44 thoughts on “Vraagstuk II”

1. De eerste twee reacties op het artikel op Info3 werpen ook vragen op. De twee reageerders suggereren namelijk dat de Duitse antroposofen met een racismerapport komen, omdat ze vooruitkijken naar de presidentsverkiezingen in de V.S. In geval Obama wordt verkozen zou het Duitse racismerapport naar de V.S. kunnen overwaaien en daar een steun zijn voor de Amerikaanse antroposofen. De reageerders hebben het over lobbywerk en het daaraan gekoppelde geld. Wie weet?

   1
   Andreas Geiss Says:

   August 30th, 2008 at 11:19 am
   Liebes Info 3,
   trotz meiner ständigen Kritik an Euch, möchte ich mich bei Euch für das Memorandum und Distanzierung zu Teilen in Steiners Werk bedanken. Da der nächste Präsident der USA zum Teil ja auch aus Afrika stammt ist das eine über aus notwendige Aktion gewesen.
   Vielen Dank für Eure Arbeit liebe Info 3 Redaktion.
   Herzlichst und dankbar
   Andreas Geiss

   2
   Christoph Kühn Says:

   August 30th, 2008 at 12:20 pm
   Da der nächste Präsident der USA zum Teil ja auch aus Afrika stammt ist das eine über aus notwendige Aktion gewesen.

   Genau. Denn die Anthroposophen Amerikas wollen mit der zukünftigen US-Regierung ein gutes Verhältnis pflegen. Es geht ja auch immer um Geld. Da hat Info3 erstklassige Lobbyarbeit geleistet.

   Jetzt müsste das “Frankfurter Memorandum” nur noch irgendwie in den Staaten bekannt gemacht werden…

2. Ha Ramon,

   Heb begrepen dat Paul Heldens zich heeft teruggetrokken. Wel jammer, zeker als hij zo hoog inzet. Maar ik ga wel wat met zijn literatuursuggesties doen. Heb al ‘Antroposofie ter discussie’ besteld (deze bundel wordt ook door Moerland besproken, zij het niet positief). Maar wellicht is het nuttig om daar ook kennis van te nemen. Dus een misschien ‘wordt vervolgd’. Ik haal mijn stuk overigens niet weg, en sta wel open voor nieuwe geluiden, dus wie weet komt er nog wat nieuws,

   veel groeten,
   Floris

3. Floris,

   Ik heb het boek er even bijgenomen. Er is een hoofdstuk getiteld ‘Antroposofie en racisme’ van Maarten Ploeger dat zo begint: ‘ “Hij is hebzuchtig en wil ons verdrijven van de gronden van onze voorvaderen. Laten wij op onze hoede zijn, de blanke man is slecht.” Zo zou een uitspraak hebben kunnen luiden van een indiaan anno 1860 of daaromtrent. Tegenwoordig zullen wij zo’n tekst allicht billijken. De blanken hebben de indianen immers uitgemoord, waarmee achteraf is gebleken dat een uitspraak in die zin zo gek nog niet was. En toch is het een discriminerende, racistische uitspraak.’

   Maar Ploegers stelling rammelt nogal. Hij begint met een verzonnen citaat van ‘een indiaan’, waarna hij overgaat op een feit (het uitmoorden), om het vervolgens zo voor te stellen alsof de door hem verzonnen uitspraak ook een feit is. ‘De blanken hebben de indianen immers uitgemoord, waarmee achteraf IS gebleken dat een uitspraak in die zin nog zo gek niet WAS’ schrijft hij. (Het werkwoord ‘zijn’ heeft betrekking op feiten en staat in de aantonende wijs. Twee zinnen ervoor gebruikt Ploeger trouwens nog ‘zou’, in de voorwaardelijke wijs)

   Ik zou het zo hebben geschreven: ‘… zodat achteraf bekeken een uitspraak in die zin nog zo gek niet ZOU ZIJN GEWEEST.’

   Wat Ploeger al in de eerste zinnen van zijn betoog doet, is het overgaan van fictie op non-fictie (fact-fiction). Is dat trouwens ook geen van de kritieken op enkele van Steiners werken, dat ze fact-fiction zouden zijn?

   Leuk detail is dat Ploeger in een andere alinea het volgende schrijft: ‘Deze hardnekkige vertekening van de werkelijkheid – en wie doet daar niet dagelijks aan mee …’

   Als de man het al zelf zegt.

   Het hoofdstuk van Hans Peter van Manen ben ik nog niet aan begonnen. Ik heb onlangs wel iets anders van hem gelezen; ‘Wanneer verwachtte Rudolf Steiner de incarnatie van Ahriman?’ Uitgegeven bij Perun als cahier (40 blz. A5) onder redactie van onder andere Paul Heldens. De inhoud is volgens mij wel representatief voor dat waarmee ‘kern’antroposofen zich zoal bezighouden. En het werkje verklaart voor mij ook het wantrouwen dat ik bij veel antroposofen gewaarword.

   Groeten

   Ramon

4. Ik ben sinds 1981 met de anthroposofie bezig, hetgeen in belangrijke mate ook inhoudt studie van de werken van Rudolf Steiner. De hier (op deze site) gebrachte informatie is eigenlijk precies het tegendeel van waar de anthroposofie voor staat : overwinning van alles wat met ras, volk en bloedssamenhangen te maken heeft.
   De anthroposofie heeft de wereld veel te bieden maar tot nu toe zijn de anthroposofen te sektarisch bezig geweest.
   Zo is bijvoorbeeld het idee van de sociale driegeleding, een nieuwe grondstruktuur voor de maatschappij, niet uit de verf gekomen (hoewel het in deze tijd, waar we eerst het socialisme nu het kapitalisme onder zien gaan, brood nodig zou zijn). Nu zoekt de wereld de anthroposofie en vindt daar in eerste instantie racistische uitspraken/racisme.
   Graag had ik deze uiteenzetting positiever gezien, maar er is er nu in ieder geval één op het gevaar af dat we ondergaan. Dus eigenlijk erop of eronder.
   Natuurlijk is Steiner geen racist: gelijke rechten voor iedereen, ongeacht huidskleur, sexe, geloof, volk, taal etc. klinkt het vanuit de sociale driegeleding. Zoals al vaak gezegd: in het verleden hebben rassen een rol gespeeld, tegenwoordig gaat het om het algemeen menselijke.
   Dat is de opvatting, de impuls vanuit de anthroposofie.
   Om ons heen zien we echter nog spoken uit het verleden die het heden beïnvloeden en die overwonnen moeten worden. Palestijnen minder dan Joden ? Islamieten minder dan Christenen ? Natuurlijk niet.
   Indien men slechts het materialistische denken bij zichzelf toelaat, dan m a g hetgeen Steiner brengt natuurlijk niet waar zijn. Hij gaat uit van een geestelijke realiteit, dus zal er wel een stekie aan hem los zijn, en zal er wel het e.e.a. niet deugen. Echter, zoals Dieter Brüll 20 jaar geleden al aantoonde. als we kwaad willen kunnen we zelfs de fanatiekste anti-racisten betrappen op bedenkelijke, racistische uitspraken. Maar waarom zouden we kwaad willen ?

   edit moderator: Jan Luiten zegt:
   23 oktober 2008 at 10:01 pm Bewerken
   Bovenstaande reactie is van mij, was mijn naam vergeten, hierbij alsnog

5. Jan,

   Allereerst bedankt voor je bijdrage. Je spreekt enerzijds over de sociale driegeleding die niet uit de verf is gekomen, anderzijds over het te sektarisch bezig zijn van antroposofen.
   Mijn ervaring met ‘driegeleders’ (om ze zo maar te noemen) is dat die zich meer bekommeren om waarheidsvinding dan de ‘doorsnee’ antroposoof. Deze laatste heb ik te vaak ervaren als blinde volgeling van Steiner.
   Vanzelfsprekend worden misplaatste uitspraken van Steiner op de korrel genomen door critici. Volgens mij mag dat ook, zolang men zich beperkt tot de uitspraken en men niet degene die ze uitspreekt gaat afschieten. Per slot van rekening kan Steiner geen weerwoord meer geven. Maar zijn werk kunnen en mogen we wel kritisch onder de loep nemen. En met redelijke argumenten.
   Je schrijft dat de op deze site gebrachte informatie het tegendeel van antroposofie is. Ik heb dat begrepen als louter een verwijzing naar het behandelde onderwerp in het artikel ‘Vraagstuk II’. Of ging het je toch over de site in zijn totaliteit?
   Want dan wil ik natuurlijk weten wat daaraan tegengesteld is aan antroposofie. Ik probeer namelijk een en ander aan het licht te brengen, zodat daaraan kan worden gewerkt. Ik beroep mij daarbij in hoge mate op de vrijheid van geestesleven.
   Je schrijft: ‘Waarom zouden we kwaad willen?’ Misschien dat het niet gewild wordt, maar ik heb zelf kunnen zien dat het vaak op steinerscholen wel zo uitdraait.
   Ikzelf heb zeker geen kwaad in de zin, maar zeg dat maar eens tegen de voorzitter van de Federatie van Steinerscholen. Die vond het nodig om me publiekelijk te beschuldigen van het voeren van een haatoffensief tegen steinerscholen. En dat omdat ik aan de kaak had gesteld dat haar zus mijn zoon had mismeesterd (misjufd?). Met de beste wil van de wereld kan ik zoiets niet toelaten.
   Het feit dat ik mijn stem laat horen via een medium zoals deze site, waarop eenieder mijn stellingen kan becommentariëren, toont toch dat ik nog altijd de wil heb om het gesprek aan te gaan, of niet?

   Het is in ieder geval iets opener dan een toegangsverbod van een (vrije) school krijgen.

   Vriendelijke groet

   Ramon DJV

6. Beste Ramon,

   Dank voor je reactie op mijn reactie.
   Met `tegendeel` bedoel ik het feit dat de anthroposofie van racisme wordt besachuldigd, terwijl juist met behulp van de anthroposofie bij uitstek racisme overwonnen kan worden.
   Ongetwijfeld ken je de anthroposofische indeling fysiek lichaam, etherlichaam astraallichaam, IK.
   Het gaat niet om de omhulsels, maar om het individuele IK.
   Geen groeps-, volks-, stam-, boedssamenhang.
   Daarnaast: in een driegelede maatschappij zijn de mensen wat hun rechten betreft volstrekt gelijkwaardig.
   De sociale driegeleding is echter binnen de anthroposofische beweging een blinde vlek gebleven. Een synptoom voor de situatie waarin de anthroposofische beweging zich bevindt
   Ik ben het met je eens: men heeft volkomen het recht uitspraken van Steiner kritisch te bekijken, en het is begrijpelijk dat de inmiddels overbekende citaten vragen en irritatie oproepen. Men kan daar aanstoot aannemen.
   Als je ze echter als racistisch interpreteert zijn ze niet in overeenstemming met wat de anthroposofie wil. Ze passen dan niet logisch binnen het geheel van de anthroposofie.
   Doormiddel van deze logica kan men Steiner-uitspraken toetsen.
   Zeker, Ramon, door je bijdragen laat je zien dat het gesprek zoekt, zeer goed. Wat bedoel ik met kwaadwillend ?
   Het is in 1984 het tweetal Zondergeld en Van der Tuin geweest dat met de racisme aantijgingen is begonnen.
   Hoewel Zondergeld professor was, hadden de schrijfsels geen niveau.
   In tegenstelling tot Van der Tuin heb ik van deze `Saulus` nog geen woord van enige relativering vernomen.
   Tot die tijd beschouw ik hem als kwaadwillend.

   Vriendelijke groet,

   Jan Luiten

7. Bericht voor Jan Luiten,

   Betse Jan Luiten,

   Ik heb al veel aandacht besteed aan deze kwestie, in de vorm van twee artikelen. Heb voor mijn tweede beschouwing ook een artikel, mede van uw hand geraadpleegd, ’t kan anders, maar niet zo’, samen met Mark Bischot in ‘Driegonaal’, 1985, nr. 4
   Twee opmerkingen. Dat de rasverschillen geen rol meer spelen in Steiners uitspraken is simpelweg niet waar. Ik kan dit met vele uitspraken van Steiner onderbouwen, zowel uit Die Mission einzelner Volksseelen als uit de voordracht Farbe und Menschenrassen, uit ‘Vom Leben des Menschen und der Erde’. Ik leg dit uit in mijn twee uitvoerige artikelen, gepubliceerd op mijn blog, op http://florisschreve.blog-s.nl/category/antroposofie/
   Wat betreft enige relativering van Zondergeld, hij heeft (samen met Evert van der Tuin) een uitgebreid stuk geschreven in de bundel ‘Goed en Kwaad; vijftien opstellen, van fascisme tot pacifisme, van Rudolf Steiner tot Colijn’, uitgeverij Garant, Apeldoor/Antwerpen, 2002. Ik kan u deze bundel van harte aanbevelen. Zondergeld gaat uitgebreid in op zijn standpunten van toen in en legt ook uit hoe hij er nu tegenover staat.
   En nogmaals, Steiner spreekt inzake de verschillen tussen rassen echt van ‘unsere Zeit’ of ‘das heutige soziale Leben’. Als u hier een overtuigend antwoord op zou hebben, houd ik me meer dan van harte aanbevolen. Als u mijn conclusies kunt weerleggen zie ik er echt naar uit,

   vriendelijke groet,
   Floris Schreve

8. Beste Floris Schreve,

   Hartelijk dank voor uw reactie. Ik zal terdege kennis nemen van de publicaties op uw blog en zal ook uitgebreider dan nu ingaan op de vragen die u nu stelt. De bundel van Zondergeld en Van der Tuin had ik al wel gezien, maar nog niet gelezen. Ik zal het artikel over de anthroposofioe lezen, al wil ik de bundel- daar zal ik eerlijk in zijn – niet kopen. Ze zijn wat mij betreft indertijd te ver over de schreef gegaan…. maar wie weet wat het artikel brengt.
   Ik ben zelf van opvatting dat de Anthroposofie voornamelijk een METHODE is. Een methode om geesteswetenschappelijk onderzoek te verrichten. Een methode moet neutraal zijn. Steiner heeft de methode ontwikkeld en de grondslagen gelegd voor de anthroposofie. Voor een ieder staat de methode open om onderzoek te verrichten, als men aan bepaalde voorwaarden wil voldoen.
   Behalve de methode heeft Steiner natuurlijk veel onderzoeksresultaten gepubliceerd. Methode en belangrijkste onderzoeksresultaten heeft hij in zijn geschreven werken neergelegd. Publicatie van zijn voordrachten had hij eigenlijk liever niet gezien.
   Steiner heeft als MENS de geesteswetenschap in de wereld gezet. Men doet hem te kort te menen dat hij heilig was of bovenmenselijk. Hij heeft het recht als mens gezien te worden. Hij was een onderzoeker die zelf inbouwde dat hij fouten kon maken en mensen opriep hem te corrigeren als hij dat deed.
   Nu over rassen. Laten we duidelijk zijn: de verschillen tussen mensen die men aanduidt met `ras` mogen NOOIT aanleiding geven tot ongelijkwaardige behandeling, en andere verschillen mogen dat ook niet, daar waar het gaat om de rechten van ieder mens.
   De verschillen die men nu nog waarneemt zijn `overblijfsels` uit een tijd waarin nog wel gesproken kon worden van rassen. (We kunnen er nu ook nog wel over spreken, maar dan eerder in de zin van ‘bij wijze van spreken`.)
   Waarom kan ik zo zeker stellen dat `rassen` eigenlijk geen rol meer horen te spelen, en zeker niet in de zin van de anthroposofie ? Het lijkt in eerste instantie misschien niet zo te zijn maar de anthroposofie is in wezen een `Christelijke Openbaring`. Niet dat men deze openbaring cadeau krijgt, daar moet voor gewerkt worden. (anthroposofische scholingsweg). Met Christus worden alle mensen volkomen gelijkwaardig. Het zou dus tegen het allerbelangrijkste principe ingaan , mensen ongelijkwaardig te behandelen. Een groot en fundamenteel verschil met de theosofie.
   We zitten echter met dat wat nu nog waarneembaar is van de de vroegere rassen en zien dat de mensen o.a. daardoor van elkaar verschillen.
   Hier en daar vinden we in gepubliceerde voordrachten van Steiner uitspraken die te maken hebben met deze verschillen. Deze uitspraken mogen niet los gezien worden van het bovenstaande kader, maar kunnen zeker aanleiding geven tot vragen.
   Mogen er over de verschillen die we waarnemen tussen mensen geen (geestes)wetenschappelijke uitspraken worden gedaan ? Natuurlijk wel. Ze mogen echter niet negatief discriminerend zijn of aanzetten tot haat.
   Zijn er grenzen aan wat we mogen onderzoeken?
   De beelden van concentratiekampartsen die de schedels van Joodse gevangenen opmeten verschijnen op ons netvlies.
   Dat nooit meer. Mensonterend onderzoek mag niet.
   Normen en waarden verschillen echter per tijd en plaats. Er is natuurlijk een groot verschil tussen de tijd voor en de tijd na 1945.
   Dit is een eerste reactie. Z.s.m. na lezing van uw artikelen zal ik specifieker op bepaalde uitspraken ingaan.
   Ik heb echter ook een vraag u. Het valt me op dat u, in tegenstelling tot Ramon DJV , niet ingaat op wat ik naar voren breng vanuit de sociale driegeleding, namelijk de fundamentele rechtsgelijkheid. Deze eis van rechtsgelijkheid die ook door Steiner wordt gesteld zou in ieder geval het beeld dat sommigen hebben van Steiner als `racist` moeten relativeren.

   Vriendelijke groet,

   Jan Luiten

   Vriendelijke groet,

   Jan Luiten

9. Beste Jan Luiten,

   Ben benieuwd. Moet wel zeggen dat ik de soep behoorlijk heet opdien. Dus wees daar wel op voorbereid. Heeft ook een heftige reactie gekregen van Paul Heldens, waarop ik weer een vrij stevige repliek heb geschreven.
   Nogmaals, ik heb het bovenstaande argument vaker gehoord. Het is alleen met twee zaken in tegenspraak. In de eerste plaats omdat Steiner herhaaldelijk spreekt over de huidige situatie. Ten tweede, wat betreft zijn opmerkingen over de indianen; rond het jaar 0 wist men in Europa niet eens dat er indianen bestonden. Dus dat lijkt me nogal in tegenspraak met steiners uitvoerige uiteenzetting uit ‘Die Mission einzelner Volksseelen’. De lange passage over de indianen verwijst ook duidelijk naar de eigen tijd, of eind 19e eeuw. Ik noem het ‘geciteerde opperhoofd’ (mijns inziens een zoveelste verminking van de woorden van Seattle). Dat is toch echt de eigen tijd, of bijna de eigen tijd (maximaal vijftig jaar daarvoor). Hier heb ik nog nooit een goed antwoord gekregen.
   Je zult verder zien dat mijn stuk nogal stevig is naar bepaalde hedendaagse antroposofen (vooral van een bepaald blaadje). Dat is echter omfdat zij wel met nazi-elementen dwepen. Wat betreft Steiner zelf leg ik geen verband met het nationaal socialisme, daarobver geen enkel misverstand (is een belangrijk verschil met de eerdere publicaties van van der Tuin en Zondergeld, hoewel zij daarop teruggekomen zijn). Maar ben benieuwd,

   vriendelijke groet,
   Floris Schreve

10. Is OK, ik zal binnenkort reageren. Ben sinds Zondergeld wel wat gewend.
    Ik zou het echter wel prettig vinden indien u (eventueel t.z.t) op mijn punt over de driegeleding zou ingaan.

    vriendelijke groet,

    Jan Luiten

11. Beste Jan Luiten,

    U hebt het over geesteswetenschap als methode om onderzoek te verrichten. Na enig speurwerk kom ik er echter al snel achter dat het hier op geen enkele manier te maken heeft met wetenschap. Het zogenaamde onderzoek wordt verricht door te schouwen in de niet voor de gewone zintuigen waarneembare wereld. Vanuit wetenschappelijk oogpunt is deze wereld en dus ook deze methode van kennisvergaring niet toetsbaar of falsifieerbaar. Iedereen kan immers beweren dat hij na “schouwen van een onzichtbare wereld” tot bepaalde “nieuwe inzichten” is gekomen. Er is dus geen sprake van objectief waarneembare feiten. Antroposofie behoort dan ook tot de pseudowetenschappen.

    Hoe is het toch mogelijk dat men anno 2008 dit soort absurde beweringen nog steeds serieus neemt? Steiner was misschien een uitstekende vent die het beste met de wereld voor had (ondanks zijn dubieuze ideeen over rassen), maar hij was een een fantast die zaken meende te kunnen waarnemen die er gewoonweg niet zijn.

    Ik blijf me verbazen over antroposofie, en de belevingswereld van antroposofen in het bijzonder. Wat is toch die hang naar hogere werkelijkheden? Waarom kan men niet tevreden zijn met de fantastische ontdekkingen die de afgelopen eeuw gedaan zijn door de echte wetenschap?

    Toch met welgemeende groeten,
    Jan Cornelissen

12. Dank voor uw reactie.
    Ik vind echter uw houding niet erg wetenschappelijk.
    U begint namelijk direct met een deel van de werkelijkheid postulatief uit te sluiten. Het dogma dat alleen het materiële wereld werkelijk zou zijn
    Met niet minder verbazing dan u verbaas ik me erover dat dit nog steeds als wetenschappelijk wordt gezien anno 2008.
    Overal breekt het spirituele door, de materialisten worden links en rechts ingehaald. De anthroposofie biedt in deze wereld een degelijke methode om daarin je weg te vinden.
    De geesteswetenschappelijke resultaten zijn wel degelijk controleerbaar ten eerste door normaal logisch denken: zit er consistentie in het geheel ? Ten tweede door zintuigen te ontwikkelen waardoor men zelf ook waarnemingen kan doen, en deze mogen dan uiteraard niet in tegenspraak zijn met de waarnemingen van anderen met hetzelfde onderzoeksobject. Steeds meer mensen zullen deze zintuigen/organen ontwikkelen, dit gebeurt door het leven zelf of versneld door de anthroposofische scholingsweg.
    Daarom kon Steiner ook zeggen dat zijn onderzoeksresultaten uiteindelijk steeds minder opzienberend zullen worden omdat ze door veel mensen door eigen onderzoek bevestigsd zullen worden. Alleen het boek` filosofie der vrijheid` blijft zijn waarde houden omdat daarin de wetenschappelijke methode, ook kentheoretisch, duidelijk wordt gemaakt.

    Vriendelijke groet,

    Jan Luiten

13. Wat wetenschap is en wat niet is een tamelijk complexe filosofische aangelegenheid. Laten we zeggen dat Steiners notie van wetenschap niet strookt met de gebruikelijke academische notie van wetenschap, zoals die sinds Descartes gebruikelijk is. Natuurlijk, ook daar is verandering gekomen, en ook op universiteiten wordt er al heel lang niet meer zo rigide positivistisch gedacht, maar toch, Steiner plaatst zich wel buiten de wetenschap en kun je vanuit dat perspectief zeker rekenen tot de pseudowetenschappers.
    Maar ik weet dat dit voor antroposofen anders ligt. Ik kom uit een achtergrond die de antroposofie zeker welgezind is (of was), dus ben wel enigszins vertrouwd met de antroposofische manier van redeneren. Maar voor mij is toch wel duidelijk dat de antroposofie meer een ‘levensbeschouwing’ is dan een ‘wetenschap’. Dat zal denk ik niemand bestrijden, behalve antroposofen zelf.
    Maar goed, ik vind dit niet zo’n probleem. Wat ik wel een probleem vind is dat de antroposofie een zeer bedenkelijke rassenleer voorstaat. Al zeggen veel antroposofen dat Steiner er later afstand van heeft genomen heeft hij deze anderhalf jaar voor zijn dood nog eens stevig uitgedragen (in ‘Vom Leben des Menschen und der Erde’, in 1923). De uitspraken die hij in die lezingencyclus heeft gedaan liegen er niet om, al heeft hij ze niet zo ’theoretisch’ onderbouwd als in zijn hoofdwerk over ‘rassen’, ‘Die Mission einzelner Volksseelen’, 1910.
    Maar goed, ik zou de antroposofie eerder als een metafysiche levensbeschouwing kenschetsen, al moet ik wel zeggen dat het een hele consistente is. Steiner had zijn zaken wel goed doordacht, daar zijn vriend en vijand het wel over eens, lijkt mij. Mijn twee artikelen over deze kwestie zijn te lezen op: http://florisschreve.blog-s.nl/category/antroposofie/, of http://florisschreve.web-log.nl/
    Om nog een ander punt te noemen, ik ben wel heel benieuwd naar dat nieuwe boek van Helmut Zander, die stelt dat Steiner zich, zonder bronvermelding overigens, zich uitsluitend heeft gebaseerd op schriftelijke bronnen. Ik heb het nog niet eens in handen gehad, dus ik kan er niets zinnigs over zeggen, maar nieuwsgierig ben ik wel. Maar wellicht is dit nog een itempje voor later. Ben benieuwd naar de reacties wanneer het in Nederland verschijnt.

    vriendelijke groet,
    Floris Schreve

14. Beste Jan Luiten,

    Ik raad u met klem aan dit artikel van Etienne Vermeersch eens te lezen: http://www.etiennevermeersch.be/vermeersch/artikels/wijsbeg_ethiek/faq_materialisme
    Die legt namelijk in heldere bewoordingen uit dat de materialist er van uit gaat dat we alle fenomenen die zich in de wereld voordoen uiteindelijk het best kunnen verklaren door ervan uit te gaan dat alles in die wereld zich gedraagt volgens een samenhangend geheel van wetten over de basisobjecten van de wereld, nl. de objecten en de wetten die men in de natuurwetenschappen, met als basis de natuurkunde, bestudeert.

    De natuurwetenschappen baseert zich op empirisch feitenmateriaal. Als ik geesteswetenschap goed begrijp dan gaat het om data die deels verkregen wordt door naar het innerlijk te kijken, kortom: wat er zoal in een mens opborrelt. Dat soort data is echter zo subjectief als het maar kan. Het is op geen enkele manier overdraagbaar. Het enige wat de ‘schouwer’ kan aanvoeren ter verdediging van kritiek op zijn resultaten is dat de ander, ‘geesteswetenschappelijk’ nog niet ver genoeg gevorderd is om dit waar te nemen, en dat er dus nog wat meer geoefend moet worden.

    Maar dat is de wereld op z’n kop! Dat is per definitie het tegenovergestelde van wetenschap. Wetenschap poogt te komen tot algemeen verifieerbare en overdraagbare kennis, en ondanks de beperkingen die daar uiteraard aan kleven (we zijn nu eenmaal beperkte en feilbare wezens), heeft die benadering de afgelopen eeuw z’n waarde toch wel bewezen.

    Wat me opvalt in dit soort dicussies is dat bijna niemand wetenschap serieus afgeeft. Iedereen is overtuigd van de waarde ervan. Totdat op basis van diezelfde wetenschap de subjectieve overtuiging van individuen in twijfel wordt getrokken. Dan wordt opeens de postmoderne kaart uitgespeeld (‘niets in bewijsbaar, anything goes’), om toch vooral de eigen visie omhoog te kunnen houden.

    Ik kom hier nog op terug.

    Groeten,
    Jan Cornelissen

15. Beste Floris,

    Even snel het volgende.
    Je zegt:
    “Ik kom uit een achtergrond die de antroposofie zeker welgezind is (of was), dus ben wel enigszins vertrouwd met de antroposofische manier van redeneren. Maar voor mij is toch wel duidelijk dat de antroposofie meer een ‘levensbeschouwing’ is dan een ‘wetenschap’. Dat zal denk ik niemand bestrijden, behalve antroposofen zelf.
    Maar goed, ik vind dit niet zo’n probleem. Wat ik wel een probleem vind is dat de antroposofie een zeer bedenkelijke rassenleer voorstaat.”

    Maar is het probleem niet juist dat die opvatting onwetenschappelijk is? Als je geen probleem hebt met de onwetenschappelijkheid van antroposofische kennis, dan lijkt het me lastig om ze aan te spreken op een dubieuze rassenleer.

    Een soortgelijk probleem doet zich voor bij de mening van bepaalde groepen christenen m.b.t. homofilie. Als je de onwetenschappelijkheid van ‘de schrift’ in het midden laat, dan kun je moeilijk beargumenteren dat ze ongelijk hebben.

    In die zin sta ik denk ik op hetzelfde standpunt als Ronald Plasterk. Die schreef ooit eens:
    “Maar het erge aan deze uitspraak van Steiner is toch niet dat hij racistisch is; het erge is dat hij volstrekt idioot is! Als je als zwangere vrouw iets leest, dan verandert dat toch niet het ras van het kind in je baarmoeder! Rudolf Steiner schreef zeventig jaar geleden, dat is een tijdje terug, maar het was nu ook weer niet de Steentijd. Het was ruim na Mendel, na Darwin, na onze landgenoot Hugo de Vries. Ieder weldenkend mens wist toen dat dit onzin was. Je moest ook toen een totaal dwaallicht zijn, levend in een wereld van dwergjes, elfjes en sprookjes, om zoiets te kunnen bedenken.”

    Je hebt dus helemaal gelijk, antroposofie is levensbeschouwing. En ik ben zeer benieuwd hoe een gedegen discussie hierover met antroposofen zou verlopen.

    Groeten,
    Jan Cornelissen

16. Zeker heeft Steiner uitspraken gedaan over rassen, maar heeft toch vooral benadrukt dat ze in deze tijd geen rol meer spelen waar het erom gaat hoe richt je een maatschappij in.
    Alle vertegenwoordigers van zogenaamde rassen zijn gelijkwaardig, een eis vanuit de sociale driegeleding die ook door Steiner is ontwikkeld.
    In plaats van daarop in te gaan herhaalt Floris Schreve de aloude Zondergeld – Van der Tuin theses.
    Een visie op rassen is slechts dan bedenkelijk wanneer ze (negatief) discriminerend zou zijn, of zou aanzetten tot haat,

    Ook in de wetenschap waar Schreve het over heeft begint men steeds meer de mogelijkheid open te laten dat er een geeestelijke wereld is. We leven nu in een tijd van wat Dieter Brûll noemde `de nieuwe reactionairen` zoals Zondergeld c.s. Ze zien dat het nieuwe doorbreekt. Ze hebben er geen deel aan. Ze moeten zich er tegen verzetten. Het mag niet waar zijn. Het moet kapot. Want anders zou ik zelf misschien mijn wereldbeeld moeten bijstellen.
    Hoe maak je iets of iemand tegenwoordige kaopt. Door te zegen dat het racistisch is en het in verband te brengen met HItler, terwijl er vele bewijzen zijn te vinden dat dit niet zo is. Dan moet men van kwade wil spreken.
    Met wetenschap heeft dit dan ook niets meer te maken.
    Vanuit de anthroposofie is echter verzuimd om een progressief alternatief voor links neer te zetten. De anthroposofie komt helaas toch voornamelijk naar voren als
    rechts.
    Ook het boek van Zander brengt wat dat betreft niets nieuws als zijn uitgangspunt al fout is, namelijk twijfel aan Steiners authenciteit.
    Voor de anthroposofie wordt het erop of eronder. Wordt vanuit onze kring voldoende verantwoordelijkheid genomen om de anthroposofie wel goed over het voetlicht te krijgen ?
    Van de geëtableerde anthroposofie valt weinig te verwachten. We zullen het moeten hebben van de paria’s in de beweging. Voor mij was een inspirerend voorbeeld Peter Schilinski (1916-1992) Acties in het Duitsland van na de oorlog tegen de Wiederbewaffnung, acties voor directe democratie. Volkomen zich inzettend voor een andere menswaardige maatschappij……. daarbij zich beroepend op Rudolf Steiner.

    vriendelijke groet,

    Jan Luiten

17. Jan Luiten,

    Een visie op rassen, waarbij het en ras ‘volwassener’ wordt geacht dan de ander, IS negatief discriminerend.

    Dat in de wetenschap men steeds meer de mogelijkheid open laat voor het bestaan van een geeestelijke wereld is gewoonweg niet waar. Nog steeds is het geloof onder wetenschappers in paranormale verschijnselen en een bovennatuurlijke werkelijkheid marginaal. Er is juist een sterke correlatie tussen wetenschap bedrijven en een naturalistische levenshouding.

    En wat bedoel je met deze zin:
    “Ook het boek van Zander brengt wat dat betreft niets nieuws als zijn uitgangspunt al fout is, namelijk twijfel aan Steiners authenciteit.”
    De conclusie die ik hieruit trek is: Kritiek of Steiner is per definitie onmogelijk.
    Of mis ik nu iets? Interpreteer ik het woord authenciteit niet goed? Corrigeer me dan gerust.

    Groeten,
    Jan Cornelissen

18. @Jan Cornelissen.
    Moet je wat betreft het punt van de wetenschap helemaal gelijk geven. Ook geheel eens met Plasterk. Wat ik eigenlijk bedoelde is dat iedereen van mij mag ‘geloven’ wat die wil, zolang het maar binnen de wet blijft. En de voorbeelden die jij noemt zijn uiteraard volstrekt verwerpelijk. Geen enkel misverstand.

    @Jan Luiten,
    Beste Jan Luiten,

    Dit is weer een herhaling van de argumenten van Paul Heldens. Ik zou u eerst willen aanraden om mijn beide artikelen te lezen. Mijn stukken gaan helemaal niet over Zondergeld en van der Tuin (wat Paul heldens ook beweerde, maar ik heb die publicatie voor mijn eerste stuk nauwelijks geraadpleegd. Het gaat er mij wel om dat de conclusies van het van Baarda rapport niet deugen en dat er bij Steiner wel degelijk sprake is van rassenleer en niet zo’n beetje ook. Het van Baarda rapport, hoe degelijk het ook lijkt, klopt niet, althans niet de conclusies. Ook de argumentatie die in dit rapport wordt aangevoerd ter verdediging van Steiner loopt volkomen mank.
    Verder, zoals ik in een bericht hiervoor aangaf beticght ik Steiner juist niet van verwantschap met het nationaal socialisme. Zijn rassenleer is namelijk van een andere categorie. Wanneer ik over nazi-elementen spreek, doe ik dat in verband met het antroposofisch tijdschrift ‘de Brug’. Dat is volkomen terecht, want zij halen op meer plaatsen instemmend neo-nazi kopstukken aan om de holocaust te ontkennen. Dit heeft echter niets met Steiner te maken, maar met de opvattingen van de redacteuren van tijdschrift de Brug. Maar goed, gaarne eerst mijn twee artikelen lezen, dan kunnen we er verder over praten. Maar voor de goede orde, al eerder in een uitvoerige repliek aan Paul Heldens gemeld:

    1. Ik laat zien dat de antroposofie, zoals die door Steiner is vormgegeven, wel degelijk een ernstig racisme probleem heeft, ondanks de bezweringsformule van de Commissie van Baarda ‘géén sprake van rassenleer’. Ik doe dat op grond van de teksten van Steiner zelf en dus niet op basis van van der Tuin en Zondergeld.

    2. Ik leg geen verband tussen Steiner zelf en het nationaal socialisme. Dat hoeft ook helemaal niet, want ook principiele tegenstanders van Hitler, zoals bijvoorbeeld Winston Churchill, hielden er soms ook wat racistische opvattingen op na.

    Verder beoordeel ik Steiner op zijn eigen woorden, qua rassenleer vooral uit ‘Die Mission einzelner Volksseelen’ (de originele tekst, dus niet de afgezwakte Pentagonvertaling) en ben ik tot de conclusie gekomen dat Steiner er een uitgewerkte en welomschreven rassenleer op na hield, wat het van Baarda rapport ook mag beweren met de meest kromme argumenten (allemaal behandeld, zie mijn eerste artikel).
    Dus kom aub niet mer met Zondergeld en van der Tuin aanzetten, of met nazisme, dat is echt oude koek. Het gaat er nu om dat:

    1. er sprake is van rassenleer (op basis van vele publicaties en lezingen van Rudolf Steiner zelf)
    2. de conclusie van het van Baarda-rapport ‘er is géén sprake van rassenleer’ niet houdbaar is.

    Dat zijn de belangrijke issues. Als iemand deze twee conclusies kan weerleggen ben ik razend benieuwd. Ik denk alleen dat het niet lukt,

    vriendelijke groet,
    Floris Schreve

19. @Floris Schreve
    Het wordt wat klef, maar dat ben ik dan weer helemaal met jou eens. Ik kan wat dwingerig uit de hoek komen, maar uiteindelijk mag iedereen van mij ook geloven wat hij wil, zolang ik (en anderen) er maar geen last van hebben.
    Verder doet het er voor de discussie die jij voert over rassenleer niet toe waar die op gebaseerd is, want het wordt gewoon ontkend dat die er is.

    Groet,
    Jan Cornelissen

20. Beste Jan Cornelissen,

    1. Zijn kinderen minder waard dan volwassenen ?

    2. Tuurlijk is kritiek op Steiner mogelijk, heb ik hiervoor juist uitgebreid betoogd. Dus inderdaad heb je daar iets gemist.

    3. Steiner baseert zich voornameljk op eigen onderzoekingen. Als Zander beweert dat hij zich voornamelijk baseert op andere schriftelijke bronnen is dit onjuist.

    .

21. Beide mee eens (en dat laatste weet ik ook bijna uit eigen ervaring). Alhoewel, op deze webstek is mijn artikel wel degelijk positief besproken net als op een ander blog (van Michel Gastkemper). Wat betreft de geschiedenis van mijn polemiek met Paul Helden (het wordt langzamerhand een ingewikkeld verhaal), lees zeker op deze webstek het bericht ‘eerst blazen..dan aftocht’.
    Waar het op neer kwam, ik had een stuk geschreven over racisme in de antroposofie, onder het gechargeerde motto: ‘de antroposofie is racistisch en sektarisch’.
    Dit stuk is geplaatst op de site van ‘simpos’ en later ontdekt door Ramon (de houder van deze webstek). Vervolgens kwam het onder de aandacht van Michel Gastkemper (oud-redacteur van het blad van de antroposofische vereniging) die een welwillende bespreking aan mijn artikel wijdde. Dit stuitte een andere antroposofische prominent, Paul Heldens, zo tegen de borst dat hij een soort donderpreek publiceerde op antrovista (een grote antroposofische website) waarin hij mij en Gastkemper ervan langs gaf.
    Hij had eigenlijk geen inhoudelijke argumenten maar voor mij een lange literatuurlijst. Na twee dagen trok hij opeens zijn artikel weer in (er was wat rumoer over onstaan op internet en vooral op antrovista).
    Goed, ik heb besloten om alsnog een repliek te schrijven, omdat Heldens artikel grotendeels bewaard was gebleven op andere weblogs (vooral op die van Gastkemper, maar ook wat fragmenten hier). Ik ben bijna alle literatuur van Paul Heldens nagegaan en ben tot de conclusie gekomen dat al zijn suggesties het probleem alleen maar erger maakten en niet minder erg (om aan te tonen dat er geen rassenleer was raadde hij me bijv. een tekst aan die nog veel racistischer was). Je kunt deze geschiedenis nalezen in mijn beide artikelen.
    Het eerste artikel ‘Geloof in kabouters en wortelrassen’ was dus mijn oorspronkelijke betoog dat de antroposofie sektarische trekken bezit en een groot racisme probleem heeft. Daarna kwamen er besprekingen van Ramon (op deze stek dus) en daarna Michel Gastkemper. Daarna volgde de teruggetrokken tirade van Paul Heldens. Op dat laatste heb ik weer een repliek geschreven, getiteld ‘Antroposofie deel II; een repliek’.
    Is na te lezen op mijn blog, mocht je het interessant vinden. Het gaat om twee lange beschouwingen, zeg ik er maar meteen bij. Te lezen onder: http://florisschreve.blog-s.nl/category/antroposofie/. Je komt dan uit op mijn tweede artikel maar je kunt meteen doorklikken naar mijn eerste (zijn aan elkaar gelinked)
    Ben trouwens ook benieuwd naar jouw mening, mocht je zin en tijd hebben om beide verhalen helemaal te lezen. Zie wel uit naar een eventuele reactie mocht je het allemaal lezen,

    verder vriendelijke groet,
    Floris Schreve

22. @ Jan Luiten

    Wat betreft 1: Dit zijn woordspelletjes. Puur als mens is een kind uiteraard evenveel waard als een volwassene, maar we gaan wel degelijk anders met een kinderen om. De mening van een kind telt bijv. minder zwaar en als een kind een vergrijp pleegt dan is het verminderd toerekeningsvatbaar. Als u graag wilt blijven volhouden dat zoiets ook van toepassing is op rassen, be my guest, maar u bevestigd daarmee alleen maar mijn punt.

    De punten 2 en 3 gaan volgens mij over hetzelfde, dus wat dat betreft: Dank voor de verheldering.

    Bijft alleen het punt nog staan dat de wetenschap steeds meer zou zien in het bestaan van een geestelijke wereld (quod non). Daar bent u niet nader op ingegaan.

    Groet,
    Jan Cornelissen

23. Voor Jan Luiten,

    Waarom de vraag ‘zijn kinderen minder dan volwassenen?’ Zie geen parallel met een evt rassenvraagstuk of je zou Steiners opmerkingen uit die Mission moeten meewegen. Steiner: ‘‘Der Afrikanische Punkt entspricht denjenigen Kräften der Erde, welche dem Menschen die ersten Kindheitsmerkmale aufdrücken, der asiatische Punkt denjenigen, welche dem Menschen die Jugendmerkmale geben, und die reifsten Merkmale drückt dem Menschen der entsprechende Punkt im europäischen Gebiete auf. Das ist einfach ein Gesetzmäßigkeit. Da alle Menschen in verschiedenen Reinkarnationen durch die verschiedenen Rassen durchgehen, so besteht, obgleich man uns entgegenhalten kann, daß der Europäer gegen die schwarze und die gelbe Rasse einen Vorsprung hat, doch keine eigentliche Benachteilung’ (’Die Mission’, p. 80-81) en ‘Dann sehen wir später eine Herüberbewegung des Menschen nach der westlichen Richtung, und in der Verfolgung der rassebestimmende Kräfte nach Westen können wir dann das Absterben in den Indianen beobachten. Nach Westen mußte die Menschheit gehen, um als Rasse zu sterben’ (p. 81-82).
    Ik beschouw dit, neem me niet kwalijk, als een buitengewoon racistische tekst en ik denk dat ik niet de enige ben die daar zo over denkt.
    En wat betreft eigen onderzoekingen; Steiner beweert alles te kennen uit helderziende openbaringen. Alleen, wel toevallig dat veel bijna letterlijk lijkt te zijn overgenomen van bijvoorbeeld Helena Blavatsky. Of veel van zijn opvattingen over rassen van ene meneer Carus, die een verhandeling over schedelmeten heeft geschreven.
    Zander stelt dus dat Steiner dit alles gewoon heeft overgenomen zonder bronvermelding. Goed, je kan dus spreken van ‘eigen onderzoekeingen’ als je gelooft dat Steiner alles puttte uit bovenzinnelijke waarnemingen. maar dat moet je geloven en dat is dus helaas geen wetenschap. Nu misgun ik niemand zijn geloof, maar zelf ben ik bang dat ik het niet kan geloven. Tenminste, ik geloof niet dat je op basis van bovenzinnelijke openbaringen heel toevallig tot een wereldbeeld komt dat precies paste in de occulte trends van dat moment in Duitsland. Zander stelt dan ook dat Steiner alles bij elkaar heeft gesprokkeld op basis van geschreven bronnen en het heeft gebracht als een bovenzinnelijke openbaring. Het lijkt mij een kwestie van geloven (maar ook dat is geen wetenschap). Maar ik heb het boek van Zander nog niet gelezen dus ik durf er verder niets over te zeggen. ben er wel heel benieuwd naar. We zullen wel zien.

    maar zie uit naar commentaar,

    Floris

24. Beste Floris Schreve,

    Ik heb al gezegd dat ik je artikelen zal lezen en daarop terugkomen. Als ik vind dat ik echter gelijk moet reageren dan doe ik dat,
    De vraag aan jou betreffende de driegeleding staat ook nog steeds open.

    k ben geen fan van het Van Baarda-rapport.
    Ik vind dat Steiner daarin niet goed verdedigd wordt.

    Uit mijn vorige bijdragen blijkt dat ik in onze tijd liever niet meer van rassen spreek.
    Steiner noemt dat wel o.a in de `Volkszielen`.
    Je geeft een naam aan de verschillen tussen mensen en verklaart deze. Je laat zien wat een volk is.
    Noem dat voor mijn part `rassenleer` (klinkt lekker afstotelijk). Het springende punt blijft dat het kwalijke erin zit dat je op grond van een ‘rassenleer’ negatief gaat discrimineren, minder rechten zou toekennen. EN DAT GEBEURT NAMELIJK NIET. (cf. eis vanuit de sociale driegeleding)
    Het was niet mijn bedoeling je compleet te identificeren met Zondergeld en Van der Tuin, in bepaalde opzichten had je daar inderdaad afstand van genomen.

    vr. groet,

    Jan Luiten

25. Even kort excuses voor de tekstuele fouten in (vooral) mijn laatste bijdrage. Dat typen in zo’n klein vakje ligt me niet zo en soms ben ik gewoon te snel met verzenden.

26. Minder rechten toekennen zal Steiner mogelijk niet hebben gewild, maar negatief discrimineren deed hij zeker. En dat is en blijft kwalijk, of tenminste iets om afstand van te nemen. Waarom is het zo moeilijk om zeggen: “Ik heb Steiner weliswaar zeer hoog zitten, maar op dit punt sloeg hij de plank helaas mis.”

27. Beste Jan Cornelissenm

    Heeft Ronald Plasterk dat inderdaad gezegd ?
    Bent u dat met hem eens ? Is Steiner een idioot ?

    De huidige reguliere universiteitswetenschap is arrogant, terwijl men uiteindelijk weinig verklaart. Toch geloof ik in de (geestes)wetenschappelijke methode.
    Om antwoord tegeven op uw vraag: Kijk bijvoorbeeld naar de quantummechanica.

    vr. groet,

    Jan Luiten

28. En dan deze teksten, uit 1923, dus twee jaar voor zijn dood. Ben dus benieuwd wanneer hij dan afstand zou hebben gedaan van zijn rassenleer. Uit ‘Vom Leben des Menschen und der Erde’, de lezing ‘Farbe und Menschenrassen’:

    ‘Und weil er eigentlich das Sonnige, Licht und Wärme, da an der Körperoberfläche in seiner Haut hat, geht sein ganzer Stoffwechsel so vor sich, wie wenn in seinem Innern von der Sonne selber gekocht würde. Daher kommt sein Triebleben. Im Neger wird da drinnen fortwährend richtig gekocht, und dasjenige, was dieses Feuer schürt, das ist das Hinterhirn (..) Der Neger hat nicht nur dieses Kochen in seinem Organismus, sondern er hat auch noch ein furchtbar schlaues und aufmerksames Auge. Er guckt schlau und sehr aufmerksam’

    ‘Gehen wir jetzt vom Schwarzen zum Gelben herüber. Beim Gelben-das ist schon verwandt mit dem Roten-ist es so, daß das Licht etwas zurückgeworfen wird, viel aber aufgenommen wird. Also da ist es schon so, daß der Mensch mehr Licht zurückwirft als beim Schwarzen. Der Swarze ist ein Egoist, der nehmt alles Licht und Wärme auf’

    ’Der Gelbe, von der mongolischen Bevölkerung, der gibt schon etwas Licht zurück, aber er nimmt auch viel Licht auf. Er begnügt sich mit weniger Licht, das kann nun nicht im ganzen Stoffwechsel arbeiten. Da muß der Stoffwechsel schon auf seine eigene Kraft angewiesen sein. Das arbeitet nämlich in der Atmung und in der Blutzirkulation. Also beim Gelben, beim Japaner, beim Chinesen, da arbeitet das Licht und die Wärme hauptsächlich in der Atmung und der Blutzirkulation. Wenn Sie je einem Japaner begegnet sind, so werden Sie bemerkt haben, wie dr auf seine Atmung achtet. Wenn er mit Ihnen redet, hält er sich immer zurück, daß die Atmung so recht in Ordnung ist. Er hat ein gewisses wohlgefühl an die Atmung (…) Der Neger ist viel mehr auf Rennen und auf die äußere Bewegung aus, die von dem Trieben beherrscht ist. Der Asiate, der Gelbe, der entwickelt mehr ein innerliches Traumleben, daher ganze asiatische Zivilisation dieses Träumerische hat. Also ist er nicht mehr so in sich bloß lebend, sondern er nimmt schon vom Weltenall etwas auf. Un daher kommt es, daß die Asiaten so wunderschöne Dichtungen über das ganze Weltenall haben. Der Neger hat das nicht’.

    Und so ist es wirklich ganz interessant: Auf der einen Seite hat man die Schwarze Rasse, die am meisten irdisch ist. Wenn sie nach Westen geht stirbt sie aus. Man hat die gelbe Rasse, die mitten zwischen Erde und Weltenall ist. Wenn sie nach Osten geht, wird sie braun, gliedert sich sich zu viel dem Weltenall an, und stirbt aus. Die Weiße Rasse ist die zukünftige, ist die am Geiste schaffende Rasse. Wie sie nach Indien gezogen ist, bildete sie die innerliche, poetische, dichterische, geistige indische Kultur aus. Wenn sie jetzt nach westen geht, wird sie eine Geistigkeit ausbilden, die nicht so sehr den innerlichen Menschen ergreift, aber die äußere Welt in ihrer Geistigkeit begreift’.

    Allemaal vlak voor zijn dood uitgesproken, dus van afstand nemen lijkt mij niet echt sprake. Het lijkt mij toch dat er een probleempje is. Ik hoop overigens wel dat de antroposofen van nu dit op een goede manier kunnen oplossen. Mijn zegen hebben ze. Maar begin met de erkenning dat er sprake is van rassenleer. Tragisch maar helaas.

    Maar goed, ik merk het verder wel. Ik leg dit elders allemaal veel uitvoeriger uit.

    vriendelijke groet,
    Floris Schreve

29. PS voor de goede orde, ik heb het niet over minder rechten. Daar heb ik Steiner inderdaad nooit over gehoord. Maar dan ben je nog niet klaar met racisme. Het toeschrijven van bepaalde kwaliteiten of tekortkomingen aan rassen is namelijk ook racistisch ( dat zwarten zo heerlijk kinderlijk zijn bijvoorbeeld, is zelfs buitengewoon racistisch).
    Het uitsterven van de indianen was trouwens een ‘wetmatigheid’. Volgens mij kom je dan wel enigszins in de rechtssfeer, nl het recht op leven.

30. @ Jan Luiten

    Plasterk schreef dat in het boek ‘Leven Uit Het Lab’ (verzamelde columns). Hij zegt overigens niet dat Steiner een idioot is, hij zegt dat de uitspraak van Steiner (over het lezen van negerromans tijdens een zwangerschap) idioot is, en dat ben ik helemaal met hem eens.

    De rest kan ik amper serieus nemen. De wetenschap zou niets verklaren. Misschien moet u dat eens nader toelichten en meteen een voorbeeld geven van iets dat door geesteswetenschap wel bevredigend verklaard wordt. Want volgens mij heeft dat nog nooit iets zinnigs opgeleverd.

    Wat quantummechanica betreft: Dit wordt maar al te vaak onterecht voor het esoterische karretje gespannen. Komt deels dat de kolderfilm ‘What The Bleep Do We Know’.
    Ik wees u al op het artikel van Vermeersch. Ga dat aub alsnog lezen (mag best na de artikelen van Floris Schreve) en lees dan ook meteen: http://www.skepsis.nl/blog/2007/12/misvattingen-omtrent-kwantummechanica/

    M.v.g.
    Jan Cornelissen

31. Bij deze nog een heel recente illustratie van internet, geplaatst op een antroposofische site, met de bedoeling Steiners visie op rassen uit te leggen. Zie link:

    http://florisschreve.web-log.nl/.shared/image.html?/photos/uncategorized/2008/10/13/rassebildung1.png

    zie voor uitleg de bovenstaande citaten uit ‘Die Mission einzelner Volksseelen’. Dat er sprake is van rassenleer lijkt mij een onontkomelijke conclusie. Realiseer ook dat deze tekening heel recent gemaakt is met het doel de antroposofie voor het voetlicht te brengen (afbeelding bij Anthrowiki; Rassen http://wiki.anthroposophie.net/Rassen),

32. Op de site van de Antroposofische Vereniging Nederland vond ik dit citaat over de conclusies van de Commissie van Baarda:

    ‘De commissie bracht in april 2000 haar eindrapport uit. Zij concludeerde dat er in het werk van Rudolf Steiner (1861 – 1925) géén sprake is van een rassenleer noch van uitspraken die zijn gedaan met het oogmerk om personen of groepen te beledigen wegens ras en die daarom racistisch genoemd kunnen worden. De commissie beklemtoonde dat het antroposofisch mensbeeld van Rudolf Steiner juist is gebaseerd op de gelijkwaardigheid van alle individuen en niet op de vermeende superioreit van het ene ras boven het andere.’

    Alleen al in dit kleine stukje tekst zijn er enkele zaken die me opvallen.

    1) Geen sprake van een rassenleer.

    Als ik daarnaast plaats wat zoal achter de hierboven geplaatse link van Floris zit, heb ik daar toch mijn bedenkingen bij. Zeker wanneer ik de inhoudsopgave doorneem:
    4 Rassebildung – die Differenzierung des physischen Leibes in der atlantischen Zeit
    4.1 Die 7 atlantischen Rassen
    4.2 Die 5 nachatlantischen Rassen
    4.2.1 Die Farbigkeit der Menschen
    4.2.2 Blond und blauäugig ?
    4.2.3 Rassebildung im Wechselspiel von irdischen und kosmischen Kräften
    4.2.4 Lebensepochen und Rassebildung
    5 Welche Bedeutung haben die Rassen für die Menschheitsentwicklung?

    Er wordt toch een en ander met betrekking tot rassen geleerd, of zie ik dat verkeerd?

    2) noch van uitspraken die zijn gedaan met het oogmerk om personen of groepen te beledigen wegens ras

    Die is geslepen, want nadruk ligt niet op het feitelijk beledigen van personen of groepen, maar wel of de uitspraken zijn gedaan met het oogmerk daarop. Mogelijk beledigen van bevolkingsgroepen, zoals Fransen, wordt ook uitgesloten. Wegens bevolkingsgroep wordt niet vermeld (wegens ras wel).

    3) Verder begrijp ik niet goed dat het door Steiner in zijn boek Theosofie neergeschreven antroposofisch mensbeeld wordt ingebracht om aan te tonen dat er bij Steiner geen sprake is van discriminatie. In de Theosofie beschrijft hij DE mens naar zijn wezensdelen aan de hand van bovenzinnelijk schouwen. In ‘Die Mission einzelner Volksseelen’ schetst Steiner echter de mensheidsontwikkeling aan de hand van volkeren en rassen waarvan de individuen weliswaar evenzeer uit de door Steiner in zijn Theosofie geschetste wezensdelen bestaan, maar daaraan koppelt hij bevindingen op het fysieke plan waardoor de individuele mensen die deel uitmaken van de door hem behandelde volkeren en rassen op een stereotype manier worden gekarakteriseerd.

    Waar die bevindingen i.v.m. de raskenmerken vandaan kwamen en waarop die gebaseerd waren, is mij een raadsel? Ze lijken in ieder geval sterk op wat tegenwoordig nog altijd voorkomt wanneer iemand zo voor de vuist weg al van een Afrikaan meent te weten dat die niet aan het werk is te krijgen, omdat ‘je toch ziet hoe sloom die wandelt’.

33. Maar goed, laten we er maar geen groot duel van maken (wellicht niet helemaal fair en ik heb al dit materiaal net toevallig in mijn computer zitten, dus dat maakt het voor mij wel heel erg makkelijk). Dit onderwerp is ook iets te complex om over en weer met ‘bewijzen’ teschieten. Ik zal wel afwachten en merk het dan wel,

    vriendelijke groet,
    Floris

34. Floris,

    Terwijl hier druk gedebateerd werd, heb ik kunnen lezen in ‘Die Mission einzelner Volksseelen’.

    En inderdaad, jullie zijn goed bezig geweest. Daar dient zo’n weblog natuurlijk voor.

    Ik denk dat Jan Luiten nog wel met iets komt. Ik kan trouwens goed begrijpen dat hij het ook graag over de sociale driegeleding wil hebben. Dat is een werkgebied waarin mijns insziens antroposofie heel goed voor de dag komt. Paradoxaal genoeg wordt de sociale driegeleding door weinig antroposofen omarmd. Ik smaak het wel (ik lees ook Driegonaal, het ‘driegelede’ tijdschrift). Lekker kritisch blad.

    Wat die Commissie Van Baarda betreft; ik vind het niet erg dat Steiner goed of slecht is verdedigd, want daar draait het niet om. Wel of ze ernstig tewerk is gegaan. Het is mij onbegrijpelijk dat die commissie louter uit antroposofen bestond. Dan weet je toch dat dat rapport door critici niet ernstig wordt genomen?

    Groet

    Ramon

35. Ramon,

    Honderd procent mee eens! Je ziet dat je webstek in je afwezigheid het platform is geworden van een verwoed debat. Maar goed, het probleem is er. Ben hier ook vreselijk met citaten gaan duelleren. is wellicht niet helemaal fair, want ik had ze kort geleden verzameld en ze zitten paraat in mijn computer. Maar goed, het lijkt mij buitengwoon interessant om op een afgewogen reactie van Jan Luiten te wachten. Daar zie ik wel echt naar uit. Als die op een gegeven moment komt zou dat zeker mooi zijn.
    Maar we zijn hier vanamiddag/vanavond wel bezig geweest, zoals je ziet,

    verder groeten,
    Floris

36. Nog een laat tegemoetkomertje voor Jan Luiten. Op de site waar ik zelf NB een linkje plaatste vond ik dit Steiner citaat:

    “Wenn noch in unserer Zeit Reste der alten atlantischen Unterschiede, der alten atlantischen Gruppenseelenhaftigkeit vorhanden sind, so daß man noch sprechen kann davon, daß die Rasseneinteilung noch nachwirkt – was sich vorbereitet für den sechsten Zeitraum, das besteht gerade darinnen, daß der Rassencharakter abgestreift wird. Das ist das Wesentliche. Deshalb ist es notwendig, daß diejenige Bewegung, welche die anthroposophische genannt wird, welche vorbereiten soll den sechsten Zeitraum, gerade in ihrem Grundcharakter dieses Abstreifen des Rassencharakters aufnimmt, daß sie nämlich zu vereinigen sucht Menschen aus allen Rassen, aus allen Nationen und auf diese Weise überbrückt diese Differenzierung, diese Unterschiede, diese Abgründe, die zwischen den einzelnen Menschengruppen vorhanden sind. Denn es hat in gewisser Beziehung physischen Charakter, was alter Rassenstandpunkt ist, und es wird einen viel geistigeren Charakter haben, was sich in die Zukunft hinein vollzieht.

    Daher ist es so dringend notwendig, zu verstehen, daß unsere anthroposophische Bewegung eine geistige ist, die auf das Spirituelle sieht, und gerade das, was aus physischen Unterschieden herrührt, durch die Kraft der geistigen Bewegung überwindet. Es ist ja durchaus begreiflich, daß eine jede Bewegung sozusagen ihre Kinderkrankheiten hat und daß man im Anfang der theosophischen Bewegung die Sache so dargestellt hat, als wenn sozusagen die Erde in sieben Zeiträume zerfiele – man nannte das Hauptrassen – und jede der Hauptrassen in sieben Unterrassen; und daß das alles sich so stetig wiederholen würde, so daß man immer von sieben Rassen sprechen könnte und sieben Unterrassen. Aber man muß über die Kinderkrankheiten hinauskommen und sich klar sein darüber, daß der Rassenbegriff aufhört eine jegliche Bedeutung zu haben gerade in unserer Zeit.” (Lit.: GA 117, S 152)

    Dit lijkt me wel in overeenstemming met de beweringf van Jan Luiten dat de rasverschillen in onze tijd niet meer belangrijk zijn. Deze uitspraak is afkomstig uit GA 117, dus vóór ‘Die Mission…’ (dat is GA 123). Weet ook hier niet de titelgegevens, maar dat is snel uit te zoeken. Zal wellicht ook wel iets over staan in het van Baarda rapport (die hebben zo’n buitenkansje vast niet laten liggen). Ik beloof dit verder uit te zoeken en zal er later op terug komen. Denk overigens nog steeds dat het ‘unsere Zeit’ uit ‘die Mission’ doorslaggevend is. maar wie weet. Dus hier is het laatste woord nog even niet over gezegd. Wordt vervolgd dus.

37. Vraag aan Jan Luiten:

    Op de website van Driegonaal (http://www.driegonaal.nl/), onder het kopje ‘Meer lezen over sociale driegeleding?’ zie ik een groot aantal literatuursuggesties, waaronder een aantal titels van Steiner. Mijn vraag is: welke titel is de meest compacte maar effectieve uitleg op de sociale driegeling. Ik heb beloofd er meer kennis van te nemen, dus bij deze. Ik wil het zeker goed aanpakken, dus bij deze,

    vriendelijke groet,

    Floris Schreve

38. Voor Jan Luiten en anderen,

    Heb de verklaring voor het bovenstaande citaat gevonden. Met de de Hauptrassen en de Unterrassen neemt Steiner afstand van de terminologie van Helena Blavatsky, zoals zij die uiteen heeft gezet in de Geheime Leer. Zij gebruikt de term ‘Root-races’ en ‘sub-races’. Bedoeld worden hiermee de ‘Wortelrassen’ en de ‘Onderrassen’.
    Nu is het zo dat in de antroposofie en theosofie ‘wortelrassen’ staan voor tijdperken. Zo heb je Lemurische wortelras en het Atlantische wortelras. Met subraces of onderrassen worden de ‘cultuurperiodes’ bedoeld. In het huidige na-Atlantische bijv. de Oud Indische cu;tuurperiode, de oud-Perzische, enz.
    Nu is het aardige dat verdedigers van de antroposofie altijd in de voorste linies staan om uit te leggen dat de term wortelrassen niets met de huidige mensenrassen te maken hebben. Maar als Steiner deze termen uiteindelijk verwerpt wordt het wel weer ingezet om aan te tonen dat Steiner onderscheid tussen rassen verwerpt. Het lijkt me of het een of het ander, niet iets om selectief in te zetten wanneer het opportuun is.
    Er is wel degelijk een connectie met de wortelrassen en de bestaande mensenrassen (indianen zijn bijv. te voeg ‘verharde’ Atlantiërs, maar in principe gaat het om tijdperken. het theosofische ‘Rootrace’ werd ‘Zeitalter’ en ‘subrace’ werd ‘Kultur Epoche’. Hou bij het boven weergegeven citaat van de zeven ‘hoofdrassen’ (= Zeitalter) en de zeven Unterrassen (= cultuurperiode), in gedachten. Het wordt overzichtelijk weergegeven in een schema uit het Belgische antroposofische tijdschrift de Brug (zie http://users.telenet.be/antroposofie/vanaf40/b52a.htm).
    Steiner heeft dus afstand genomen van die terminologie, niet van de inhoud. En wat betreft de mesenrassen is het nog altijd het vijfdelige astrologische model en het vierdelige leeftijdsfase model uit de Volkszielen, t/m het driedelige model uit Vom Leben des Menschen und der Erde. Daar heeft hij geen afstand van genomen. Het spijt me dus wederom voor de antroposofische verdedigers van Steiner, ook dit verhaal is helaas niet waar. We kunnen rustig stellen dat Steiner tot aan zijn dood er een rassenleer opna hield, waarin het Arische ras ofwel het meest volwassen was, ofwel de grootste brenger was van het licht. Ik kan het niet leuker maken dan het is.

    vriendelijke groet,
    Floris Schreve

39. Bijlage: zie hier het originele model van Helena Blavatsky uit de Geheime Leer, waarvan Steiner de terminologie heeft veranderd:

    (moderatie: link hersteld) Rassenboom Blavatsky

    Dat Steiner afstand van de gebruikte termen van dit model heeft genomen (wortelras werd tijdperk en onderras werd cultuurperiode) doet niets af aan zijn rassenleer uit de Volkszielen.

40. Om nog een keer de connectie tussen Rudolf Steiner en Helena Blavatsky uit te leggen en hoe hun beider visies op rassen aan elkaar verwant is, een fragment uit mijn eerste artikel. Neem aan dat het dan uitvoerig is toegelicht:

    Hoewel de meer orthodoxe antroposofen graag doen geloven alsof het meeste door Steiner zelf bedacht is, heeft hij een groot deel overgenomen van het gedachtegoed van Helena Petrovna Blavatsky (1831-1891), een Russisch medium en de grondlegster van de Theosofie. Dit is trouwens een ernstig taboe in rechtzinnige antroposofische kringen; Steiner is nu eenmaal uniek en alles is aan hem geopenbaard. Hooguit wordt er door gelovige antroposofen gezegd dat zij beiden door hun gaven hetzelfde zagen, maar dat Steiner itt Blavatsky ook daadwerkelijk begreep wat hij middels zijn gaven kon waarnemen. Bram Moerland zegt overigens dat Steiner Blavatsky simpelweg geplagieerd heeft (p. 17). Dat is inderdaad de enige conclusie als je de mogelijkheid van helderziende waarneming uitsluit; nergens doet Steiner aan bronvermelding. Maar niemand kan ontkennen dat de banden er zijn. De breuk met de Theosofie was een pijnlijke, maar de invloed van Blavatsky op het antroposofische denken is onmiskenbaar.
    Blavatsky’s twee belangrijkste, overigens kolossale werken zijn de tweedelige ‘De Geheime Leer’ (’Cosmogenesis’ en ‘Antropogenesis’) en ‘Isis ontsluierd’. Na te jong in het huwelijk te zijn getreden, begon HPB (zo wordt ze door haar volgelingen genoemd) op 17 jarige leeftijd te reizen. Ze beweerde dat ze op eigen gelegenheid het gesloten land Tibet was binnengedrongen. Ze zou daar ‘de Meesters’ hebben ontmoet, die haar inwijdden in een geheime en verborgen esoterische kennis, het alomvattende verhaal van het ontstaan van de kosmos en de lotsbestemming van de mens. Deze Meesters zouden haar later telepathisch de ‘Geheime Leer’ dicteren (Schell 224-226).
    Volgens de Geheime Leer is de mensheid tot ontwikkeling gekomen in een aantal tijdvakken of aarde toestanden. In het begin zou de aarde nog nauwelijks een materiële verschijningsvorm hebben. Toch was de mens toen al aanwezig, zij het als geestelijke kern. In de loop der verschillende tijdvakken (Polaris, Hyperborea, Lemurië, Atlantis en het huidige na-Atlantische) zou de geest zich steeds meer hebben verdicht tot materie, tot onze huidige verschijningsvorm (aan het eind van de Atlantische periode). Opvallend is het gebruik van de term ‘Wortelras’ (’root-race’ bij Blavatky, ‘Wurzelras’ bij Steiner). Er wordt gesproken van bijvoorbeeld het vierde wortelras (Atlantiërs) of het vijfde wortelras (Ariërs). Ook wordt er gesproken van ’sub-races’ of ‘onderrrassen’, in ons na-Atlantische tijdvak van bijvoorbeeld het ‘oud-Perzische onderras’. Bedoeld wordt hiermee ‘cultuurperiode’, op dat moment de dominante cultuur in de mensheidsontwikkeling. De term wortelras is trouwens de sleutel tot het rassenbegrip van zowel HPB als Steiner, wat antroposofen en theosofen van nu ook mogen beweren. Het begrip wortelras zou niets te maken hebben met de huidige bestaande mensenrassen. Niets is minder waar. Er is wel degelijk een connectie. HPB legt dit heel duidelijk uit, zelfs geïllustreerd met de ‘Rassenboom’ (zie fig. 2, link onderaan artikel), een soort stamboom (in ‘De Geheime Leer’, Deel II, ‘Antropogenesis’, ‘Eerste Gedeelte’, ‘Aanvullende commentaren op Stanza XII’, ‘De Rassenboom’, in de jubileum uitgave van de Theosofische Verening, afd. Nederland, Den Haag, 2e druk, 1968, p. 381, onderste helft van de pagina, met bovenstaand nog 19 regels tekst. Staat ook nog apart vermeld in de inhoudsopgave, dus je kan er niet omheen). Deze overdreven nauwkeurige bronvermelding omdat de commissie van Baarda beweerde dat bepaalde critici van HPB en Steiner niet in staat waren om de betreffende sleutelpassages precies aan te wijzen in HPB’s duizenden pagina’s tellende werk, waarbij de paginanummering, toegeven niet heel erg praktisch, per subgedeelte weer opnieuw begint. Hiermee probeerde de commissie zelfs de integriteit van deze critici in twijfel te trekken. Bij deze dus. Overigens noemt ze op de tegenover liggende pagina ervoor (p. 380) de ‘Aryo-Atlantiërs’, of het ‘Arische Ras’, het ‘Vijfde Wortelras’ (de filosoof Bram Moerland wijst hier ook al op in zijn brochure ‘Rassenleer met charisma’, uit 1989, p. 10). Ook op p. 688 spreekt zij nadrukkelijk van het ‘blanke, Arische, vijfde wortelras’, dat zij afzet tegen het ‘gele ras en het Afrikaanse negerras, met hunne kruisingen’, waarna zij vervolgt met de mededeling dat ‘Roodhuiden, Eskimo’s, Papoea’s, Australiërs, Polinesiërs, enz. enz. zijn allen aan het uitsterven. Zij die inzien dat elk wortelras een toonladder van zeven onderrassen doorloopt zullen het ‘waarom’ begrijpen. De incarnerende ego’s zijn aan hen voorbij gegaan, om ondervinding te doen in een beter ontwikkelde en minder door ouderdom versleten stammen, en hun vernietiging is derhalve een Kharmische Noodzakelijkheid’. Deze uitspraak liegt er niet om lijkt me, overigens geheel correct geciteerd door Bram Moerland op p. 13. Weliswaar zijn de wortelrassen uit de eerdere werelden nog niet stoffelijk (Steiner en Blavatsky spreken van een geleidelijke evolutie van een geestelijke, immateriële verschijningsvorm naar de stoffelijke vorm die we nu kennen), maar de stoffelijke verschijningsvorm heeft in de Atlantische tijd haar vorm gekregen. Dus als er vanaf dat moment van ‘rassen’ wordt gesproken kunnen we veilig aannemen dat het over het rasbegrip gaat dat we nu kennen. Vandaar Steiners opmerkingen over de Indianen, van wie het beendergestel te vroeg verhardde. De indianen hadden dus al in een te vroeg stadium hun materiële verschijningsvorm gekregen en ‘zijn nu decadent geworden’. Hoe dit precies zit is een van de lastigste aspecten van de antroposofie (en theosofie). Het beste kan ik verwijzen naar een schema, uitgetekend door de bioloog en antroposoof Hermann Poppelbaum in 1928 (zie fig. 3, onderaan artikel). Ook de Brug, nooit te beroerd om de zaken duidelijk uit te leggen, vat de geschiedenis van de Atlantiërs en de Ariërs nog eens bondig samen in het artikel met de buitengewoon sympathieke en veelbelovende, alsmede à-historische en onzinnige titel ‘Waarom geen Chinese cultuurperiode?’ ( slechts 5000 jaar beschavingsgeschiedenis, dit terzijde http://users.pandora.be/antroposofie/diabasis/b18chincul.htm). Let op de bijna aandoenlijke mededeling ‘De moderne wetenschap vindt de geesteswetenschap al sowieso onzin’. En terecht lijkt me, zeker in dit geval. maar we wisten al dat Ahriman zich ook had genesteld in de moderne wetenschap. Bij dit onthullende artikel is ook een kaartje weergegeven waarop heel duidelijk wordt aangegeven waar de bron van het Arische ras zich zou bevinden (cruciaal voor zowel Steiner, Blavatsky als de ‘Ariosofie’). In het begeleidende artikel vinden we het volgende Steinercitaat: ‘Alles wat bij de Toeraniërs decadent was, werkte eliminerend en omvormend bij het Hebreeuwse volk’, uit ‘Het Mattheus-Evangelie’ (niet te verwarren met het Evangelie uit de Bijbel, maar Steiners lezingencyclus uit 1910). Dit lijkt waarempel nog een antisemitische uitspraak. Steiner vervolgt met: ’dat de oude Atlantische helderziendheid bij de Hebreeuwen zich niet manifesteerde in een lager astraal helderzien, maar naar binnen sloeg en het innerlijk leven organiseerde’. Verder zegt Steiner: ‘De prometheïsche denkkracht, die de Arisch-Kaukasische mensheid in de na-Atlantische periodes moest ontwikkelen, wordt vooreerst met het hoge rotsgebergte van het hoofd verbonden, het Jupiter-denken krijgt een zetel in de hersenen’. Dit soort praat kenden we al uit ‘de Volkszielen’. Wat is die ‘Brug’ toch een bruikbare bron van informatie, hoe alles zo ongeremd en ongeneerd het web op wordt geslingerd. Verder staat er dat zowel de Chinezen als de Semieten afstammen van de ‘Oer-Toeraniërs’ (daarom zijn ze allebei ‘goed in de handel’) en staan de Chinezen in een ‘Luciferisch licht’. Beide rassen (Chinezen en Semieten) zijn overigens ‘zeer oorlogszuchtig’. Het verhaal van de ‘Oer-Toeraniërs’ staat ook nog uitgebreid beschreven in de ‘Akasha-kroniek’. Zij gebruikten hun krachten slechts voor ‘het bevredigen van hun grillige wensen en begeerten’ (p 31-32). Nee er is echt ‘géén sprake van rassenleer’.
    Maar terug naar Helena Blavatsky en de geschiedenis van aarde evolutie en de wortelrassen. De nu verdwenen continenten, ‘aardetoestanden’ of ‘werelden’, waarop deze geschiedenis van duizenden, zo niet miljoenen jaren, van wortelrassen en catastrofes zich allemaal zou hebben afgespeeld zijn achtereenvolgens Polaris (waar de polen in de tropen lagen en de evenaar een ring van ijs was?!), Hyperborea, Lemurië, Atlantis en nu zijn wij er (er zullen overigens na ons nog een paar ‘werelden’ komen, staat ook uitgelegd op die handige website ‘de Brug’, onder de ‘A’ van ‘Aarde-Evolutie’ http://users.pandora.be/antroposofie/vanaf40/b52a.htm#006 en zie ook de ‘C’ van ‘Cultuurperiode’). Het wortelras van deze tijd wordt natuurlijk gevormd door de Ariërs, een notie die in zijn geheel door Steiner is overgenomen. Het staat zelfs nog vermeld in moderne uitgaves van Steiners ‘Aksaha-kroniek’, hoezeer de term ‘ras’ verder ook is weggezuiverd. Zijn ze kennelijk vergeten, of zijn de Ariërs, de ontwikkelaars van de ‘denkkracht’ (p. 25, Pentagon uitgave 2004) toch te belangrijk om te schrappen, ondanks de eventueel op te lopen PR schade? Steiner: ‘Elk tijdperk heeft fysieke en geestelijke eigenschappen die totaal verschillen van de eigenschappen van het voorafgaande tijdperk. Terwijl bijvoorbeeld de Atlantiërs het geheugen en alles wat daarmee samenhangt tot ontwikkeling brachten, is het thans de taak van de Ariërs de denkkracht en wat daartoe behoort te ontwikkelen’. Weet niet of ik dit naïef of schaamteloos moet vinden in het ‘post-Commissie van Baarda tijdperk’ (ondanks alle ’slordigheden’ en wellicht verkeerde conclusies, was er toch beloofd dat dit soort teksten vanaf nu geannoteerd zouden worden uitgegeven?). Maar goed, er was ook ‘géén sprake van rassenleer’, dus niets aan de hand. Wat dat betreft zijn de Theosofen iets slimmer en wordt er in moderne uitgaven van ‘De Geheime Leer’ gesproken van het ‘Adamische Ras’, waar vroeger ‘Arische Ras’ stond. Steiner heeft dit model overigens ook een keer uitgetekend, vergelijkbaar met de schema’s uit de Volkszielen en Blavatsky’s rassenboom (zie fig 4, link onderaan artikel). Hierin noemt hij de apen en de indianen ‘decadente aftakkingen’ van van de rechte lijn van het Atlantische wortelras naar de hedendaagse Europeanen.
    Blavatsky beweert verder dat de mens niet afstamt van de aap, maar dat de apen afstammen van gedegenereerde mensenrassen, die in de Atlantische tijd gingen copuleren met draken. Dat waren dan waarschijnlijk die dinosaurussen, waar wij nu de fossielen van vinden. Moet wel heftig zijn geweest. Hoe dan ook interessant. Dit is nog iets pikanter dan ‘Jurassic Park’ of wat de hedendaagse creationisten ons willen voorschotelen. Die HPB was niet alleen een avontuurlijke reizigster maar had ook een avontuurlijke geest. Zie verder een wat ironische, maar zeker geen onjuiste samenvatting van het Theosofische gedachtegoed ‘Kharmische noodzakelijkheden’ door journalist Rene Zwaap, oorspronkelijk verschenen in de Groene Amsterdammer, te vinden op de site van FOK: http://forum.fok.nl/topic/656258. Bovenstaand vind je overigens eerst een iets ruwer betoog, ‘Bloed is een heel bijzonder sap; Nazisme en antroposofie’, dat ik ook grotendeels onderschrijf, al lijkt de titel wel heel erg grof. De boventitel is overigens een uitspraak van Steiner zelf. Ook in die beschouwing wordt de link uitgelegd met de Theosofie en ook met een andere duistere afsplitsing, de Ariosofie (zie hiervoor ook het artikel van Jan Willem de Groot). Zie voor een aardige biografische schets van Helena Blavatsky de boekbespreking van Sjoerd de Jong uit NRC Handelsblad http://www.nrc.nl/W2/Lab/HAL11/011.html
    Overigens kun je het ook wel zonder ingewikkeld zoekwerk wel een saillant detail vinden. Als motto geeft HPB ‘De Geheime Leer’ weliswaar: ‘Dit werk wijdt ik aan alle ware Theosofen van alle landen en alle rassen’, maar in haar ‘Voorbericht’ gaat het van ‘de Groote Adepten van het Arische Ras en den invloed aantoont van de occulte wijsbegeerte op het levensgedrag van…enz.’. Deel I Cosmogenesis, Eerste Gedeelte, p. 1, eerste allinea, negende regel. Echt heel moeilijk terug te vinden, Commissie van Baarda. Dat ‘Arische ras’ is denk ik ook helemaal niet zo belangrijk, als dat het eerste is waarover je begint in een werk van duizenden pagina’s dat pretendeert het ontstaan van de kosmos en de zin van het bestaan te verklaren.
    Natuurlijk, het begrip Wortelras behelst in eerste instantie ‘de mensheid’, al dan niet stoffelijk aanwezig in een bepaald tijdperk (pas vanaf Atlantis in fysieke vorm). Als Blavatky en Steiner van ‘onderrassen’ spreken bedoelen zij een cultuurperiode. Toch is dit concept wel erg vermengd met ‘rasdenken’. Wij leven nu in de tijd van het vijfde wortelras, de tijd van het ‘Arische ras’. De cultuurperiodes, of onderrassen die aan ons vooraf zijn gegaan zijn de ‘Oud Indische’, de ‘Oud- Perziche’, de ‘Egyptische-Babylonische’ en de ‘Grieks Romeinse’. Wel zijn dit allen ‘Arische’ culturen (volgens de antroposofie en de theosofie althans). Indianen, die hebben geen cultuurperiode. Chinezen ook niet (zie het artikel uit de Brug). Dus al zijn de begrippen wortelrassen en onderrassen vooral te relateren aan tijdvakken, het is en blijft een eurocentrische, zoniet ‘aryo-centrische’ visie op de geschiedenis en wellicht op de zin van de kosmos en het bestaan. Geschiedenis is in de antroposofie en de theosofie een teleologische aangelegendheid, zaken gebeuren nooit door een toevallige samenloop van omstandigheden maar werken naar een doel toe. Verder hebben ‘de Indianen’ zeker een functie, ze zijn wijs en diep spiritueel en hebben nog een binding met de ‘oud-Atlantische mysterieën’, maar op een gegeven moment ‘is hun tijd om’, in de woorden van Blavatsky.
    In Steiners woorden: Sehen Sie sich doch die Bilder den alten Indianer an, und Sie werden gleichsam mit Händen greifen können den geschilderten Vorgang, in dem Niedergang dieser Rasse. In einer solchen Rasse ist alles dasjenige gegenwärtig geworden, auf eine besondere Art gegenwärtig geworden, was in der Saturnentwicklung vorhanden war; dann aber hat es in sich selber zurückgezogen und hat den Menschen mit seinem harten Knochensystem allein gelassen, hat ihn zu Absterben gebracht’( ‘Die Mission’, p. 122).
    Met wat voor occulte en metafysische verklaringen Steiner en Blavatsky ook komen, de Theosofie en de antroposofie zijn beiden op zijn minst zwaar besmet door de modieuze rassentheorieën en de koloniale superioriteitsaanspraken uit die dagen, alleen krijgen deze aanspraken een esoterische onderbouwing. Bram Moerland toont mijn inziens overtuigend aan dat de Theosofie, zoals die door Blavatsky is geformuleerd (volgens haar door ‘Oosterse Meesters’ gedicteerd) niet zozeer Oosters is maar in een westerse mystieke traditie staat, gemengd met de Darwinistische Evolutie-leer, waardoor er in feite een soort ‘neo-religie’ is ontstaan, overigens een typisch negentiende eeuws fenomeen. Zo is de ‘val van de hogere geest in de lagere stof’ een westers gnostisch concept, dat vervolgens weer is vermengd met het net opgekomen Darwinisme (Moerland, p. 9). Voeg daarbij de westerse koloniale opvattingen over rassen bij, vermengd met een exotistisch sausje (’oriëntalistisch’ zou Edward Said het omschrijven, maw elementen die volgens de westerse perceptie typisch oosters zouden zijn) en je hebt de basisingrediënten van het theosofische gedachtegoed. Als je met Edward Said wilt schermen (wat de commissie van Baarda probeert) is dit de uitgelezen plaats en context. Het is dus een mengsel van typisch koloniaal racisme en exotisme vermengd met modieus spiritualisme en neo-gnosticisme. Eigenlijk heel negentiende eeuws, precies passend bij de mode van die tijd. Het is denk ik dan ook niet zo verwonderlijk dat juist toen racistische elementen werden vermengd met een soort gnostisch gedachtegoed. Steiner heeft zich dit gedachtegoed slechts eigen gemaakt, maar heeft het oosterse element weggezuiverd en het verder aangevuld met typisch Duitse romantische elementen. Een tamelijk prozaïsche, maar naar mijn mening waarschijnlijker verklaring dan dat het allemaal op een bovenzintuigelijke wijze zou zijn geopendbaard.
    Hoewel Helena Blavatsky niet besproken wordt, zou zij perfect passen in de wereldberoemd geworden studie ‘The invention of tradition’ van de historici Eric Hobsbawm en Terence Ranger (Cambridge 1983). Zij beschrijven hoe in de diverse westerse koloniale rijken in de negentiende eeuw tradities en rituelen begonnen te ontwikkelen om de status quo te rechtvaardigen. Allerlei tradities werden letterlijk ‘uitgevonden’ om de heersende orde een plaats in de geschiedenis te geven. Overigens gold het zelfde voor de opkomende nationalistische onafhankelijkheidsbewegingen, ook zij ontwikkelden hun eigen ‘tradities’ en ‘geschiedenis’ om hun claims te rechtvaardigen. Blavatsky (en Steiner) putten op een eclectische manier uit verschillende religieuze en spirituele tradities, vermengden deze met toen modieuze ideeën over evolutie en rassen, om zichzelf ook historisch te rechtvaardigen. Zie overigens ook de multi-inzetbare Perzische Ahriman bij Steiner en diverse hedendaagse antroposofen. Zowel de theosofie als de antroposofie hangen aan elkaar van ‘invented traditions’, zowel wat betreft de leer als de ritus en beroepen zich daar ook permanent op om hun universele waarheidspretenties te rechtvaardigen.

    hieronder de bijbehorende agbeeldingen met toelichting:

    Figuur 3:

    (moderatie: link hersteld) Model Poppelbaum

    De aarde -evolutie volgens Rudolf Steiner in het model van Poppelbaum (1929), uit Henk van Oort, Antroposofie, een kennismaking, Christofoor, 2006. Overigens kan ik de echte liefhebber aanraden wat verder te lezen. Verderop kunnen wij lezen dat de ‘Oer-Indier’ ten opzichte van de moderne Europeaan de geestelijke ontwikkeling heeft van een kind van zeven.

    Figuur 4:

    http://florisschreve.web-log.nl/.shared/image.html?/photos/uncategorized/2008/06/10/fig2def_3.jpg

    Illustratie bij een lezing van Rudolf Steiner op 22 november 1907 in Basel, voor de leden van de Theosofische Vereniging. Het is niet zeker of deze tekening echt van Steiners hand is, maar volgens de heer Kugler van de Rudolf Steiner Nachlassverwaltung is het in ieder geval een getrouwe kopie van Steiners tekening. De parallel met een soortgelijke tekening uit de Volkszielen (fig. 1) is opmerkelijk. In deze tekening zien wij veel van al het voorgaande bij elkaar komen. Ten eerste de notie van de Wortelrassen, zoals die door Helena Blavatsky is vormgegeven (de Atlantiërs). Wij zien echter dat de lijn ononderbroken en opwaarts voortgaat tot de Europeanen. Kennelijk hebben de wortelrassen dus toch alles te maken met de huidige rassen. Ik denk dat niemand dat nog kan ontkennen. Een ‘decadente aftakking’ van de Atlantiërs is het ‘apengeslacht’ (zoals Blavatsky in de Geheime Leer uiteen heeft gezet). Een latere ‘decadente aftakking’ zijn de Indianen, het ras van de ‘Finsteren Saturn’ (kennelijk een tussenvorm van aap en Europeaan). Begeleidende tekst: ‘Von dem Punkte der Atlantische Zeit, wo Europäer und Indianer noch miteinander vereint waren, weiter zurückgehend, kommen wir in eine Zeit wo die Körper des Menschen noch verhältmäszig weich, von gallertatigen Dichtigkeit war. Da sehen wir wieder Wesen sich abzweigen und zurückbleiben. Diese Wesen entwickeln sich weiter, aber in absteigende Linie, und aus ihnen entsteht das Affengeseschlecht.Wir dürfen nicht sagen, der Mensch stamme vom Affen ab, sondern beide. Menschen und Affen, stammen von einere Form ab, die aber eine ganz andere Gestalt hatte als die Affen und heutigen Menschen. Die Abzweigung erfolgte von einem Punkte, wo diese Uniform die Möglichkeit hatte, einerseits aufsteigen zum Menschen und andreseits hinunterzufallen, zum Zerrbilde des Menschen zu werden’ (Cit. Rapport Commissie van Baarda, 411-412, bron illustratie http://www.anthroposophie.net/steiner/ga/bib_steiner_ga_100.htm).

41. En dit model is helemaal het toppunt. Hier zien wij het model van Poppelbaum, Haeckel en de opvattingen van Helena Blavatsky over de aarde evolutie samengebracht in een schema, van de hand van Steiner zelf:

    http://florisschreve.web-log.nl/mijn_hersenspinsels_onder/steinerentwicklung-der-me.html

42. Beste Floris, Jan en Ramon,

    Vandaag en morgen kan ik even niet reageren dit zal ik vrijdag weer doen. Tot dan.

    vr. groet,

    Jan Luiten

43. Pingback: Tussen occultisme en fascisme « Steinerscholen.com
44. Pingback: Tussen occultisme en fascisme « Ramon De Jonghe