld dienen over te brengen (geestelijke aristocratie). Ramon De Jonghe, Focus op de steinerschool, Unibook 2009
[3] Leraren van steinerschool Novalis College vonden het nodig om te informeren over de schadelijkheid van mobiele telefoons. Als ‘bewijs’ voor die schadelijkheid werd een nep-filmpje waarin popcorn werd gemaakt, zogenaamd door de straling van drie mobiele telefoons, aan de leerlingen gestuurd. http://www.geenstijl.nl/mt/archieven/2009/12/vrije_school_gsmetjes_zijn_dod.html
Antroposofen komen nog maar een keer in de media stellen dat ze liever in steen beitelen i.p.v. een computer op te starten.
(…) Op de Vrijeschool Christophorus in Roermond hangen nog ouderwetse krijtborden en zijn géén tablets. „Hebben we helemaal niet nodig”, zegt directeur Paul Adriaans. „De paar computers die we gebruiken, zijn voor ons een opzoekmedium. Meer niet. We hebben goede leraren die de stof enthousiast kunnen overbrengen. Daar gaat het om. Opvoeden in de virtuele wereld? Moet de school dat doen?” vraagt hij zich af.
De kinderen in de zesde klas – groep 8 – zouden ICT-les wel leuk vinden, zo blijkt. Iedereen heeft thuis een laptop of tablet. Lente: „Ik vind tekenen en schrijven leuk. Een iPad heb je in school niet nodig.” Sem: „Toch zou het soms wel fijn zijn. We hebben nu de schoolkrant op twee laptops gemaakt. Dat duurde lang.” De directeur laat de ICT-gekte aan zich voorbij gaan. „We blijven heel rustig. Hebben onze eigen visie, vrijheid van onderwijs. Daar zijn we heel gelukkig mee.”
http://www.limburger.nl/article/20141116/REGIONIEUWS01/141119656