‘Alles draait om geld!

Kiezen voor steineronderwijs in Belgie heeft zo zijn consequenties. Eén ervan heeft te maken met financiën.’ (Alles draait om geld, Schooltijdschrift Vrije Rudolf Steinerschool Gent, 12/2003)

Bovenstaand citaat stamt uit 2003, maar is nog altijd actueel. Ouders van steinerschoolleerlingen betalen  naar steinerschoolse traditie ook vandaag nog een maandelijkse, financiële vergoeding die bekend staat als ‘ouderbijdrage’. Het is niet altijd duidelijk of deze bijdrage vrijwillig is of  door de school wordt opgelegd. Om hier meer zicht op te krijgen, overlopen we hoe de verschillende steinerscholen over hun financiële regeling met ouders berichten. We starten met de steinerschool van Anderlecht. Die kwam vorig jaar in het nieuws doordat ze ouders onder druk zette om maandelijks een deel van hun inkomsten aan de school over te maken.

Anderlecht

Vorig jaar werd de steinerschool van Anderlecht door de onderwijsminister op de vingers getikt, omdat ouders er maandelijks fikse bedragen moesten betalen. Het Nieuwsblad, dat de feiten aan het licht had gebracht, kwam met dit nieuws.

Via de oudervereniging vroeg de directie aan de ouders een maandelijkse bijdrage die al snel oploopt tot een paar honderd euro. De eerste uitleg was dat die bijdrage ‘vrijwillig’ was, maar in de praktijk is van vrijwilligheid nauwelijks sprake.

Vrijdag gaf de directie aan Vandenbroucke toe dat ze wat kort door de bocht was gegaan. De Steinerschool van Anderlecht heeft nu zwart op wit beloofd om vanaf volgende schooljaar de ouders heel duidelijk in te lichten over de bijdrage die ze kunnen storten om de school te sturen. Die bijdrage zal in elk geval vrijwillig zijn en niet worden afgedwongen.

De directie zal dat met zoveel woorden kond doen aan de ouders en zich onthouden van enige morele druk. ‘Zoniet zullen we alsnog ingrijpen. Dan zijn de gevolgen voor hen’, klinkt het op het kabinet van de onderwijsminister. Het inhouden van subsidies behoort dan tot de mogelijkheden.

Dat is duidelijk. Zwart op wit beloofd. Afspraken niet nakomen, leidt tot sancties. Maar hoe kan dit gecontroleerd worden? Wanneer een steinerschool op papier zet dat de ouderbijdrage vrijwillig is, maar nog even goed de boodschap verspreidt dat de school nood heeft aan geld om haar voortbestaan te garanderen, is te verwachten dat er ouders zijn die vrezen dat ze voor hun kind(eren) een andere school zullen moeten zoeken wanneer ze niet voor ‘de nodige inkomsten’ zorgen. Die ouders gaan waarschijnlijk betalen uit vrees dat de school zal moeten sluiten. Ik heb dat zelf op oudercontacten ook meermaals horen uitspreken, zowel door ouders als door leraren. ‘De school kan niet voortbestaan zonder ouderbijdragen.’ O wee, o wee.

Geel – Novalis

Toen ik de boekhouding van de Geelse steinerschool Novalis deed, bleek iets totaal anders. De school kon wel overleven louter dankzij overheidssubsidies. Desondanks werd mijn voorstel om het bestaande ouderbijdragensysteem af te bouwen steeds verworpen. Eén argument dat de  ‘patron’, de huidige bestuursvoorzitter van die school, bijvoorbeeld naar voor bracht was ‘dat de meeste ouders toch genoeg geld hebben, dat ze blij mogen zijn dat hun kinderen worden opgevoed en dat ze daar maar voor moeten betalen ook’. Op de website van Novalis staat geen informatie over ouderbijdragen. Maar ouders betalen er, zoveel is zeker.

Lier – Sterrendaalders

De Lierse steinerschool is de moederschool van zowel Novalis, de Geelse, als van Michaël, de Turnhoutse steinerschool. In tegenstelling tot haar twee dochterscholen heeft de Lierse school wel informatie over ouderbijdragen beschikbaar op het internet. Hier komen we al iets meer te weten over de manier van communiceren. Wat kunnen we in het schoolreglement lezen?

De werkingstoelage van de Vlaamse Gemeenschap is ontoereikend om de kosten van de reële schoolwerking te dekken. Ook de tussenkomst voor schoolgebouwen dekt slechts ten dele de reële kostprijs. Vooral dit laatste dwingt de school ook andere bronnen van inkomsten te vinden. Het schoolbestuur rekent op de oprechte vraag van alle ouders naar kwaliteitsvol steineronderwijs en op het inzicht dat dit zonder bijkomende middelen – naast de werkingstoelage – niet realiseerbaar is.

Natuurlijk is de werkingstoelage niet toereikend om de reële kosten van een school te dragen. Dat is ook niet de bedoeling. De werkingstoelage is maar een deel van wat de overheid aan een school overmaakt. Die overheid betaalt ook de leraren (de grootste kost), ongeveer twee derde van de afbetaling van de lening voor het schoolgebouw en nog tal van andere onkosten. Wat de steinerschool hier vertelt, is dus een halve waarheid. Op de laatste bladzijde van het schoolreglement kunnen we overigens dit lezen.

Aangezien een steinerschool haar bestaansreden dankt aan de vraag van ouders naar deze pedagogie, dragen ouders medeverantwoordelijkheid voor de juridische en financiële bestaansmogelijkheden van de school. Elke school geeft aan deze uitgangspunten op een eigen en dynamische wijze vorm.

In het vorige citaat heette het dat ‘het schoolbestuur rekent op de oprechte vraag van alle ouders…’, terwijl het hier (verder)gaat met dat ‘ouders medeverantwoordelijkheid dragen voor de financiële bestaansmogelijkheden…’ Moet daar een tekeningetje bij?

Wilrijk – Lohangrin

Deze school geeft geen informatie over ouderbijdragen. Het enige dat in die richting wijst, zijn enkele regels in een stuk dat over de ouders gaat.

De inbreng van de ouders op een steinerschool is belangrijk. Zo wordt ook in onze school de werking voor een groot stuk gedragen door de vrijwillige inbreng van de ouders.

Vrijwillige inbreng kan hier allerlei betekenen, maar gezien wat op de schoolwebsite na dit citaat volgt, is de enige inbreng die nog overblijft volgens mij geld.  Ik vraag me af: zouden andere Antwerpse steinerscholen ook zo karig met informatie zijn?

Antwerpense Rudolf Steinerschool  –  Hibernia

Hier vertelt men precies hetzelfde als in Lier (zie boven), alleen staat het hier onder het kopje ‘pedagogie’. Over ouderbijdragen wordt dus niet gerept. Op een andere plaats wel over schenkgelden. Die worden vergaard door vzw De Driesprong.

Zij ondersteunt beide scholen tevens door het verzamelen van schenkgelden en treedt ook op als inrichter van diverse manifestaties ten voordele van beide scholen.

Antwerpen – De kleine wereldburger

Dit schooltje maakt onderdeel uit van de vorige school en geeft nog minder informatie over financiering.

Om de werking van het schooltje te ondersteunen werd een aantal werkgroepen opgericht die op regelmatige  basis samenkomen rond een thema. De hoofdthema’s zijn gebouw, financiën en  communicatie….

…Maar ook voor fundraising activiteiten, feesten en benefiet wordt gerekend op een ruime medewerking van de ouders.

Ruime medewerking van ouders. Kan weer met van alles worden ingevuld.

Antwerpen – De Es

De website van De Es, de school die na veel conflicten is afgesplitst van Hibernia, is uitermate sober. Zelfs in die mate dat er helemaal geen praktische informatie (zoals schooluren e.d.)  over de school op terug is te vinden.

Antwerpen – De Hazelaar (Yggdrasil)

Op het eerste zicht ook hier niets te vinden over ouderbijdragen.

Binnen een Steinerschool is het zo dat de werking en het voortbestaan van de school in grote maten steunen op de ouders. Zonder de ouders zijn er geen gezellige feestjes (die geld in het laatje brengen) of andere activiteiten, kan het gebouw of de tuin niet onderhouden worden, enz. Wij vragen dan ook van alle ouders dit engagement.

Maar helemaal onderaan in ‘Oudergroepen’ staat dit te lezen.

Indien je vragen hebt die buiten het pedagogische vallen, kan je deze mondeling of op papier doorgeven aan de klasseouders, die ze op hun beurt doorgeven aan de RVB. Voel je vrij om bij vragen over de ouderbijdragen onze penningmeester op te bellen.

Er is een systeem van ouderbijdragen en de afspraken worden door de Raad van Bestuur geregeld. En na enig zoekwerk kwam een pagina tevoorschijn waarop zowel de bedragen staan vermeld die moeten worden betaald als de manier waarop men daarom vraagt.

Onze school kan niet overleven zonder de steun van de ouders. Niet alleen uw praktische inzet bij de ouderwerking is belangrijk, maar ook financiële steun is nodig om het schoolproject van De Hazelaar te kunnen laten overleven.

Behalve de kosten (afbetaling van het schoolgebouw, uitgaven voor onderhoud en verbouwingswerken, …), willen we ook de typische kenmerken van de Steinerpedagogie kunnen waarborgen:

• De aanschaf van speelgoed uit natuurlijke materialen
• Het werken met kleine klasgroepen binnen een huiselijk kader
• De aanschaf van kwalitatief didactisch materiaal
• Het werken met biologische voedingsmiddelen
• Het organiseren van de jaarfeesten
• Het onderhouden van een aangename en kindvriendelijke tuin

De werkingstoelage die ons wordt toegekend door de overheid is daarvoor ontoereikend. Daarom vragen wij u vanuit de oudervereniging de school financieel te steunen. Wij stellen de volgende maandelijkse richtbedragen voor:

60 € voor kinderen jonger dan vier jaar
70 € voor kinderen van vier jaar en ouder
120 € voor twee of meer kinderen uit hetzelfde gezin, ongeacht hun leeftijd

Bovendien wordt er gevraagd om de ouderbijdragen te blijven doorbetalen tijdens de twee zomermaanden juli en augustus, behalve voor kleuters die de school na de zomervakantie verlaten.

Zouden ze dat bij de hoofdschool, Yggdrasil ook zo aanpakken?

Brasschaat – De Wingerd (Ygdrassil)

In het schoolreglement is veel te vinden over hoe men in die school naar financiering door ouders kijkt.

De subsidie die onze school ontvangt onder de vorm van werkingstoelagen dekt niet alle kosten van ons onderwijs. Bovendien komen vanuit onze pedagogie bepaalde voorwaarden en wensen die extra kosten met zich meebrengen. Zo wordt gewerkt met vakleerkrachten die niet altijd horen bij de door de overheid betaalde personeelsomkadering, daarnaast brengt de materiaalkeuze en de aandacht voor de jaarfeesten extra kosten met zich mee.

Daarom zorgt de Oudervereniging voor een financiële ondersteuning.

Ook voor andere lasten als de zeer dure instandhouding en verbetering van de activa  (roerend en onroerend) of bij sociale en fiscale verplichtingen helpt de oudervereniging de school, waardoor meer middelen kunnen vrijblijven voor een goede schoolwerking.

Hetzelfde verhaal als in het schoolreglement van de Lierse steinerschool. De werkingstoelage dekt niet alle kosten. Hier gaat men echter meer in detail door te vertellen waaruit die extra kosten bijvoorbeeld zoal bestaan: vakleerkrachten. Die vlieger gaat volgens mij, maar ook volgens een oud-leerling, helemaal niet op. Ik verwijs naar een discussie n.a.v. de geldproblemen in de Anderlechtse steinerschool.

De Steinerscholen beweren dat ze extra investeringen moeten doen voor bijkomende vakken. De enige vakken die ik mij kan voorstellen die hiervoor in aanmerking kopen zijn: euritmie en klassieke ambachten (koperbeslagen, boetseren, rietvlechten).

Voor deze ambachten worden zelden mensen aangesteld met een echt diploma. Vaak worden zij ook in het zwart betaald. Daarenboven vinden deze lessen hoogstens 1 uur per week plaats. Wat de kost voor lesgroepen van 25 tot 30 personen wel in een perspectief plaatst.

Een simpele berekening leert dat voor dit soort vakken het loon van de leerkracht t.o.v. het aantal gegeven lesuren gemakkelijk kan betaald worden met het schoolgeld van 1 tot 2 studenten. Gezien deze vakken ook in periodes worden gegeven en nooit allemaal tegelijkertijd blijft er steeds een substantieel deel van het schoolgeld ‘onbesteed’.

Het wordt dus tijd dat men met een verklaring komt die verschillend is van de toegevoegde vakken, waarvan de helft ook in het reguliere onderwijs worden gegeven en dus (deels) wel gesubsidieerd zijn (bv. PO, muziek, wereldbeschouwelijke vakken enz.).

Daarvoor bracht iemand anders ook dit nog naar voor.

Ik vind echter dat er enkele scherpe kantjes zijn aan de financiële bijdrage in een/onze school.
Nergens vind je op een website of waar dan ook zomaar informatie over de ouderbijdrage. En als je het al zou vinden, dan zal daar zeker geen concrete informatie bijstaan.
Je weet als ouder dat je zal betalen voor een Steinerschool, maar hoeveel… daar heb je het raden naar totdat je na inschrijving (wanneer je kind naar school gaat) een brief krijgt met de bedragen in. (En dan is dat wel verschieten!)

Dat is zeker schrikken. Het is net vanwege die vaagheid in de informatieverstrekking dat het belangrijk is om het thema ‘ouderbijdragen in de steinerschool’ wat te verhelderen. Maar terug naar De Wingerd. Die schrijven ook nog in hun schoolreglement onder het kopje ‘Aandachtspunten voor ouders’:

Schoolonkosten : Dankzij een door alle ouders solidair gedragen mecenaat (onder de vorm van vrijwillige bijdragen aan de oudervereniging, giften of schenkingen van derden, toegekende ristorno’s of kosteloze dienstverlening) moet de school uiterst zelden beroep doen op de ouders voor de betaling van extra schoolkosten. Zo vergt schoolzwemmen in alle klassen van de lagere school – de overheid voorziet slechts in een tussenkomst voor één leerjaar – toch geen extra uitgave van de ouders.

Dat is lachen! Doordat de ouders schenken (mecenaat) worden geen extra schoolkosten aangerekend. Toe nu. Dat zou er nog moeten bijkomen. Ouders die maandelijks betalen ook nog eens extra kosten factureren. Extra kosten waarvan in de schoolgids van De Wingerd wordt gezegd dat die worden opgevangen door ondersteuning van de Oudervereniging (zie boven). Wat wordt hier nu in concreto gezegd? Omdat we extra kosten hebben, zijn we aangewezen op schenkingen van o.a. ouders. Dankzij de schenkingen moeten ouders geen extra kosten betalen. Begrijpe wie kan. Ook opvallend is deze zinsnede: ‘…een door alle ouders gedragen mecenaat…’ Hoe vrijwillig is dat mecenaat dan, dat ervan wordt uitgegaan dat ALLE ouders het ondersteunen? Vreemd. Maar op naar de volgende school.

Aalst- Michaëli

Met geen woord wordt over financiën gerept op de website van deze school. Hetzelfde voor het zusterschooltje in Tervuren, Kristoffel  : geen informatie. Toch worden in beide scholen ouderbijdragen geïnd. Eens kijken wat de  twee andere zusterscholen, De Teunisbloem (Gent) en ’t Parelgras (Munte) te bieden hebben.

Gent – De Teunisbloem

De Teunisbloem is niet karig met informatie. Ook over de ouderbijdrage wordt bericht. Ook hier weer de gekende boodschap: er is nood aan meer geld dan de overheid toekent.

De subsidies die de school krijgt van de overheid zijn ontoereikend om de vele noden te lenigen. Daarom wordt aan de ouders een ouderbijdrage gevraagd. Dit is een vrijwillige schenking aan de oudervereniging. Bij het begin van het schooljaar wordt aan alle ouders gevraagd welk bedrag zij maandelijks zullen bijdragen. Bij de penningmeester-ouderbijdragen kan je terecht met al je vragen hierover.

Naast de ouderbijdragen volgt deze werkgroep de winkelactie op. De school heeft bij enkele winkels een klantenkaart waar ouders en sympathisanten hun percent kunnen afstaan aan de school.

Dankzij de ouderbijdragen en de extra inkomsten van activiteiten hebben we geen graadklassen en kunnen we voorzien in naschoolse opvang, euritmie, een budget voor een goed onderhouden gebouw, mooi ingerichte klassen en een zelfstandige werking van alle werkgroepen.

Dankzij de ouderbijdragen geen graadklassen? Scholen waar geen ouderbijdragen worden geïnd, hebben meestal toch ook geen graadklassen? Maar wat hierboven te lezen is, klopt (weer) niet helemaal. De ouderbijdrage is niet zo vrijwillig als men doet uitschijnen. Want waarom het gebruik van de zin ‘…ouders gevraagd welk bedrag zij maandelijks zullen bijdragen…’ in plaats van ‘…willen bijdragen…’?

Wat ik niet mag vergeten te vermelden, is dat Onderwijsinspectie in haar meest recente doorlichtingsverslag van De Teunisbloem dit had opgenomen in de opsomming van tekorten die de school diende weg te werken.

De kosteloze toegang tot de school voor elk kind en de privacy van alle ouders zijn niet gewaarborgd. Alle voorschriften die strijdig zijn met deze principes en die de ouders aanzetten of onder druk zetten een (maandelijkse) bijdrage te betalen, dienen geweerd te worden.

Dat lijkt me helder. ‘Onder druk zetten’. Als dat al in een verslag van Onderwijsinspectie staat, zou ik wel eens willen weten waarop die inspecteurs zijn gestuit. Het doorlichtingsverslag dateert overigens van 2007. De school heeft er blijkbaar geen gevolg aan gegeven,  niets geleerd.

Zou het  ook zo gaan in ’t Parelgras in Munte, de laatste van de vier scholen die deel uitmaakt van de fusie? We hebben er het raden naar, want daar is niets terug te vinden over ouderbijdragen. Wat ik daar wel in het archief vond, was een aankondiging van een voordracht met als titel ‘Geld en spiritualiteit’, een voordracht gecombineerd met een infomoment  rond Triodos Bank en ethisch bankieren.  Informatie daarrond kon je krijgen bij Mercurius vzw. Ik heb het al een keer over dat antroposofisch triootje steinerschool-Triodos – Mercurius gehad in ‘Federatie van Steinerscholen bankiert‘.

Brugge – Guido Gezelleschool

In Brugge heeft men het ook over onvoldoende middelen, maar niet op dezelfde  manier zoals de andere scholen dat doen.  Ze refereren niet op een negatieve manier naar de overheidssubsidies, maar trekken een andere kaart.

Anderzijds, aangezien de pedagogie een aantal vakken omhelst welke niet  voorzien zijn in de ‘eindtermen’, en dus ook niet gesubsidieerd door de overheid, ondersteunt de vzw. Vriendenkring de school in dat aanvullend onderricht. De belangrijkste bron van inkomsten bestaat uit bijdragen van ouders via de Vriendenkring.

In het organigram van de school kunnen we dit over de vriendenkring te weten komen.

…de Vriendenkring Brugse Steinerschool (VZW) wiens zorg het is een warme mantel te vormen rond de school ;

Gent – Vrije Rudolf Steinerschool

Het gekende verhaal. Vrijwillige inbreng, vrije schenking, onvoldoende subsidies, achteruitstelling t.o.v. officieel onderwijs, …

De inbreng van ouders in een Rudolf Steinerschool is belangrijk. De werking van de school wordt voor een groot stuk gedragen door de vrijwillige inbreng van ouders.

Datgene wat ouders bijdragen aan de oudervereniging is altijd een vrije schenking.

Het stukje over de vrijwillige bijdrage eindigt met een verwijzing naar een thema-artikel uit het schooltijdschrift met als titel ‘Ouders op de Steinerschool‘. Klik je op de link dan kom je echter eerst op een andere pagina, waar je het betreffende artikel in de menubalk links kunt aanklikken.

We discussieerden over de 3 soorten geld en pasten het idee in de praktijk toe: je kunt met geld dingen kopen om je eigen behoeftes te voldoen – je kunt het uitlenen, als je interesse hebt in het initiatief van een ander, waarvoor je dan wat interest terugkrijgt – en je kunt het wegschenken. Koopgeld is koud, schenkgeld is warm: je verlangt er niets voor terug voor jezelf, maar maakt er andermans ontwikkeling, iemands toekomst dus, mee mogelijk. Het bleek dat kinderen een enorme bron van enthousiasme opwekken om te schenken, om de wil aan te spreken.

Kopen voor jezelf: koud! Schenken voor andermans ontwikkeling: warm!

Op matereel/economisch gebied blijven de ouderbijdragen essentieel. De steinerscholen krijgen nog steeds niet, zoals het officiële onderwijs, voldoende subsidie om alle kosten te dekken, en hebben anderzijds geen congregatie achter zich staan die financieel bijspringt.

Op het einde van het stuk krijgen we dit gepresenteerd.

De leraren hebben meer dan ooit een omhullende mantel nodig vanwege de oudergemeenschap om hun taak goed te kunnen volbrengen…

Met ‘een omhullende mantel’ wordt hier waarschijnlijk niet alleen geld bedoeld. In Brugge is trouwens ook sprake van een mantel vormen door de Vriendenkring Brugse Steinerschool vzw, maar daar noemt men hem een ‘warme’ mantel. Warm zoals in ‘schenkgeld is warm’.

En dan is er ook nog de rubriek ‘Veelgestelde vragen‘ die ons iets wijzer kan maken.

Op internet hebben wij gevonden dat een steinerschool niet of weinig gesubsidieerd wordt. Houdt dit de ontwikkeling van de kinderen tegen? Is daardoor de kostprijs voor de ouders groter? Hoe vullen jullie de financiële leegte die andere scholen vullen met subsidies? (Kunnen jullie bijvoorbeeld niet op schoolreis gaan?)

Het antwoord.

Wij krijgen nog ruime subsidies, die echter niet volledig de kosten kunnen dekken. Dit komt onder andere door extra opsplitsing van de klasgroepen. In de kunstvakken is dit bijvoorbeeld onvermijdelijk. In het KSO houdt de subsidieregeling daar rekening mee, niet in het ASO, waar wij toe behoren.

Neem nu personeelskosten. Ruim 4/5 van alle uren personeel wordt door de overheid gefinancierd. De rest wordt bijgepast door de Oudervereniging.  Leraren werken ook soms een uur pro Deo.  Verder zijn er lucratieve acties zoals een jaarlijkse geschenkenbeurs (‘Bazar’) die geld in het laatje brengen.

Dit financieel plaatje is geen belemmering voor de organisatie van uitstappen en schoolreizen.

Onder het kopje ‘Bazar‘ wordt het nog maar een keer herhaald.

… één van de initiatieven die onze school extra middelen opleveren. Die zijn broodnodig omdat de onderwijssubsidies niet volstaan voor de uitbouw van een Steinerschool: eigen pedagogische aanpak en omkadering, realisatie van gebouwen, enz.

Ja ja, subsidies. Wanneer voldoen ze eigenlijk wel een keer?

Als laatste nog de steinerschool van Leuven. Daar denkt men dat het probleem kan worden opgelost door de ouderbijdragen te laten storten in een solidariteitsfonds. Ze blijven ouderbijdragen vragen, maar plakken er gewoon een andere naam op. Wat te denken van dit citaat uit het berichtenblad van de school?

We hopen (en gaan er in onze budgettering van uit) dat het totaal van uw schenkingen via het solidariteitsfonds met de rest van het vroegere koopgeld plus het vroegere draaggeld zal overeenkomen.

Voor ouders die al langer op school zijn is het ook mogelijk om zoals vorig schooljaar te blijven bijdragen. De factuur wordt als “voldaan” beschouwd, als het vroegere koopgeldbedrag trouw wordt gestort. Het bedrag van de factuur zal vanop de rekening van het solidariteitsfonds door ons in uw plaats aan de school worden overgemaakt.

Wat een omslachtigheid om toch maar dat geld te kunnen blijven innen. Maar die van de steinerschool schuwen geen omweggetje. Zie de update onderaan dit bericht.

(Wordt vervolgd)