70 thoughts on “Werkschuw tuig”

1. Omwille van de volledigheid, hier de rest van Djoekes artikel:

   Maar hoewel het misschien te politiek correct klinkt; er zitten altijd twee kanten aan een verhaal. En ik merk dat vrijwel niemand van buiten de Vrije School op de hoogte is van wat het vrije schoolonderwijs nou precies inhoudt. Het is gemakkelijk om een karikatuur van de Vrije school te maken. Ik vind het ook leuker om aan de buitenwereld te vertellen dat we op mijn gekke school gingen proberen of je popcorn kunt maken door middel van de straling van mobieltjes of dat er een leraar was die schilderijen in zijn lokaal had liggen die hij ‘ontmoetingen’ noemde.

   Kortgezegd houdt de Vrije School er andere opvattingen op na over hoe je een kind moet opvoeden. Er wordt meer aandacht besteed aan creativiteit en cultuur (prima), aan sociaal vermogen (prima) en aan nog zo wat onderdelen van de ontwikkeling van het kind die niet direct te maken hebben met feitenkennis en leerstof. Daarnaast is het belangrijk dat de lesstof aansluit op de fase waarin het kind zich bevind. Als jonge brugklasser ontdek je de wereld; dan krijg je dus les over ontdekkingsreizen. Zo is elk onderwerp verantwoord tot en met de lessen scheikunde aan toe.

   De filosofie van de Vrije School (antroposofie) vindt namelijk dat je een kind op alle manieren moet ontwikkelen, en niet alleen er feiten in moet gooien. Een mooi uitgangsprincipe wat in de praktijk resulteert in: ambachtslessen zoals metaalbewerking, veel uren die worden besteed aan excursies, muzieklessen, stages en samenwerkingsprojecten, maar toch onevenredig veel uren gewoon droge les.

   In de praktijk werken de filosofieën van Rudolf Steiner (tevens architect en uitvinder van de biologosch –dynamische landbouw), die aan het begin van de twintigste eeuw zijn bedacht, niet zo gemakkelijk. De overheid heeft een stokje gestoken voor een middelbare schooltraject van zeven jaar (de antroposofen denken in cycli van zeven jaar), en ook de gedachte van Steiner dat het beter is je eigen ‘schoolboeken te schrijven’ (een schrift met teken- en schrijfbladzijdes waarin je zelf de lesstof uitwerkt en illustraties maakt.) wordt langzaamaan verdrongen door de standaard Wolters-Noordhof schoolboeken. Er moeten examens gehaald worden, harde cijfers. En daar houdt de Vrije School niet zo van.

   Het is een continue strijd tussen een filosofie en eisen van de overheid. En niet voor niets want al die goed bedoelde ontwikkelingsdingen gaan ten koste van de examencijfers en kennis van de leerlingen. Het is een interessant dilemma: is het erg dat Vrije schoolleerlingen die een universiteit betreden wat kennis betreft een achterstand hebben maar wel gemotiveerder zijn dan hun medeleerlingen, zoals laatst uit onderzoek bleek? En is het te verantwoorden dat leerlingen niet goed zijn in spellen als je weet dat er tijdens hun jeugd wel extra aandacht is besteed aan het ontwikkelen van hun creatieve geest?

2. Dank je, Lieven. Je hebt het waarschijnlijk niet gezien, maar ik heb wel een link toegevoegd naar het artikel, zodat iedereen het kan nalezen. Als je zelf ook nog wat te vertellen hebt, is dat natuurlijk ook welkom 😉

   In een commentaar zegt Djoeke trouwens ook nog dit:

   (…) het lijkt mij dat je zelfstandig werken vanzelf wel leert, daar waar het echt nodig is. Als je de spelling zou zien van veel van mijn klasgenoten dan schrik je wel. Da’s nog wel wat erger dan de gemiddelde speller op het internet. Wat je zegt over dat het niet werkt voor álle leerlingen; daar sla je de spijker op z’n kop. (…)

3. En is spelling alles?

   Ik zie dat hier in twijfel wordt getrokken of leerlingen die op een vrije school zitten bevoorrecht zijn. Aangezien alle negatieve elementen uit mijn artikel hier als waar worden aangenomen zal ik even het hele plaatje schetsen. Mijn artikel was bedoelt als een artikel waarover gediscussieerd kan worden. Ik heb geprobeerd niet echt zelf een standpunt in te nemen. Maar als ik de Vrije School niet goed zou vinden dan had ik er al lang vanaf kunnen zijn gegaan.

   Het valt me op dat iedereen hier veel waarde hecht aan de feitenkennis en het leer aspect van een middelbare school. Maar vergeet niet dat de puberteit ook de tijd is waarin je je als mens gaat vormen. En misschien klinkt dit heel erg vrije schools maar ik ben door altijd op een vrije school te hebben gezeten er veel meer door gevormd dan ik zelf soms zou denken. De Vrije School heeft mij, door bijvoorbeeld toneel en discussies en een ongedwongen en veilige sfeer vrij gemaakt om bijvoorbeeld te spreken in het openbaar, net als vrijwel al mijn andere klasgenoten. De meesten van onze leeftijd hebben daar echt veel meer moeite mee, is mijn ervaring. Hieraan vast zit natuurlijk het zelfvertrouwen en misschien wel zoiets als geluk of goed in je vel zitten.

   En dat dat dan minder goed te meten is, zegt nog niet dat het ook minder waardevol is.

   Ik denk kortom dat de ideeen achter de Vrije School weldegelijk goed zijn maar dat er kritisch naar gekeken moet worden hoe deze ingepast moeten worden in deze tijd.

4. Ah, daar is Djoeke zelf. Welkom.

   Natuurlijk is spellen niet alles, maar een belangrijk onderdeel van wat je zoal op school leert. Een beetje vreemd dat je die vraag stelt, want in je artikel en in je reactie heb je het wel expliciet over de slechte spelling ondere andere van je klasgenoten. Het is iets dat ik bij heel veel steinerschoolleerlingen heb gezien en daarom breng ik het ook graag onder de aandacht. Lezen en schrijven zijn basisvaardigheden. Lijkt me een minimum om die als school te garanderen. Maar heb jij al steinerschoolleraren zien spellen? Vooral diegenen die van Hogeschool Helicon komen? Huilen met de pet op.

   En wanneer blijkt dat steinerschoolleerlingen hun basisvaardigheden niet onder de knie hebben trek ik uiteraard in twijfel of ze bevoorrecht zijn. Bevoorrecht zouden ze zijn als ze minstens dezelfde bagage als een leerling uit het reguliere onderwijs zouden hebben en daar nog wat extra’s bij. Wel komen steinerschoolleerlingen vaak uit bevoorrechte gezinnen, maar dat is wat anders dan op schools vlak bevoorrecht zijn. Uit het onderzoek waarop vorig jaar Hilde Steenbergen promoveerde (Vrije en reguliere scholen vergeleken) en dat (nog) niet is weerlegd:

   (…) Vrijeschoolleerlingen komen voor het overgrote deel uit gezinnen waarvan de ouders hoger onderwijs hebben genoten. Bovendien is het percentage allochtone leerlingen op Vrije Scholen nagenoeg nul terwijl het percentage landelijk ongeveer 20 % is. Koopmans en Dronkers (1994) spreken in dit verband over het bijzonder onderwijs als wijkplaats voor elite kinderen.(…)

   (…) ‘Uit de eerste vergelijking van de gemiddelde scores op de toetsen, Nederlands, wiskunde en algemene vaardigheden basisvorming bleek dat Vrije Scholen op alle onderdelen lager scoren dan reguliere scholen.’

   ‘De tegenvallende resultaten op de cognitieve opbrengsten van de Vrije scholen zijn curieus, omdat op basis van de sociaal-economische achtergronden van deze leerlingen veel van hen verwacht mag worden.(…)

   Niet alleen de achtergrond van steinerschoolleerlingen wekt verwachtingen, ook het vertekende imago van school met ‘onderwijs voor de hele mens’ dat de steinerschool krampachtig overeind wil houden, wekt hoge verwachtingen die niet worden ingelost.

   Ik zie me verplicht om aan de hand van Steenbergens onderzoek en mijn eigen waarnemingen en ervaringen die daarbij aansluiten enkele zaken die je naar voor brengt te weerleggen. Je lijkt ervan uit te gaan dat de steinerschool een betere voorbereiding is om in het openbaar te spreken. De meeste steinerschoolleerlingen die ik zie zijn inderdaad heel mondig en lijken heel zelfzeker … zolang ze binnen hun eigen schoolgemeenschap of vriendenkring vertoeven. Eenmaal ze alleen komen te staan, blijft van die mondigheid en zelfverzekerdheid weinig over. Vorige maand schreef hier nog een moeder dat haar kinderen in de periode dat ze naar de steinerschool gingen zich meer en meer afsloten van de buitenwereld. http://antroposofie.wordpress.com/2010/03/17/falend-zorgbeleid/#comment-2801

   Hilde Steenbergen kwam in haar onderzoek tot de conclusie dat steinerschoolleerlingen een positiever academisch zelfbeeld hebben, omdat ze prestaties niet aan intelligentie koppelen. Ze zijn ook ook milder en behulpzamer. Minder positief en herkenbaar vanuit de praktijk: ze zijn onzekerder en emotioneel minder stabiel dan leerlingen in het reguliere onderwijs.
   http://www.nrc.nl/redactie/binnenland/Vrije%20en%20reguliere%20scholen%20vergeleken.pdf

   Onzekerder en emotioneel minder stabiel staat wel haaks op goed in je vel zitten, niet?

   Ken jij trouwens de ideeën die achter de steinerpedagogie schuilgaan?

   Ik kom er later nog op terug, ok. Mvg. Ramon

5. Zoals ik het zie, willen Steinerscholen of Vrije scholen een onderwijs aanbieden dat tegelijk wetenschappelijk en kunstzinnig is, in de overtuiging dat daarmee de hele mens wordt gevormd. Dat is natuurlijk een bijzonder ambitieus project in vergelijking met het reguliere onderwijs dat zich grotendeels beperkt tot de cognitief-wetenschappelijk ontwikkeling. Het ligt dan ook in de verwachtingen dat de kunstzinnige vorming in meer of mindere mate ten koste gaat van de wetenschappelijke. Wat overigens niet zo hoeft te zijn, want beide kunnen elkaar ook bevruchten. Hoe ga je zo’n project echter evalueren? Hoe kan een wetenschappelijk bastion als de universiteit ooit een objectief oordeel vellen over het steineronderwijs? Hoe kan de wetenschap een oordeel vellen over kunst, laat staan over de relatie tussen kunst en wetenschap? Zoals de zaken er nu voorstaan, moet iedere ouder dat voor zichzelf doen. Ik ben het met Ramon eens dat steinerscholen de neiging hebben de zaken te mooi voor te stellen. Maar doen reguliere scholen dat dan niet? Ik heb niks tegen kritiek op de steinerscholen of de antroposofie, maar het moet een beetje gelijk verdeeld blijven.

6. Lieven,

   Het reguliere onderwijs is niet het onderwerp van deze site. Het reguliere onderwijs op zich krijgt sowieso al bakken kritiek over zich heen. Verder heb ik persoonlijk met het reguliere onderwijs nooit problemen van die aard gehad dat ik ervoor in de pen ben gekropen. De steinerscholen daarentegen zijn op zo’n manier met mijn kinderen, maar ook met mijn gezin en tal van andere gezinnen omgegaan, dat ik er wel wat van wil zeggen. Of beter: MOET zeggen.
   Ik ben het trouwens niet eens dat het reguliere onderwijs zich grotendeels beperkt tot de cognitief-wetenschappelijke ontwikkeling. Er vindt (vooral het laatste decennium) binnen het onderwijs een grote inhoudelijke discussie en daaraan gekoppelde ontwikkeling plaats die op korte termijn heeft geleid tot evenredig veel aandacht voor de socio-emotionele ontwikkeling van kinderen als voor hun leerprestaties. Waar dertig jaar geleden onderwijs vaak nog bestond uit niet veel meer dan leerstof assimileren, is momenteel het sleutelbegrip om succesvol leerstof bij kinderen aan te brengen: socio-emotioneel WELBEVINDEN.
   Het regulier onderwijs heeft zich de voorbije honderd jaar ontwikkeld op basis van traditie, aangevuld met nieuwe wetenschappelijke inzichten, reflectie op praktijkervaringen en niet te vergeten: kritiek op de werking van het onderwijs, niet in de laatste plaats door onderwijsvernieuwers (en hun aanhangers) zoals Freinet, Petersen, Steiner, Decroly, enz..

   Welke ontwikkeling hebben de steinerscholen de voorbije 90 jaar doorgemaakt? En hoe zijn die met kritiek omgegaan en gaan ze er nog mee om? Even terzijde. Als ik het goed heb, ben jij vrij succesvol op artistiek gebied. Denk jij niet dat kritiek voor een kunstenaar een mogelijkheid is om zijn talent aan te scherpen? En geldt dat niet evenzeer op andere terreinen?

   Wat de evaluatie van steinerscholen betreft, kom je eigenlijk met het door steinerscholen al uitentreuren aangehaalde argument dat door het ‘kunstzinnige’ element dat doorheen het curriculum van de steinerschool is verweven, het moeilijk is om de kwaliteit van dat onderwijs te meten met dezelfde maatstaf waarmee een andere school wordt gemeten. Je zou daar nog aan kunnen toevoegen dat de ontwikkeling van kinderen niet zomaar eventjes 1-2-3 kan worden gemeten en er ook rekening mee moet worden gehouden hoe lang een leerling steinerschool heeft gedaan, enz.. Kortom: de evaluatie van een school met bijzondere methode zou moeilijk te evalueren zijn. Dat klopt toch niet helemaal en is iets waarmee niet alleen de steinerscholen afkomen. Ook ander alternatief onderwijs gebruikt regelmatig het ‘moeilijk te evalueren, want andere methode’ argument.

   Nochtans is het heel eenvoudig. Een school verbindt zich ertoe kinderen te scholen op een manier zoals beschreven in het leerplan van die school, dat gekoppled is aan de eindtermen. Dat leerplan of curriculum verschilt van schoolnet tot schoolnet. Er is echter een constante: dat zijn de EINDTERMEN WAT BETREFT BASISVAARDIGHEDN. Die zijn voor alle openbare scholen dezelfde. En die zijn meetbaar. Dat is ook wat Hilde Steenbergen heeft gemeten http://www.nrc.nl/redactie/binnenland/Vrije%20en%20reguliere%20scholen%20vergeleken.pdf

   Die basisvaardigheden zou de steinerschool volgens haar curriculum moeten garanderen. Dat is voor een jonge mens van nu toch een minimumvereiste om later de kans te krijgen om zich zo breed mogelijk verder te ontwikkelen?
   Dat steinerschoolleerlingen bovenop die basisvaardigheden nog ballet voor gepensioneerden of euritmie, schrijven zoals holbewoners of filosoferen met geesten van overleden kabouters krijgen ;-), maakt dan ook niet zoveel meer uit als ouders daar blij mee zijn.
   Van mij mogen scholen hun eigen onderwijskundig project vormgeven zoals zij dat willen en mogen ouders ook zelf evalueren of dat onderwijs al dan niet goed is voor de ontwikkeling van hun kind(eren). Maar scholen moeten wel hun eindtermen respecteren, want anders wordt ouders die op basis van die eindtermen voor een bepaalde school kiezen een rad voor de ogen gedraaid.

   En Lieven, steinerscholen stellen niet alleen de zaken te mooi voor, ze houden essentiële zaken achter die hen waarschijnlijk leerlingen zouden kunnen kosten. Dat was al zo in Steiners tijd en dat is nu dus ook nog zo. En wat ik vervelend vind, is dat veel mensen daar pas achter komen wanneer hun kinderen er al een paar jaar naar school gaan.

7. Lieven Debrouwere :
   Ik ben het met Ramon eens dat steinerscholen de neiging hebben de zaken te mooi voor te stellen. Maar doen reguliere scholen dat dan niet? Ik heb niks tegen kritiek op de steinerscholen of de antroposofie, maar het moet een beetje gelijk verdeeld blijven.

   Doe geen moeite, beste Lieven Debrouwere.
   U kunt er zich hier (en nog meer bijvoorbeeld in de “Racismedebat”-pagina) zelf van overtuigen dat Ramon DJV en zijn kompaan Floris Schreve zo’n rabiate vijanden van Steiner en antroposofie zijn dat ze er alles voor doen om zowel Steiner als antroposofie en Waldorfonderwijs in diskrediet te brengen. Hun systematische aanvallen tegen alles wat van Steiner komt trachten ze in te kleden als zorgen die ze zich zouden maken – die menslievende zielen – over misstanden op Steinerscholen. Nochtans wordt het snel duidelijk voor eenieder die een beetje aandachtig leest dat hier veel meer achter zit : Steiner zowel als antroposofische inhoud worden beschimpt, gedenigreerd, belachelijk gemaakt, schuldig verklaard aan dit en dat. Vuile truken worden niet geschuwd : in de eerste alinea reeds van “Masker” (die aan de lezer moet suggereren dat Steiner niet zo’n goed mens was als zijn volgelingen, tot spijt van wie’t benijdt, menen) staat er : “Doordat de ‘buitenwereld’ weinig of geen aandacht aan Steiner besteedde…” wat natuurlijk een pertinente leugen is. Steiner kreeg in zijn tijd wel degelijk “aandacht” (merk op dat aandacht iets blijkt te zijn waarvan sommigen niet kunnen verdragen dat degene die ze willen aanvallen er te veel van krijgt) en misschien meer dan hem lief was : hij werd o.a. door de Katholieke Kerk,in de media, en door andere opiniemakers genoeg bekritiseerd en aangevallen om er in zijn voordrachten gewag van te maken. We kunnen dus aannemen dat hier een buitengewoon sterke jaloezie in het spel is. Verder is het in’t bijzonder in “Racismedebat” (verder ben ik met deze site eigenlijk niet bekend) duidelijk hoe Steiner zonder meer wordt beschimpt – ook weeral onder het goedverzorgde mom van – tja, kritiek ? Objectiviteit ?
   Verder is het toch ook duidelijk dat het niet gaat om eventuele misstanden, maar misschien veeleer om wat antroposofie verkondigt. Kijk naar de “Racismedebat”-pagina. Kijk naar de autoritaire en arbitraire manier waarop ikzelf eruit werd “verwijderd” : om geen enkele andere reden dan dat ik het voor Steiner en antroposofie opnam. Kijk naar de manier waarop hun houding verandert indien je bij je positie blijft. Het vrije woord is voor deze lieden een lachertje.

   Er lijkt in de grond van de zaak weinig veranderd sinds Steiner’s tijd.
   U kunt zelf zien hoe weinig het oplevert met deze mensen te trachten te redeneren.

8. Ramon,

   Ik vermoed dat je me verwart met Lieven Debrauwer, de filmregisseur, want ik zou mezelf niet als ‘vrij succesvol op artistiek gebied’ durven omschrijven. Maar één ding heb ik alvast met mijn bijna-naamgenoot gemeen en dat is mijn interesse voor kunst. Het is dan ook vanuit dat perspectief dat ik de steinerpedagogie benader. Dat standpunt sluit trouwens direct aan bij het streven van deze pedagogie, die in de eerste plaats kunstzinnig wil zijn, niet in de zin dat ze meer aandacht besteedt aan het kunstzinnige dan aan het wetenschappelijke, maar in de zin dat ze van het onderwijs op zich een kunst wil maken. Dat is natuurlijk een bijzonder ambitieus project dat, afgemeten aan het ideaal – kunst en wetenschap tot een nieuwe eenheid doen uitgroeien – alleen maar gestuntel kan opleveren. Wie, zoals ik, gelooft in dat kunstzinnige ideaal, steunt het antroposofische ‘project’, ook al levert het vooralsnog weinig resultaat op. ‘Steunen’ betekent natuurlijk niet: aan één stuk door applaudisseren. Het betekent ook: kritiek leveren en corrigeren waar nodig. Maar hier beginnen natuurlijk de problemen, want wie kunstenaars een beetje kent, weet dat ze overgevoelig zijn voor kritiek. Kunstenaars lusten critici rauw, behalve natuurlijk wanneer ze hen de hemel inprijzen. Zoals een beroemd criticus ooit zei: je kunt niet én criticus zijn én kunstenaars te vriend houden. Ik kan me dus levendig voorstellen, Ramon, dat je op de zwarte lijst staat van de antroposofen. Maar als je de kunstenaarsziel een beetje begrijpt, dan weet je dat zij zich moét afsluiten voor kritiek, anders kan zij haar werk niet doen. Kritiek werkt verlammend op het scheppingsvermogen. Uiteraard komt de antroposoof-kunstenaar (in de ruimste zin van het woord) daardoor in conflict met zijn eigen ideaal: het verbinden van het kunstzinnige met het wetenschappelijke, dat per definitie kritisch is. Het maakt dan ook deel uit van de opgave van een antroposoof dat hij leert omgaan met kritiek. Maar het behoort evenzeer tot de opgave van de critici van de antroposofie dat ze leren omgaan met het kunstzinnige streven. Want de enige manier waarop kunstenaars kritiek kunnen slikken, is wanneer die kritiek kunstzinnig is. Is die kritiek dat niet, en benadert ze een in wezen kunstzinnig project op louter wetenschappelijke manier, dan leidt dat onvermijdelijk tot een herhaling van het bijbelse verhaal: Kaïn (de kunstenaar, hij die de aarde bewerkte) vermoordt Abel (de criticus, hij die de blik op het ideaal gericht hield).

9. Discipel,

   Probeer je nu zelfs iemand die hier een discussie voert daarvan te weerhouden? Wat is dat voor een houding om een gesprek te verijdelen? Het zou mij verbazen wanneer iemand als Lieven Debrouwere op zo’n advies zou ingaan. Ik heb Lieven eerder al laten weten dat ik het gevoel heb dat ik het in een ‘live’ gesprek met hem best zou kunnen vinden.
   Aan de andere kant valt het me wel op dat je gelijktijdig met Lieven opduikt. Het verschil is wel dat Lieven meestal wel iets te vertellen heeft uit eigen ervaring (ik ervaar hem als voor rede vatbaar), terwijl jij er volgens mij lustig op los speculeert en niet meer inbrengt dan wat loze beschuldigingen. Daarvoor, maar ook omdat je al hebt aangegeven niet inhoudelijk aan debatten te willen deelnemen, ben je eerder al gebannen van deze site. Sommigen lieten me weten dat ik dat beter niet had gedaan en je had moeten laten uitrazen, zodat bezoekers zouden kunnen zien hoe sommige steineradepten te werk gaan. Maar daar had ik dan weer geen zin in.
   Als je echter echt je gal wil spuien zonder op het onderwerp in te gaan, mag je dat altijd via het contactformulier doen. Dan wordt de discussie tenminste niet verstoord.
   Verder denk ik niet dat jouw ‘het opnemen voor Steiner en de antroposofie’ veel zoden aan de dijk brengt. Maar als jij je als een soort woordvoerder van de antroposofie beschouwt, neem ik daar uiteraard vrede mee. Misschien kan voor in De Brug een artikel over deze site schrijven?

10. Lieven,

    Ik dacht inderdaad dat ik met de filmmaker te doen had. Maar je hebt me weer wat wijzer gemaakt: hij heet inderdaad Debrauwer.

    In mijn vorige post aan je heb ik al aangegeven dat het punt waarop steinerscholen enorm tekortschieten niet het kunstzinnige is, maar net het wetenschappelijke. Men heeft daar al moeite om zelfs de basis te garanderen. Verder is er nog het sociale luik. Ik heb daar de laatste weken nogal wat aandacht aan besteed. Ik was trouwens binnen de antroposofische beweging eigenlijk al persona non grata voor ik publiek kritiek op de steinerschool had gegeven.
    Ik kan je vergelijking van de kunstenaar en zijn gevoeligheid voor kritiek met die van de steinerschoolleraar die onderwijs als kunst wil opvatten wel volgen. Maar ik vermoed dat je het wel met me eens zult zijn als ik zeg dat ook meesterwerken zelden ontstaan wanneer kunstenaars hun basisvaardigheden niet onder de knie hebben en hoewel dat soms zo lijkt de meeste kunst niet het gevolg is van zomaar wat gaan ‘freestylen’ of improviseren. In de meeste gevallen wel van vakmanschap en hard werken.
    Het gevoelige zieltje van kunstenaars (ik ben zelf in mijn vrije tijd ook kunstzinnig bezig, maar heb van die overgevoeligheid gelukkig geen last :-)) slaat volgens mij binnen de steinerscholen te vaak door naar ‘gestoord gedrag’. Nog geen Van Gogh-toestanden 😉 maar ik heb toch wel een en ander gezien en van anderen vernomen dat in de buurt komt. Daarom dat ‘harde kennis’ niet slecht is om ontsporingen tegen te gaan. Om de voetjes op de grond te houden.

11. Ramon,

    Je zegt het zelf: ‘van Gogh-toestanden’. Zou het kunnen dat dergelijke toestanden onvermijdelijk zijn (geworden) als je iets van betekenis in de wereld wil zetten? Van Gogh trok zich niets aan van wat je de ‘juiste spelling’ van de schilderkunst zou kunnen noemen, maar wie maalt daar nu nog om? Dat betekent uiteraard niet dat iedereen die een loopje neemt met de ‘spelling’ (van wat dan ook) automatisch kunst produceert. Da’s het andere uiterste. Het gaat altijd om het zoeken van de gulden middenweg, zowel in de kunst als in de kritiek. En daarbij wordt van links naar rechts gelaveerd. Soms ver naar links en ver naar rechts, want er staat een sterke tegenwind. Ik twijfel er niet aan dat steinerscholen soms flink uit de bocht gaan, maar wie doet dat niet? Beweren dat ze ‘enorm’ tekortschieten op wetenschappelijk vlak is ook niet bepaald een voorbeeld van, hoe zal ik het zeggen, ‘evenwichtige stuurmanskunst’. Ik ken alvast verschillende steinerschoolleerlingen die een wetenschappelijke carrière hebben uitgebouwd, ondanks hun beweerde ‘enorme’ achterstand op wetenschappelijk vlak. En wat het sociale betreft: ik herinner me nog goed dat mijn dochters ieder kind op school bij naam kenden. Op een school met driehonderd leerlingen klinkt me dat toch bepaald ‘sociaal’ in de oren. Ik vond zelfs dat het er een beetje té sociaal aan toeging: iedereen wist alles van iedereen. Ook hier is het weer een zoeken naar evenwicht. En het kenmerk van een artiest is niet dat hij evenwichtig is, maar dat hij het probeert te zijn.

12. Lieven,

    Ik hoop niet dat die Van Gogh-toestanden te wijten zijn aan ‘iets van betekenis in de wereld willen zetten’. Ik ga ervan uit dat die vooral te maken hebben met een nogal labiele geestestoestand.
    Ik denk dat ik je toch even moet verduidelijken dat ik er niet aan twijfel dat er individuele steinerschoolleerlingen zijn die goed zijn op wetenschappelijk vlak, maar dat ik het over enorme achterstand heb van steinerschoolleerlingen in het algemeen. Daar gaat ook dat onderzoek van Hilde Steenbergen over. Er zijn altijd wel een paar uitzonderingen te vinden.
    Ik heb zelf op Hogeschool Helicon gezeten en daar zaten vrij veel studenten die van de steinerschool kwamen. En echt waar: ik heb me vaak afgevraagd hoe die ooit aan een diploma middelbaar onderwijs zijn geraakt. Spellen: afgrijselijk. Rekenen: er waren er (je hoeft me niet op mijn woord te geloven) die niet wisten hoeveel 8 X 12 is. Ondertussen staan van die gasten er wel een aantal voor de klas. Hoe gaan die ‘leraren’ hun kinderen leren lezen, schrijven, rekenen?
    Bedoel je met té sociaal aan toe gaan dat een school een roddelcircuit wordt doordat iedereen iedereen kent?
    Nu vind ik dat dat van die namen van alle leerlingen kennen niet echt iets dat met sociaal zijn te maken heeft, omdat de steinerschool een besloten gemeenschap is. Meerdere kinderen uit hetzelfde gezin lopen school in zowel kleuter-, lagere-, als middelbare school die zich vaak op dezelfde campus bevinden. Er worden bovendien binnen diezelfde gemeenschap flink wat nieuw samengestelde gezinnen gevormd waaruit dan weer kinderen voortkomen die vervolgens ook naar de steinerschool gaan. Je vindt binnen de steinerschoolbeweging veel grote families. Het doet me een beetje denken aan het zigeunermilieu, waar iedereen iedereen kent en als je dan verder gaat kijken blijkt bijna iedereen van iedereen familie te zijn. En zigeuners zijn algemeen genomen niet zo heel sociaal (wel binnen hun clan).
    Bij mij heeft sociaal zijn vooral te maken met het zich openstellen voor de anderen. Als groep kan men zich daarin bijvoorbeeld onderscheiden door ook andersdenkenden op te nemen.
    Ik kan mij moeilijk voorstellen dat een werkelijk sociaal mens of sociale organisatie mensen angst inboezemt om zo praten te verhinderen. Sinds ik deze site heb opgestart hoor ik vanuit de steinerschoolbeweging veel mensen die bang zijn om te spreken. Ik weet uit eigen ervaring waarom ze bang zijn, maar het gaat er niet om dat ik het weet, want ik sta buiten die beweging.

    Het gaat wel om dat men het binnen de beweging weet en ook wanneer er effectief iets gedaan wordt aan dat asociaal gedrag? Dit is geen bevinding van mij alleen, maar ook van Wim Veltman en John Hogervorst. Toch niet de minste antroposofen, wel?

13. Ik ben zelf opgegroeid binnen de antroposofie, mijn gehele leefomgeving bestond uit mensen uit diezelfde beweging.
    De angst om te spreken over de misstanden binnen de eigen beweging is zeer groot.
    Praten word hard gestraft, dat weet iedereen binnen de beweging, men ziet het om zich heen gebeuren.
    Omdat veelal het gehele sociale leven zich afspeelt binnen de beweging is uitsluiting uit diezelfde beweging in aanvang een sociale ramp.
    De vervreemding van de (gewone) wereld buiten de beweging is veelal groot, waardoor een sociaal bestaan opbouwen buiten de beweging niet gemakkelijk is.
    Toen ik ging spreken over een aantal zeer ernstige zaken die plaats hadden gevonden binnen de beweging, werd niks geschuwd mij de mond te snoeren.
    Voor mij waren deze zaken te belangrijk om mijn mond gesloten te houden, mijn integriteit en gevoel van rechtvaardigheid lieten zwijgen niet toe.
    Toch kan ik het mij voorstellen dat mensen dingen door de beugel laten gaan en de ogen sluiten.
    Als je bestaan zowel sociaal als financieel voor een groot deel afhankelijk is van de beweging vergt het veel om zuiver en eerlijk naar de realiteit binnen de eigen beweging te kijken.
    In mijn geval heeft praten veel opgeleverd.

14. Ramon,

    Je hebt natuurlijk gelijk wanneer je zegt dat persoonlijke ervaringen niks bewijzen. Het is niet omdat ik (overwegend) goede ervaringen heb met de steinerschool dat iedereen die heeft. Ik zou inderdaad een uitzondering op de regel kunnen zijn, al moet ik wel zeggen dat ik nogal wat ‘uitzonderingen’ ken. Maar ook dat zegt niks, want uitzonderingen hebben de neiging elkaar op te zoeken. Daar geef ik je helemaal gelijk in. Het punt is echter dat die ‘regel’ ook voor jou geldt. Het is niet omdat jij slechte ervaringen hebt met de steinerschool dat iedereen die heeft. Het zou best kunnen dat jij een uitzondering bent, en het feit dat je veel uitzonderingen kent, verandert daar niets aan. Ik kijk dus tegen jouw website aan zoals jij tegen mij aankijkt. Ik zie ze als een verzameling ‘uitzonderingen’. Als je ze allemaal op een rijtje zet, lijkt het heel wat, maar het blijven in mijn ogen uitzonderingen. En hoezeer je ook probeert die uitzonderingen voor te stellen als de regel, het blijft allemaal heel subjectief, net zoals mijn eigen ervaringen en waarnemingen subjectief blijven. Al die subjectiviteit vraagt natuurlijk om enige wetenschappelijke objectiviteit, en daarom beroep jij je op het onderzoek van Hilde Steenbergen. Ik heb dat onderzoek eens diagonaal gelezen, maar het woordje ‘enorm’ ben ik nergens tegengekomen. In haar conclusie zegt Hilde Steenbergen dat de steinerscholen lager scoren op cognitief vlak en hoger op niet-cognitief vlak, wat geheel in de verwachtingen ligt. Ik lees in dit objectieve onderzoek dus een bevestiging van mijn subjectieve ervaringen, en jij doet … net hetzelfde. Tja, zo kunnen we wel bezig blijven. Uiteindelijk zal het ertoe leiden dat we elkaar grondig beginnen wantrouwen en dat we er allebei van overtuigd raken dat de ander van kwade wil is. Het maakt dan niet langer uit wat we zeggen, het wordt toch allemaal in omgekeerde zin geïnterpreteerd. Een gesprek is dan onmogelijk geworden. Dat brengt me bij je laatste opmerking: het gaat erom dat de antroposofische beweging iets doet aan haar ‘asociale gedrag’. Daarmee lijk je het uiteindelijke doel van jouw website uit te spreken: de antroposofische beweging (en de steinerscholen in het bijzonder) beter maken. Ik wil graag geloven dat dit jouw motief is, maar hoe rijm je het met jouw aanpak? Want je kunt er donder op zeggen dat hij niks zal uithalen, integendeel. Het enige wat je zult bereiken is dat de steinerscholen zich nog meer zullen afsluiten voor jouw (en soortgelijke) kritiek, en daardoor nog ‘asocialer’ worden. En dan kun jij weer zeggen: zie je wel dat ik gelijk had! Waarop de antroposofen zich nog verontwaardigder van je af zullen keren. Het tragische van deze vicieuze cirkel is dat beide partijen gelijk hebben: jij hebt gelijk met je kritiek en zij hebben gelijk wanneer ze er zich niks van aantrekken. Jullie doen allebei wat je moét doen, met evenveel recht en reden. En toch zal jullie gelijk (en jullie oprechte streven)onvermijdelijk het onderspit delven, omdat er geen aandacht wordt besteed aan de manier waarop jullie doen wat je moet doen. Juist in die manier – in hoé je de dingen doet die je moet doen – ligt de vrijheid van de mens. En het is voor antroposofen (die hùn ding doen) even moeilijk om die vrijheid in de praktijk te brengen als voor andere mensen (die eveneens hun ding doen). Daarom kan ik als antroposoof alleen maar proberen om mijn kritiek op jou zo ‘kunstzinnig’ mogelijk te formuleren, in de hoop dat je hetzelfde zult doen. Want ik denk dat we uiteindelijk hetzelfde ideaal delen: in gesprek komen. En dat kunnen we alleen een ‘kunstzinnige’ manier bereiken.

15. @ anoniem
    In de reacties onder het artikel ‘Oud-leerlingen van de steinerschool vertellen’ komt een oud-leerling ongeveer hetzelfde vertellen als jij. http://antroposofie.wordpress.com/2009/01/13/oud-leerlingen-van-de-steinerschool-vertellen/
    Als je me via het contactformulier je e-mailadres doorgeeft, kunnen we het er wel een keer over hebben. Ik kom graag in contact met mensen binnen de antroposofische beweging die niet bang zijn om te spreken. 😉

    @Lieven

    Je gaat weer flink de filosofische toer op, maar geen probleem 😉
    Als ik het heb over die enorme achterstanden, heb ik dat inderdaad niet woordelijk uit het onderzoek van Steenbergen, maar het komt er wel in naar voor als ‘scoren fors lager’.

    (…) Op de toets algemene vaardigheden, waarin het probleemoplossend vermogen van leerlingen wordt getoetst, scoren Vrije schoolleerlingen tegen de verwachting in fors lager dan leerlingen in het regulier onderwijs.(…)

    Op de website van de Rijksuniversiteit wordt het onderzoek geduid:

    (…)Belangrijke verschillen tussen beide schooltypen zijn te vinden op cognitief niveau. Na drie jaar voortgezet onderwijs scoren Vrije scholen lager op Nederlands en wiskunde. Voor wiskunde geldt dat Vrije schoolleerlingen vaak al binnenkomen op het voortgezet onderwijs met fors lagere scores. De achterstand die ze hebben opgelopen op het Vrije school basisonderwijs halen ze in het voortgezet onderwijs niet meer in. (…)
    http://www.rug.nl/corporate/nieuws/archief/archief2009/persberichten/028_09

    Dat is denk ik wel de koe bij de horens gevat, niet? Achterstand die ze hebben opgelopen in de onderbouw halen ze niet meer in. Achterstand die in zes jaar middelbaar onderwijs niet wordt weggegwerkt lijkt mij toch enorm, fors. En de verhalen van steinerschoolleerlingen met twee tot drie jaar leerachterstand kan je, onder andere op deze site, in overvloed vinden.

    Lieven, je hebt wel een punt dat het een kunst is om een gesprek te voeren of tenminste ernaar te streven. Waar ik echter bezwaar tegen aanteken, is dat de steinerschool zich het recht zou kunnen toe-eigenen om zich niets van mijn of andere kritiek aan te trekken. De steinerschool is een openbare instelling die grotendeels met belastinggeld wordt bekostigd. Ik heb daar als Belgisch staatsburger dus een aandeel in, zodat ik mij daar ook kritisch over mag uitlaten. Ik maak mee onderdeel uit van de hand die de steinerschool voedert. Terwijl wordt die hand wel gebeten (tegen het spreekwoord in ;-)).

    Als de steinerschoolbeweging een net van privéscholen zou zijn, had ze van mij nooit gehoord. Dan kon ze ook rustig ‘haar ding’ doen zonder ongewenste pottenkijkers. Zolang de steinerschool echter deel uitmaakt van het openbaar maatschappelijk leven verwacht ik dat ze zich in het contact met de andere deelnemers aan dat openbare leven op zijn minst sociaal gedraagt. Ik heb het dus nu over wat geoorloofd is in de openbare ruimte en wat niet (dat kan eventueel in de privésfeer).

    Om dit terug te koppelen naar bovenstaand artikel waarin het onder andere over slechte taalvaardigheid van steinerschoolleerlingen gaat. Als een school het niet echt belangrijk vindt dat leerlingen goed leren lezen, schrijven of rekenen hoeft ze niet te doen alsof ze dat wel nastreeft om zo toch maar overheidsgeld binnen te halen, maar kan ze beter eerlijk kleur bekennen en zich desnoods met behulp van ouderbijdragen tot privéschooltje omdopen. En dan hoeven scholen ook niet langer onderwijsinspectie (de ander) te beliegen en bedriegen i.v.m. die ouderbijdragen. Dat heb ik trouwens tien jaar geleden eens voorgesteld op een bestuursvergadering van een steinerschool. Ik vind het nog altijd een goed voorstel.

    Maar ik vermoed dat ik er nu helemaal geen gehoor meer voor vind 🙂 Ik ken er die voor zoiets bedreigd zijn.

16. Ramon,

    Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dus dat steinerschoolleerlingen hun achterstand in wiskunde niet meer inlopen in het voortgezet (of middelbaar) onderwijs. So what? Is het zo’n ramp dat steinerschoolleerlingen de eindtermen wiskunde niet halen? Worden ze daar zwaar door benadeeld in hun verdere leven? Ik betwijfel het. En wat als ze een wetenschappelijke carrière ambiëren? Ik ken zo iemand: wilde na de steinerschool wiskunde studeren. Hij heeft even op zijn tanden moeten bijten, maar daarna stak hij zijn medestudenten met gemak voorbij, want hij bleek een stuk kreatiever. Daarna is hij gaan doctoreren in Sint-Petersburg. Fluitje van een cent. En hij is lang niet de enige steinerschoolleerling die de wetenschappelijke richting kiest en daar succesvol is. Je kunt de resultaten van zo’n wetenschappelijk onderzoek dus dramatiseren, of je kunt zeggen: steinerschoolleerlingen lopen op wiskundig vlak inderdaad een achterstand op, maar in plaats daarvan hebben ze wel de vaardigheden ontwikkeld om – zo ze dat willen – die achterstand weg te werken en om te zetten in een voorsprong. En zolang ik geen wetenschappelijk onderzoek onder ogen krijg, waaruit duidelijk blijkt dat steinerschoolleerlingen er aan de hogeschool of universiteit niks van bakken, blijf ik bij dat beeld van een aanvankelijke achterstand die nadien omgezet wordt in een voorsprong. Reculer pour mieux sauter, zo zou je de steinerschoolfilosofie kunnen samenvatten.

    En dan het recht van de steinerschool om zich niks van jouw kritiek aan te trekken. Om te beginnen is er nog altijd zoiets als het recht op vrije meningsuiting, dat onder meer inhoudt dat je mensen je eigen mening niet op kunt dringen, en dat ze dus het recht hebben niet naar je te luisteren. Dat ze een openbare instelling zijn, verandert daar niks aan. Of vind je dat alle openbare instellingen waar jij kritiek op hebt, verplicht zijn naar die kritiek te luisteren en erop te reageren? Dan staan je, vrees ik, nog heel wat teleurstellingen te wachten.

    Natuurlijk klopt de hele situatie op onderwijsvlak niet. Er is zogenaamd vrijheid van onderwijs, maar ouders die van die vrijheid gebruik willen maken en hun kinderen het onderwijs willen geven dat zij kiezen, moeten eerst aan ettelijke voorwaarden voldoen (de fameuze eindtermen) voordat ze hun eigen belastingsgeld terugkrijgen in de vorm van subsidies. Het zou veel consequenter zijn als ouders hun geld rechtstreeks in het onderwijs van hun keuze konden steken. Dat zou pas echte vrijheid van onderwijs zijn! Dus is het inderdaad een goed voorstel van je dat steinerscholen privé-scholen zouden worden die betaald worden met ouderbijdragen, op voorwaarde natuurlijk dat die ouders niet ook nog eens moeten betalen voor het onderwijs dat ze niét willen.

17. Anoniem,

    Ikzelf ben opgegroeid in een omgeving waar van antroposofie, spiritualiteit en zelfs cultuur geen spoor te bekennen was. Mijn vader las de krant, mijn moeder Libelle en dat was het. Meer geestelijke ontwikkeling heb ik van thuis uit niet meegekregen. Ik heb dus alles zelf moeten ontdekken, en op die manier ben ik – na heel wat watertjes te hebben doorzwommen – ten slotte bij de antroposofie uitgekomen. Ik herinner me mijn eerste gesprekken met antroposofen nog goed. Ze vertelden honderduit over geestelijke wezens, engelen en kabouters. Ik wist niet wat ik hoorde. Hebben jullie wel eens zo’n wezen gezien, vroeg ik nieuwgierig. Nee, dat hadden ze niet, gaven ze na enige aarzeling toe. Dus jullie geloven dat allemaal maar, vroeg ik opnieuw. Stilte. Ik merkte meteen dat ik over een grens was gegaan. Ik zou die ‘stilte’ nadien nog vaak tegenkomen – soms had ze het karakter van een metalen rolluik dat ratelend werd neergelaten – want mijn zintuig voor grenzen is niet sterk ontwikkeld. Ik ken de antroposofische wereld intussen 30 jaar en ik ben vaak ‘over de grens’ gegaan. Nooit heb ik mijn mond gehouden. Integendeel, ik heb mijn kritiek nooit gespaard en deed dat zelfs met maandelijkse regelmaat in het schoolblad. Zo heb ik ooit (in afleveringen) een alternatieve biografie van Steiner geschreven waarin hij van jongsaf verslaafd was aan geestelijke drank en niets liever deed dan treinen vernielen. Of ik tekende een levensgrote karikatuur van de grote man waarmee ik de kerstbazaars afdweilde. Maar ik had het ook over ernstiger zaken, zoals de leerstof, de ouderbijdragen, het zaterdagonderwijs, enzovoort. Sommige antroposofen waren daar verontwaardigd over: hoe durfde ik! Maar de meerderheid kon er best om lachen, en van bedreigingen of represailles heb ik in al die jaren nooit een spoor gezien, ook niet ten aanzien van m’n drie kinderen.

    Toch geloof ik wel wat je schrijft. Ik heb ouders gekend die niks durfden zeggen omdat ze bang waren dat hun kinderen daar de dupe zouden van worden. Maar om bang te zijn, moet je met twee zijn: iemand die schrik aanjaagt, en iemand die zich schrik lààt aanjagen. Als die twee in een vicieuze cirkel terechtkomen, slaat de angst vroeg of laat om in agressie. Dat is overal zo. Ik begreep het zelf pas toen iemand mij ooit zei dat heel wat mensen bang voor me waren. Ik wist niet wat ik hoorde! Ik voelde me zelf juist klein en machteloos tegenover dat grote, logge schoolinstituut dat allerlei dingen deed die ik bedreigend vond (zoals bomen omhakken). Ik realiseerde me niet dat heel dat intimiderende instituut bestond uit net zo’n ‘bange’ mensen zoals ik.

    Het is niet gemakkelijk om die vicieuze cirkel van angst te doorbreken, zeker niet als je financieel afhankelijk bent van de school. Ik heb mensen beschamende dingen zien doen, uit angst voor hun job. Maar ik heb ook het omgekeerde gezien: een leerkracht die het been stijf hield en de school voor een ultimatum stelde: ofwel doen jullie iets aan de situatie ofwel ben ik hier weg! En hij was een hartstochtelijk steinerschoolleraar, het was zijn lust en zijn leven. Wat ga je doen als de school niet op je eis ingaat, vroeg ik hem. Dan ga ik gewoon in de fabriek gaan werken, antwoordde hij, en hij meende het. Maar men ging op zijn (tussen haakjes volkomen terechte) eis in en het was alsof er een frisse wind door de school waaide, nu iemand de moed had gevonden om een vicieuze cirkel te doorbreken.

    Niet iedereen vindt die moed. Ouders én leerkrachten, ze leven vaak in een verlammende sfeer van angst en wederzijdse kritiek, zoals iedereen tegenwoordig. Antroposofen maken daar heus geen uitzondering op, integendeel zelfs. Een steinerschool is een wereld-in-het-klein: alles wat zich in de buitenwereld afspeelt, vind je er terug, in een geconcentreerde, verhevigde vorm.

    Ik ben me ervan bewust dat heel wat mensen gekwetst raken op een steinerschool, diep gekwetst soms. Dat gebeurt nu eenmaal als je je hart openstelt voor een ideaal: je wordt veel kwetsbaarder. Ik ben zelf ook vaak gekwetst geworden (en dat herinner ik mij veel beter dan al die keren dat ik zelf kwetste, zonder het te beseffen). Maar ik heb mijn hart verpand aan de antroposofie, en dus verdraag ik het allemaal, zonder evenwel mijn ogen te sluiten. Daar ben ik (achteraf gezien) heel blij om, want ik heb veel teruggekregen voor mijn ‘verdraagzaamheid’. Ik had daar geen flauw idee van toen ik voor het eerst met die vreemde snuiters sprak die het over engelen en kabouters hadden zoals ik over het voetbal en de vrouwen. Maar ik zag wat ze met de kinderen deden, en mijn hart (eigenlijk: het kind in mezelf) zei: ja. Mijn verstand was het daar niet mee eens. Het zei heftig: nee! Maar ik heb gekozen voor mijn hart en dat bleek achteraf de juiste keuze. Zelfs mijn verstand heeft dat uiteindelijk moeten inzien, al heeft het zich tot het uiterste verzet. Het kan natuurlijk ook zijn dat ik mijn verstand gewoon verloren heb, maar dat kan ik uiteraard niet zelf beoordelen. Ik heb echter, net als jij, ondervonden hoe belangrijk het is om te praten en te blijven praten. Vroeg of laat komt de waarheid wel op de een of andere manier bovendrijven.

18. Lieven,

    Er is nu dat onderzoek van Steenbergen waaruit blijkt dat steinerschoolleerlingen een achterstand oplopen, waarop je reageert door te verwijzen naar iets dat buiten de steinerschool ligt, namelijk dat volgens jou steinerschoolleerlingen de opgelopen achterstand in het hoger onderwijs nog goedmaken.
    Ik heb toch nog wat gevonden dat een ander beeld geeft.

    Zie Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Vrijeschoolonderwijs#cite_note-0

    (…) Op kennisgebied hinken de steinerscholen achterop: de slaagcijfers in het hoger onderwijs zijn lager. Leerlingen van steinerscholen kiezen in hun vervolgopleiding meer dan gemiddeld voor een alfa-richting, zoals rechten of psychologie. Het aantal leerlingen dat kiest voor een vervolgopleiding in de beta-richting ligt juist lager. [1]

    [1] Schepers, C. Het verloop van de hogere studies van voormalige leerlingen van de steinerschool – Eindverhandeling, 2002 (…)

    En volgens een in 2008 uitgevoerd longitudinaal onderzoek blijkt overigens dat meer dan de helft van de steinerschoolleerlingen die in 2008 afstudeerden aan een steinerschool in de werkloosheid terechtkwamen, dus niet voortstudeerden en ook geen werk hadden. Het waren er 91. Dat is veel, want er zijn in België maar zes steinerscholen waar ze een zesde middelbaar hebben. Het gaat over 91 leerlingen uit slechts zes klassen.

    http://vdab.be/trends/schoolverlaters/schoolv2008.pdf
    http://vdab.be/trends/schoolverlaters_2008/gegevens/22354/t_vla.htm

    War denk je daarvan? Die cijfers zijn ontleend aan inschrijvingen bij de VDAB. Dat zijn dus ‘naakte’ cijfers. Geen interpretaties. Kunnen die met gebruikmaking van vrijheid van meningsuiting weerlegd worden? 🙂

19. Ik moet nog iets verduidelijken. Het gaat niet om 91 leerlingen die in de werkloosheid terechtkwamen, maar 71. Er zijn in 2008 in totaal wel 91 leerlingen die na hun laatste jaar steinerschool niet verder zijn gaan studeren.

    Het blijft evengoed nog altijd meer dan de helft.

20. Ramon,

    Je lijkt er problemen mee te hebben dat ik in reactie op het onderzoek van Hilde Steenbergen naar leerachterstand in het middelbaar onderwijs, verwijs naar de mogelijkheid om die achterstand daarna weer in te lopen. Dat begrijp ik niet goed. Vind jij dan dat de studieresultaten in het middelbaar onderwijs een doel op zich zijn? Ik vind dat alleszins niet. Voor mij is het onderwijs er voor de leerling en niet omgekeerd. Voor mij is het onderwijs er om het leven te verbeteren. Over dat ‘verbeteren’ bestaan natuurlijk verschillende meningen. In jouw ogen – dat maak ik althans uit je woorden op – is het voldoen aan de eisen van de overheid een soort ideaal, een op zichzelf staand doel. Het is uiteraard je goed recht om zo tegen het onderwijs aan te kijken, maar ik ben niet zo gezagstrouw. Mij maakt het niet uit of leerlingen op hun 18de al dan niet voldoen aan de officiële eindtermen. Belangrijk is voor mij wat daarna komt, en dat reikt (veel) verder dan alleen de studies. Het probleem is natuurlijk dat je niet kunt controleren en in cijfers gieten of iemand nu een beter of een slechter leven heeft als hij naar een steinerschool is geweest. Want wat is een beter of een slechter leven? Heb je een beter leven als je keurig aan alle officiële eisen voldoet? Ben je een ‘loser’ als je al eens buiten de lijntjes kleurt of in de werkloosheid terechtkomt? Jij lijkt te denken van wel, ik ben daar zo zeker niet van. In mijn ogen zegt dat onderzoek van Hilde Steenbergen dus niet zoveel.

    En dan het onderzoek van C. Schepens: op kennisgebied hinken de steinerscholen achterop: de slaagcijfers in het hoger onderwijs zijn lager. ‘Achterop hinken’ en ‘lager’ zijn zeer vage termen. Hoever wordt er achterop gehinkt? Hoeveel lager liggen de slaagcijfers? Is het een klein beetje of is het ‘enorm’? Dat is niet duidelijk.

    Misschien is het onderzoek van de VDAB duidelijker. Ik heb het eens nagelezen, maar ik heb de cijfers die jij aanhaalt – zowat de helft van de afgestudeerde steinerschoolleerlingen is na een jaar nog altijd werkloos – niet gevonden. Dat zal wel aan mij liggen, want ik krijg een punthoofd van al die cijfers en grafieken. Wat ik echter wel gevonden heb, is het volgende: ‘de richtingen Moderne talen-wetenschappen, Rudolf Steinerpedagogie en Humane wetenschappen doen het dan wel wat minder goed dan gemiddeld maar de verschillen zijn niet erg groot.’ Ik snap niet goed hoe dat te rijmen valt met de ‘enorme’ cijfers die jij vernoemt, maar misschien heb jij er een verklaring voor.

    Stel nu echter dat het klopt, dat de helft van de steinerschoolleerlingen na een jaar nog altijd werkloos is. Betekent dat dan dat ze een onherroepelijke achterstand hebben opgelopen en – zoals de VDAB het uitdrukt – de aansluiting met de arbeidsmarkt compleet gemist hebben? Of betekent het gewoon dat ze er even genoeg van hebben om op de schoolbanken te zitten, omdat ze geleerd hebben dat er wel meer in het leven is dan studiepunten verzamelen? Zo hebben mijn beide dochters het in ieder geval gedaan: ze hebben na de steinerschool een ‘break’ genomen om nadien met frisse moed hun verdere studies aan te vatten. En ik geloof niet dat ze de enigen van hun klas waren. Nu zul je misschien zeggen: was het onderwijs in de steinerschool hen dan zodanig tegengevallen dat ze geen zin meer hadden om (meteen) verder te studeren? Het antwoord is ja en nee. Het steineronderwijs is een compromis tussen het eigen ideaal en de eisen van de overheid. Zo vond Steiner dat kinderen maar een halve dag op de schoolbanken hoorden te zitten. De overheid dwingt ze echter om reeds als kleuter de hele dag op school door te brengen, en dat (minstens) voor de volgende 14 jaar. Het ligt voor de hand dat steinerschoolleerlingen, die nog heel wat anders doen dan op de banken zitten, de spanning tussen de ‘vrije school’ en de ‘gedwongen school’ sterker aanvoelen dan kinderen die van jongsaf het ‘zitten’ is aangeleerd, en dus even wat anders willen als ze 18 zijn.

    Dus, Ramon, jouw cijfers mogen dan al betrekking hebben op ‘naakte’ feiten, die feiten moeten nog altijd aangekleed, dat wil zeggen geïnterpreteerd worden.

    En by the way: wat leuk, die gele zonnetjes van je! Ze geven je postings zo’n opgewekt, zonnig karakter. Een mens zou er helemaal vrolijk van worden. Maar dat is natuurlijk een persoonlijke interpretatie van een naakt feit…

21. Lieven,

    Ik probeer het nog eens, want als ik je laatste reactie lees, zie ik dat je niet zo goed hebt gelezen. Het is niet de helft die na een jaar nog werkloos is, maar wel stopt met studeren (en bij VDAB terechtkomt).

    Volgens het onderzoek zijn meer dan de helft van de afgestudeerden van de steinerschool (lichting 2006-2007) gestopt met hun studies (91 lln) en daarvan hebben er zich 71 als werkloze ingeschreven bij de VDAB. De overige 20 zijn dus gaan werken, naar het buitenland vertrokken, gewoon thuis gebleven of wat dan ook.

    Uiteraard kunnen ex-steinerschoolleerlingen, desnoods na twintig jaar, nog een hogere studie beginnen en die eventueel succesvol afronden. Maar dan spreken we niet van voortstuderen, maar van terug gaan studeren.
    Ik zie bijvoorbeeld hier in mijn woonplaats een aantal van die ex-steinerschoolleerlingen rondlopen, sommigen ondertussen al richting dertig aan het gaan, die zich al jaren aan het beraden zijn over wat nu de volgende stap in hun leven zal worden. Het heeft iets triest. Een vorm van defaitisme ook.

    Maar je hebt gelijk, na verloop van tijd kan het tij keren. Maar feiten blijven feiten: nog niet de helft van de steinerschoolleerlingen studeert na de steinerschool verder. En dat voor een A.S.O.-richting.

    En ik heb geen probleem mee dat je het als een mogelijkheid ziet dat steinerschoolleerlingen hun achterstand in het hoger onderwijs zouden ophalen, maar in het onderzoek van Hilde Steenbergen staat al dat de steinerscholen dat ook zeggen van de leerachterstanden die steinerschoolleerlingen in de basisschool oplopen. Die achterstanden zouden weggewerkt worden in de middelbare school. Niet dus, zoals Steenbergen aantoont.

    En nu gaat het hier over hogere studies en kom ik met een onderzoek van VDAB dat ontegensprekelijk aantoont waar de helft van de leerlingen van de steinerschool na de steinerschool terechtkomt, waarop jij eigenlijk reageert met te zeggen dat je niet weet wat die jongeren later misschien nog allemaal gaan doen, haha. Later als ik groot ben… 🙂

    Je schuift het probleem toch gewoon voor je uit, niet? Straks stel je nog voor om tot een beoordeling van de kansen van steinerschoolleerlingen te komen, we moeten wachten tot ex-steinerschoolleerlingen hun pensioen hebben gehaald om ze dan te vragen wat de steinerschool voor hun loopbaan heeft betekend.:-)

    En Lieven, iets claimen op basis van onderzoek dat er niet is, is toch wel erg gemakkelijk, niet? Normaal moet degene die iets claimt zelf aantonen dat wat hij claimt klopt.

    Wat hebben jouw dochters trouwens zoal gestudeerd? En zijn ze geslaagd in hun opzet?

22. Ik had gelukkig te veel te doen voor school (ja jullie lezen het goed! Leren moest ik!) om me in deze discussie te mengen maar er worden hier wel érg vergaande dingen gezegd.

    @Anoniem de Vrije School is geen sekte. Lees de schoolkrant en je ziet dat de drempel naar kritiek van zowel leerlingen als ouders zeer laag ligt. Ik heb nog eerder het gevoel (en ik heb weldegelijk vele contacten buiten de Vrije School) dat vrije school leerlingen veel minder op hun mondje zijn gevallen dan leerlingen van regulier onderwijs. Evenals de ouders (voorbeeld is het relletje dat ontstond op de Vrije School in Amsterdam). Iedereen levert kritiek op iedereen ik zou dat eerder nog het grote probleem willen noemen.

    Met mijn geprentendeerde academische zelfvertrouwen zal ik later dat onderzoek nog wel een keer weerleggen, ik herken vrijwel niets.
    Ook krijg ik de indruk dat op deze site de mensen die zelf ervaringen hebben met de Vrije School een stuk genuanceerder over dit onderwijs denken.

    Ik haal uiteindelijk mijn examen VWO en ga studeren en heb daarnaast nog een hoop extra bagage bij me. Nu ga ik de tekst van het Messa Di Gloria van Puccini uit mijn hoofd leren want er is donderdag een uitvoering.
    🙂

23. ‘Ook krijg ik de indruk dat op deze site de mensen die zelf ervaringen hebben met de Vrije School een stuk genuanceerder over dit onderwijs denken.’

    Djoeke,

    Bedankt voor het compliment. Maar ben jij dan op deze site ook mensen tegengekomen die niet zelf ervaringen met de steinerschool hebben of hadden?

    En wat de steinerschoolbeweging als sekte betreft, verwijs ik naar dit commentaar: http://antroposofie.wordpress.com/2009/01/13/oud-leerlingen-van-de-steinerschool-vertellen/#comment-1628.

24. Ramon,

    Ik zei het al: als ik cijfers zie, gaat m’n hoofd tollen. Ik heb nu eenmaal niet het geluk gehad naar een steinerschool te kunnen gaan. Dus, als ik het dit keer goed begrijp, is de helft van de afgestudeerde steinderschoolleerlingen binnen het jaar gestopt met studeren en heeft de meerderheid daarvan zich ingeschreven als werkzoekende. Je zult het wel weer een sluw afleidingsmanoeuvre van me vinden, maar als ik dat lees, denk ik: oef, die steinerschoolleerlingen zijn alvast een stuk verstandiger en moediger dan ikzelf op die leeftijd was. Want ik ben niet gestopt met mijn studie, o nee, ik heb vlijtig gestudeerd tot ik mijn diploma had. En daar schaam ik me nu nog altijd voor, want ik had verdorie niet het lef om te stoppen en in te zien dat dit niet was wat ik wilde. Ik ben blij te horen dat zoveel steinerschoolleerlingen (de helft!) na nog geen jaar al doorhebben waar ik 15 jaar over gedaan heb, namelijk dat je ontzettend veel tijd kunt winnen door eerst op je gemak uit te zoeken wat je écht wilt in het leven, in plaats van holderdebolder een studie in te duiken. En wat maakt het uit dat je daar een jaar over doet, of twee jaar, of voor mijn part tien jaar! Hoeveel mensen van de generatie van mijn ouders hebben niet hun hele leven iets gedaan wat ze eigenlijk niet wilden doen! Ze hadden vaak geen keuze. De kinderen van deze tijd hebben die keuze wel, of toch in grotere mate. En ze grijpen ze! Is dat een reden om smalend over ze te doen? Ik vind van niet.

    Maar ik ga er nu vanuit dat ze gestopt zijn met studeren omdat ze inzagen dat ze de verkeerde keuze hadden gemaakt. Jij zult ervan uitgaan dat het was omdat ze een ‘enorme’ leerachterstand hadden opgelopen en nu derhalve gedoemd zijn om de rest van hun leven door de straten van bijvoorbeeld jouw woonplaats rond te lopen. Vermeldt het onderzoek van de VDAB iets over de reden waarom ze gestopt zijn? Dan hoor ik het graag.

    Feiten blijven feiten, zeg je, nog niet de helft van de steinerleerlingen studeert verder. Ik kan me (opnieuw) vergissen, maar stond er in dat VDAB-onderzoek dat ze voorgoed gestopt waren met studeren? Ik vraag me af hoe ze dat konden weten. Stel nu dat die leerlingen gewoon het volgende schooljaar afwachtten, om dan een studie aan te vatten die beter bij hen paste. Of stel dat ze eerst een jaartje ontwikkelingswerk gingen doen om de zaken eens goed op een rijtje te kunnen zetten. Allemaal mogelijk. Maar jij concludeert onmiddellijk dat ze nooit meer zullen studeren en zielige creaturen zullen worden. Feiten? M’n oor!

    En dan de leerachterstanden die de leerlingen volgens de steinerschool zouden inlopen tijdens de basisschool. Hier heb je een punt. Als steinerscholen dat zeggen, en het gebeurt niet, dan gaan ze in de fout. Beloften moeten nagekomen worden, zo simpel is dat. Anders leid je de ouders om de tuin. Ik heb zelf altijd gevonden dat steinerscholen, en antroposofen in het algemeen, de zaken best wat minder rooskleurig zouden voorstellen. Maar ja, de eerste nederige artiest moet nog geboren worden. Wat er ook van zij, wie hoge verwachtingen wekt en er dan niet kan aan voldoen, moet niet verwonderd zijn dat er websites verschijnen waarop de vuile steinerwas verzameld en uitgehangen wordt. Op dit punt ben ik het helemaal met je eens.

    Ten slotte beweer je dat ik het probleem voor me uitschuif en dingen claim op basis van onderzoek dat er niet is. Het probleem in kwestie is: hoe bewijs je dat de achterstanden die steinerschoolleerlingen (zouden) oplopen later ingehaald (kunnen) worden of zelfs omgezet in voorsprong? Hierachter gaat een ander probleem schuil, namelijk: jij eist wetenschappelijke bewijzen – met naakte cijfers – van zaken die helemaal niet wetenschappelijk kunnen bewezen worden. Kijk, als jij claimt dat je van je vrouw houdt, en ik zeg: bewijs dat eens, wat ga je dan antwoorden? Dat je al 30 jaar met haar getrouwd bent? Dat zij zegt dat het waar is? Ik zou dan kunnen zeggen: je claimt iets op basis van onderzoek dat er niet is! Maar wees gerust, ik zal dat niet doen, want ik weet dat juist de belangrijkste zaken niet kunnen bewezen worden.

    Wat ik hier vertel berust wel degelijk op onderzoek, alleen niet het soort wetenschappelijk onderzoek dat jij eist. Maar kun je eisen dat zaken als levenskwaliteit, menselijkheid, interesse, liefde, enzovoort in harde cijfers worden gegoten? Me dunkt van niet. En toch doe je het.

    Wat mijn dochters betreft: de oudste heeft (met succes) sociale wetenschappen gestudeerd, en de jongste zit in haar tweede jaar Pedagogie. Mijn zoon heeft nooit een studiehoofd gehad en werkt nu als zelfstandig decorbouwer. Ik had liever gezien dat hij president van de Europese Unie was geworden, maar ach, dan hadden ze hem toch maar uitgescholden voor slappe dweil…

    En nu ga ik ‘Te Lourdes op de bergen’ uit m’n hoofd leren. Ja, ik weet het, ’t is een onnozel liedje, maar ik heb nu eenmaal geen steinerschool gelopen. Gelukkig weet ik wel dat het niet Puccini is (steinerschoolleerlingen en spelling: dat komt nooit goed) maar Poetsjini. Je ziet, Ramon, alles hep twee kandten…

25. Lieven,

    Bedankt voor jou reactie, ik heb veel respect voor mensen die ondanks de ook heersende angst binnen de beweging hun mond openen en hun pen durven laten spreken.
    Mijn ouders waren ook overtuigend kabouter en natuurgeest gelovigen, tevens hadden ze weinig op met anders denkenden.
    Waardoor hun leefwereld erg klein werd, een rondje om de kerk zou je het kunnen noemen.
    De buiten wereld werd voor hen steeds bedreigender naar mate zij zich dieper en dieper in de Antroposofie gingen verdiepen.
    Ik had het gevoel mijn ouders kwijt te zijn om mij te begeleiden de wereld in te gaan en deze verder te ontdekken.
    Ik kan niet zeggen dat ik mij heb kunnen ontwikkelen in mijn vrije school periode, ik kwam er als halve analfabeet vandaan met grote leer achterstanden.

    Ook ik ben toen in vele wateren gaan zwemmen, door open te staan voor de mensen die ik daarin tegen kwam heb ik veel van mijn ontwikkelings achterstanden kunnen in lopen.
    Het werd een ware zoektocht naar mijzelf waarin ook spiritualiteit een belangrijke plaats kreeg.
    Door de ontmoeting met de wereld buiten de Antroposofie kreeg ik de ruimte om mijn eigen onderzoek te doen, naar het hoe en waarom van mijn bestaan.
    De duivels van toen werden de engelen van nu.
    De geprojecteerde angst van mijn ouders, over de buiten wereld kon ik afleggen.

    Lieven, je geeft aan dat je veel ouders hebt gekend die bang waren om te spreken, heb jij een idee waarom deze ouders bang waren? en waarover dachten zij beter te zwijgen?
    Ik denk dat zo een situatie nu juist de vicieuze cirkel van angst is.
    Waardoor, zaken waarvan we niet willen dat deze in een school plaats hebben, voort kunnen gaan.
    Zaken als seksueel misbruik, mishandeling en verwaarlozing, dienen toch echt aards en feitelijk te worden onderzocht.
    En het het zijn nu juist deze zaken waarbij de beweging alles ontkend of onder de pet stopt.
    Dat hierdoor de Antroposofie zich zelf in de onbetrouwbare hoek heeft geplaatst, na alle media aandacht over dit soort kwesties mag duidelijk zijn.
    Bedrog en het onderstoppen van de waarheid, maak de vicieuze cirkel van angst binnen de beweging zeker niet minder.
    De antroposofische beweging heeft zich inmiddels chronisch belachelijk gemaakt bij de onderzoeks instanties, als uiteindelijk onderzoeken uit wijzen, dat er wel degelijk misstanden plaats hebben gevonden.

    Het doet mij goed, dat er mensen zoals u binnen de beweging zijn, die durven te spreken en de humor niet hebben verloren.
    Een balletje trappen en over de liefde filosoferen, naast al het andere moois wat het bestaan ons geeft doe ik eveneens graag.
    Ik zou het leuk vinden, uw steiner biografie eens te lezen en uw karikaturen te kunnen zien.
    Ik kan mij voorstellen dat een groter publiek ook nieuwsgierig is geworden.

    Hoi Doeke, succes met het innemen van de tekst van Messa Di Gloria van Puccini en de uitvoering.
    Ik vond vooral je eerste stuk over de geiten wollen sokken heel authentiek.

26. Anoniem,

    Je vraagt me waarvoor de ouders bang waren die niet durfden te spreken? Eenvoudig: omdat ze vreesden dat hun kinderen daar de dupe zouden van worden. Was die vrees terecht? Soms wel waarschijnlijk, leerkrachten zijn ook maar mensen. Als je het aan de stok hebt met een ouder, kan ik me voorstellen dat het niet eenvoudig is om het kind daar los van te zien. Ik weet dat de leerkrachten soms onder enorme druk staan, en dan doe je wel eens dingen waar je later spijt van krijgt. Ik heb de twee kanten van de medaille gekend: ik ben 21 jaar ouder geweest op een steinerschool en mijn vrouw heeft er jaren gewerkt.

    Je maakt vanalles mee. Ik heb ouders gekend die door de school met een kluitje in het riet werden gestuurd, ik heb leerkrachten gekend die door de ouders het leven zuur werd gemaakt, ik heb leerkrachten gekend die door hun klas in een depressie werden gepest, enzovoort. Je kunt het zo gek of gortig niet bedenken of het gebeurde. Maar ik ken ook mensen uit het reguliere onderwijs (onder ander mijn eigen zus), en wat ik van hen hoorde, was nog een heel stuk erger. Onwaarschijnlijke verhalen. Bijvoorbeeld over leerkrachten die met fietskettingen werden aangevallen door leerlingen en van de school geen klacht mochten indienen omdat de reputatie van de school op het spel stond. En uit m’n eigen schooltijd ken ik verhalen die niemand gelooft omdat ze zo van de pot gerukt zijn. Maar ze zijn wél echt gebeurd, reken maar. Ik weet uit ondervinding dat het schoolmilieu een zeer gesloten milieu is, dat zeer weinig laat uitlekken. Ik ken scholen die, als ze in Brussel zouden weten wat daar allemaal gebeurt, meteen gesloten zouden worden. Maar hé, talloze mensen verdienen hun brood op die scholen, en die gaan niet in hun eigen vlees snijden. Iedereen weet wat er met klokkenluiders gebeurt. Dat is in steinerscholen niet anders dan overal elders. Alleen is het er volgens mij een stuk minder erg. Ramon zal het niet graag horen, maar ik denk dat het waar is.

    Je zegt dat de antroposofische beweging zich chronisch belachelijk heeft gemaakt. Ik vermoed dat je over Nederland spreekt, want hier in België is dat, voor zover ik weet, zeker niet het geval. Een beweging die ooit de overheid heeft gedwongen om de eindtermen te herzien, heeft respect afgedwongen in de onderwijswereld. Steinerscholen hebben hier een goede reputatie, deze website ten spijt. Toen een tijdje geleden dat verhaal over de ‘kindermishandeling’ in de Leuvense steinerschool in de pers kwam, moesten mijn niet-antroposofische kennissen daar smakelijk om lachen. Nee, chronisch belachelijk heeft de antroposofische beweging zich hier nog niet gemaakt. Hout vasthouden.

    Ook het ‘misbruiken en mishandelen’ van kinderen op steinerscholen wordt op groteske wijze opgeblazen. Ik heb in de 30 jaar dat ik twee steinerscholen van heel dichtbij heb meegemaakt, gehoord van welgeteld één geval van wat je ‘sexueel misbruik’ zou kunnen noemen. Een (nieuwe) leraar die de kinderen wat al te innig op de schoot nam. Van zodra men dat bemerkte heeft men die man eruit gezet en (als ik me goed herinner) aangegeven. Hij had het op een andere school al eens gedaan, maar toen hij kwam solliciteren wist men daar niks van. Ik heb in al die tijd ook één keer vernomen van een leerkracht die de leerlingen regelmatig een oorveeg verkocht. Mijn dochter zat in die klas, en ze hebben het zelf opgelost: ze weigerden nog naar de les te gaan. En die oorvegen waren niet eens de hoofdreden. Ik moest daar toen om lachen: hadden wij in onze tijd dat maar gedurfd! Met steinerschoolleerlingen doe je niet zomaar wat je wilt. Die staan hun mannetje wel. Althans op de scholen die ik heb gekend, en dat zullen wel uitzonderingen zijn geweest, tenminste als ik Ramon moet geloven…

    Maar ik heb wel gemerkt dat er heel wat verschil tussen scholen kan zijn. Ze hebben ieder hun karakter. Sommige zijn bijzonder sympathiek, andere zijn het heel wat minder. Op de ene school zie je nauwelijks migranten, op de andere zitten meer dan 20 nationaliteiten. Het is heel verscheiden, waarschijnlijk op alle gebied.

    Maar wat niet verscheiden is, en daarin kan ik je wel volgen, is het ‘antroposofische sfeertje’. Het is soms meer, soms minder aanwezig. Het is alleszins heel herkenbaar en niet bepaald sympathiek. Tja, wat zal ik daarvan zeggen? Ik weet uit ondervinding dat het heel verstikkend kan zijn. Ik herinner mij voordrachten en bijeenkomsten dat ik zin kreeg om opeens recht te staan en mijn stoel door het vernster te keilen. Geen lucht! Ik kan me voorstellen dat het verre van leuk moet zijn om als kind in zo’n sfeer op te groeien. Ik heb het nu over de zogenaamde ‘sofen’, een scheldnaam voor de fundi’s die je al scheef bekijken als je een glas bier drinkt of tegen een voetbal schopt. Weet je, ik ben zelf zo’n fundi geweest. Geen antroposofische, nee, ’t was van voor die tijd. Fanatiek! Op het zelfvernietigende af. Voor hetzelfde geld was ik gewoon knettergek geworden. Maar ik heb geluk gehad. Ik ben min of meer normaal geworden. Ik drink nu bier en wijn, eet frieten met mayonaise, en kijk naar films met flink wat sex en geweld. De mensen waar ik het best mee opschiet, zijn rabiate atheïsten. En ik steek net zo goed de draak met hun atheïsme als ik dat doe met de antroposofen en hun geestelijke wereld. Maar ik draai niet met de wind mee, met geen enkele. Ik probeer mezelf te blijven, en dat is niet gemakkelijk, want de groepsdwang is zeer groot, zowel in de antroposofische wereld als daarbuiten. Het is overal hetzelfde, het gaat overal om mensen, en de kunst bestaat erin tot hun hart door te dringen. Ik probeer nog iedere dag, want: ars longa, vita brevis.

27. Lieven, je schrijft: ‘Een beweging die ooit de overheid heeft gedwongen om de eindtermen te herzien, heeft respect afgedwongen in de onderwijswereld. Steinerscholen hebben hier een goede reputatie, deze website ten spijt.’

    Ik ben werkzaam in de onderwijswereld en kom geregeld in contact met Belgische onderwijsautoriteiten. Ik weet niet waar je dat van dat respect en die goede reputatie haalt?
    Het zijn niet mijn woorden en ik ben ernaar de leerlingen toe ook niet mee akkoord om het zo te stellen, maar ik hoor regelmatig dat de steinerschool bekend staat als ‘de vuilnisbak van het onderwijs’.
    Bedoeld wordt dan waarschijnlijk dat de steinerschool een uitwijkplaats is voor kinderen die niet meekunnen in een andere school en/of leer- en gedragsproblemen hebben. Inge De Cnodder van de Federatie van Steinerscholen in Vlaanderen sprak daar in 2005 ook al over in een rapport http://antroposofie.wordpress.com/2007/12/05/ombudsdienst-voor-antroposofie-en-steinerscholen/. Ook Hilde Steenbergen verwijst naar onderzoek waarin de steinerschool wordt weergegeven als uitwijkplaats voor minder intelligente kinderen.

    Dus goede reputatie? Een goed onderhouden imago, dat wel. 🙂

    En het is vreemd dat je in 21 jaar niet meer hebt gehoord over misbruik in de steinerschool. Of vind je misschien dat een leerkracht die een relatie begint met een van zijn leerlingen (middelbaar onderwijs) geen misbruik pleegt?

28. Ramon,

    Waar ik dat van die goede reputatie vandaan haal? Uit krantenartikels uit de tijd van het eindtermen-proces waarin de steinerscholen gefeliciteerd werden met de moed die hadden opgebracht om op te staan tegen minister Vandenbossche, toch niet de eerste de beste. Ik baseer me ook op de krantenartikels over die ‘mishandelingsaffaire’ in Leuven. Men heeft toen gepoogd er iets sensationeels van te maken, maar dat heeft zich tegen de sensatie-zoekers gekeerd, want de lezers kregen door dat het om een hetze ging. Waarmee ik niet wil beweren dat er helemaal niets aan de hand was. Maar blijkbaar was de reputatie van de steinerscholen toch niet zo slecht, want de zaak werd vanzelf tot de juiste proporties herleid. Volgens sommigen was dat het werk van hooggeplaatste antroposofen in de perswereld, een antroposofische samenzwering zeg maar. Volgens mij was het gewoon een kwestie van gezond verstand.

    En zo ervaar ik het ook in gesprekken met niet-antroposofen. Ze vinden die steinerscholen wel een beetje vreemd, maar ze hebben er wel respect voor. Dat heeft Hilde Steenbergen trouwens ook, want op de vraag van een hoogleraar (tijdens de verdediging van haar proefschrift) of er geconcludeerd kon worden dat er op de Vrije Scholen zeer goed werk wordt verricht, antwoordde ze volmondig: ja!

    Dat de steinerscholen de ‘vuilbak van het onderwijs’ worden genoemd, daar twijfel ik niet aan. Het is in zekere zin nog waar ook. Er arriveren op de steinerschool nogal wat kinderen die al een hele lijdensweg achter de rug hebben in het reguliere onderwijs en die ten einde raad, in een soort laatste wanhoopspoging, de steinerschool proberen. Het gaat vaak om ouders die uit zichzelf hun kinderen nooit naar een steinerschool zouden hebben gestuurd, maar die niet zelden tot hun verrassing moeten vaststellen dat hun zorgenkind opeens openbloeit. De getuigenissen van die kinderen zijn soms diep ontroerend. Nu weet ik dat het omgekeerde ook gebeurt: kinderen die zich niet thuisvoelen op een steinerschool, en in het reguliere onderwijs openbloeien. Daarom vind ik het zo belangrijk dat er vrijheid van onderwijs is, zodat mensen kunnen kiezen tussen verschillende vormen van onderwijs, zonder dat die keuze beperkt blijft tot degenen die het zich kunnen permitteren om twee keer belasting te betalen.

    Die ‘vuilbak van het onderwijs’ is natuurlijk een uitdrukking die komt uit de mond van mensen die vinden dat iedereen die zich niet wil of kan voegen naar de (soms absurde) eisen van de overheid, menselijk ‘afval’ is. Uiteraard zul je ze deze uitdrukking nooit horen gebruiken als het gaat om concentratiescholen waar overwegend moslims zitten, want zo laf zijn ze wel, deze ‘intellectuelen’. Ze trappen alleen naar beneden, naar degenen die zich niet kunnen of willen verdedigen. Die vuilbak-uitdrukking wordt, als ik mij niet vergis, ook gebruikt voor het bijzonder- en het beroepsonderwijs. Je merkt meteen uit welke ‘propere’ en ‘correcte’ hoek dit soort uitdrukkingen komt…

    Een ‘uitwijkplaats voor minder intelligente kinderen’? Je kent toch de Franse uitdrukking ‘bête comme un peintre’? Kunstenaars worden al sinds jaar en dag als idioten en halve garen beschouwd door de ‘intellectuelen’. Het ligt dus voor de hand dat ze smalend neerkijken op een school die kunstzinnig wil zijn. Maar het kan verkeren. Onze universiteiten produceren steeds meer ‘idiots savants’, en daar verwacht ik véél minder van dan van ‘domme’ artiesten.

    En ja, vanuit jouw perspectief zal het zeker vreemd zijn dat ik in 21 jaar niet meer gehoord heb over misbruik in de steinerschool. En nee, ik heb op de betreffende scholen in al die jaren nooit iets gehoord over een leraar die een relatie aanging met een van zijn leerlingen. Maar misschien verzwegen ze het wel voor mij, uit schrik dat ik het in het schoolblad zou zetten. Met een tekeningetje erbij…

29. Ha Lieven,

    Eindelijk kom je met iets dat aan te tonen valt. Over welke krantenartikels waarin naar voor zou komen dat de steinerscholen een goede reputatie zouden hebben, heb je het dan precies? En waar worden ze gefeliciteerd?
    Hetzelfde voor de artikels over de lijfstraffen in de steinerschool van Leuven. Over welke gaat het dan? En waaruit blijkt dat de lezers zich tegen de ‘sensatiezoekers’ keerden. Ik vond de reacties van de lezers nogal ver uiteenlopen en tamelijk gelijk opgaan.
    Ik ben akkoord dat die zaak tot de juiste proporties is herleid. Maar ik geloof wel in een andere zin dan wat jij bedoelt. Zoiets verschijnt niet zomaar in de main stream media. 😉

    Je schrijft: ‘Onze universiteiten produceren steeds meer ‘idiots savants’, en daar verwacht ik véél minder van dan van ‘domme’ artiesten.’

    Daar begrijp ik niets van. Ik zie het verband tussen enerzijds idioten en wetenschappers en anderzijds domheid en artiesten niet.

30. Lieven,

    En dit vind ik ook vreemd?

    Je schrijft: “Dat heeft Hilde Steenbergen trouwens ook, want op de vraag van een hoogleraar (tijdens de verdediging van haar proefschrift) of er geconcludeerd kon worden dat er op de Vrije Scholen zeer goed werk wordt verricht, antwoordde ze volmondig: ja!”

    Welke hoogleraar was dat dan? En hoe luidde de vraag precies?

31. Ramon,

    Die krantenartikels dateren van (vele) jaren terug. Als ik eens heel veel tijd heb zal ik ze voor je opzoeken. Nu zal je ’t moeten doen met wat ik er mij van herinner. En die herinnering kan natuurlijk best subjectief gekleurd zijn. Het gebeurt wel meer dat twee mensen in dezelfde tekst precies het omgekeerde lezen. Jij las in de berichtgeving over de Leuvense affaire vooral wat in het nadeel sprak van de steinerschool, en ik las blijkbaar vooral wat de hele zaak herleidde tot een ‘accident de parcours’. Ook in het onderzoek van Hilde Steenbergen lees jij vooral de negatieve punten voor de steinerschool, en ik lees dan weer vooral de positieve punten. Hilde Steenbergen vat het zelf heel mooi samen in haar antwoord op de vraag ‘Raadt u ouders af om naar de Vrije School te gaan?’ Ze zegt: ‘Zeker niet! Het ligt er maar aan wat ouders belangrijk vinden voor hun kinderen. Als ze cognitieve vakken belangrijk vinden is een Vrije School geen goede keuze. Als ze het belangrijk vinden dat hun kind ‘zichzelf’ kan zijn op school, dat het zich breed ontwikkelt en dat het een positieve houding ten opzichte van leren ontwikkelt, is een Vrije School wel goed.’ (NRC-Handelsblad, vrijdag 27 februari 2009, pagina 3, interview met Hilde Steenbergen)

    De vraag van de hoogleraar tijdens de presentatie van het proefschrift van Hilde Steenbergen luidde:’Kan er geconcludeerd worden dat er op de Vrije Scholen zeer goed werk wordt verricht?’. Antwoord van Hilde: Ja! Althans dat vertelt Gijs van Lennep, rector van de Stichtse Vrije School. Maar dat is uiteraard, dat geef ik grif toe, geen betrouwbare bron. Waarschijnlijk heeft hij die hele hoogleraar (wiens naam hij niet vermeldt) gewoon uit zijn dium gezogen! Wat kun je anders verwachten van antroposofen? Dus punt voor jou, Ramon.

    Je begrijpt niets van het verband tussen universiteiten en idioten? Wie was het ook alweer die zei (ai, alweer geen bron): ‘het percentage idioten ligt onder Nobelprijswinnaars precies even hoog als overal elders’? De eerste de beste nitwit kan een proefschrift schrijven met 10 bladzijden bronvermelding. Ik ben er zelf zo één. Ik heb destijds het grootste deel van mijn proefschrift tijdens de grote vakantie direct op mijn tikmachine geramd. Stond vol tik- en spellingsfouten. Om je dood te schamen! Maar ik kreeg wel mijn diploma. Ik ben ‘wetenschapper’! Laat me niet lachen. Maar waarschijnlijk moet je zelf universiteit gelopen hebben, om het te kunnen geloven. Want reken maar: het is erg. Minstens even erg als op een steinerschool…

    En dan het verband tussen domheid en artiesten. Misschien moet je er zelf een zijn om te weten dat het waar is. Het gaat dan natuurlijk om cognitieve domheid, het soort waar jij zo zwaar aan tilt. Op kreatief vlak zijn artiesten natuurlijk wél intelligent, maar dat soort intelligentie is vandaag nergens meer van tel. Behalve natuurlijk in steinerscholen, maar niet toevallig zit het daar vol met pedofielen, kinderverkrachters, racisten, homofoben, neo-nazi’s, gepensioneerde balletdansers, halve garen die met overleden kabouters spreken, en wat was het nog meer, Ramon?

    En jij beweert daar niks van te begrijpen?

32. Lieven,

    Wederom bedankt voor uw openhartige reactie.

    Ik vind het erg zorgelijk, dat ouders hun mond houden als er iets mis gaat met hun kind in een Vrijeschool of Steinerschool.
    Het lijkt mij dat ouders in een zeer angstige situatie verkeren, als deze niet voor het eigen kind durven op te komen, vanwege kans dat hun kinderen verder de dupe zullen worden van dat gene dat niet besproken mag worden.
    Het betreffende kind komt hiermee in een zeer uitzichtloze situatie verzeild en kan niet op de steun van de eigen ouders rekenen alsmede op de steun van de school.
    Een dergelijke situatie heeft grote gevolgen voor de ontwikkeling van een kind.
    Nogmaals, vind ik het erg dapper van u dat u als ervaringsdeskundige na 21 jaar ouder te zijn geweest met een echtgenote die vele jaren als onderwijzeres op een vrijeschool heeft lesgegeven u mond open doet.
    Groepsdruk is inderdaad een middel op de rijen gesloten te houden en mensen die uit de school dreigen te klappen te manipuleren.
    En ja daar kan je als leraar, ouders of kind ernstig onder lijden en depressief van worden.
    Je geeft aan dat het zo gek of gortig niet kon zijn of het gebeurde, terug kijkend op een kind dat zowel bij de eigen ouders als bij de verantwoordelijke school niet terecht kan als er problemen zijn is iets verschrikkelijks.
    Een dergelijk vrijeschool of steinerschool is een voedingsbodem voor kindermishandeling en andere strafbare feiten.
    Dit is ook het beeld wat nu sterk naar voren komt in de diverse media en in verschillende onderzoeken na incidenten.
    Pedofielen, kinderverkrachters, racisten, homofoben en neo nazi’s, dat ze in vrijescholen en steinerscholen rondlopen geloof ik.
    Maar dat het er vol mee zit, lijkt me wat ver gaan Lieven.

    Maar wat u hier stelt, in uw reacties, is zeer zorgelijk te noemen.

33. Anoniem,

    Dat steinerscholen plaatsen zijn waar kinderen zouden worden mishandeld, waar racisten en neo-nazi’s rondlopen, dat komt allemaal van Ramon & co, niet van mij, godbewareme. Ik steek er alleen de draak mee omdat het zo grotesk is wat hier soms op deze website te lezen staat. Er zijn problemen op een steinerschool, natuurlijk, net zoals er op alle scholen problemen zijn. En er zijn specifieke problemen omdat een steinerschool uitgaat van een mensbeeld dat niet alleen materiële maar ook spirituele componenten bevat. Je kunt die problemen enorm (sic) opblazen zoals Ramon dat hier doet, en je ogen sluiten voor de geweldige, hartverwarmende dingen die op een steinerschool gebeuren. Of je kunt, zoals ik dat probeer, het positieve naast het negatieve zetten en je afvragen wat nu het zwaarst doorweegt. Er zijn ongetwijfeld mensen voor wie het negatieve doorweegt en die slechte herinneringen hebben aan de steinerschool. Maar er zijn er veel meer voor wie het positieve doorweegt en die hun steinerschooljaren nooit zouden hebben willen missen. Ik kan dat niet bewijzen, evenmin als Ramon het tegendeel kan bewijzen. Maar ik ben er gerust in. Als ik zie hoe Ramon zijn ‘bewijzen’ verzamelt – door systematisch negatieve uitlatingen uit een soms overwegend positieve context te lichten – dan ben ik er gerust in. Als ik lees dat hij het heeft over systematisch kindermisbruik op steinerscholen en hij komt dan af met een leerkracht die een relatie krijgt met een leerlinge, dan ben ik er gerust in. Dan ben ik er gerust in dat het zelfs bij benadering niet zo’n vaart loopt als hier beweerd wordt. En natuurlijk is het jammer als een kind de dupe wordt van die problemen, maar daarom is z’n leven nog niet om zeep. Laten we niet dramatiseren. Ik heb m’n eigen schooltijd ervaren als één lange kwelling. Ik had bijna ‘marteling’ gezegd, maar dat zou een beetje te dramatisch hebben geklonken. Dat neemt echter niet weg dat ik aan m’n schooljaren blijvende nachtmerries heb overgehouden, al moet ik zeggen dat het nu alweer een tijdje geleden is dat ik er nog een gehad heb. Maar ach, er zijn erger dingen in het leven. Count your blessings, zegt men. Wel, ik denk dat steinerschoolleerlingen daar wel een tijdje mee bezig zijn. En heus niet alleen omdat ze niet goed kunnen tellen…

34. ‘Je kunt die problemen enorm (sic) opblazen zoals Ramon dat hier doet’

    Lieven, geef dan eens aan waar ik dat doe?
    Want ik blaas niets op, maar ik breng verslag uit. Ik geef ook steeds mijn bronnen weer. Voor mijn boek, waarin verder wordt uitgewerkt wat hier op deze site aan bod komt, heb ik meer dan honderd bronnen geraadpleegd. Je kunt me denk ik moeilijk verwijten dat ik zomaar wat zit te vertellen of de zaken opblaas.

    Ik heb van onderwijsdeskundigen die mijn boek hebben gelezen de feedback gekregen dat ik de zaken vrij goed nuanceer en onderbouw.

    Als ik jou vraag waarop je je baseert om een en ander te stellen, kom je bijvoorbeeld met een verwijzing naar artikels uit een ver verleden die je nu niet bij de hand hebt, verhalen uit je herinnering of een verwijzing naar iets wat een hoogleraar en een promovendus tijdens een proefschriftverdediging zouden hebben gezegd, enz….

    Je maakt dus veel wind, maar je kan niets hard maken.

    En dat je steeds probeert te relativeren door te zeggen dat wat erin steinerscholen gebeurt ook in andere scholen gebeurt, doet niks, maar dan ook niks af aan de wantoestanden in steinerscholen. Het gaat om de verhoudingen. Er zijn in vergelijking met reguliere scholen maar weinig steinerscholen. De problemen daarentegen zijn erin verhouding veel.

    En dan zeg jij: ‘Laten we niet dramatiseren.’

    Dus zeg jij dat we niet zo zwaar moeten tillen aan onder andere het kindermisbruik dat in de steinerschoolbeweging gedoogd wordt?

35. @ Ramon De Jonghe & everybody

    quote Lieven Debrouwere: “Laten we niet dramatiseren.”

    Well, that seems familiar to me: could you please tell me if Mr. Debrouwere is just another hardcore Anthroposophist? Thanks a lot!

    For those who read German I give a list of articles of the German blog “Ruhrbarone”. These articles depict only the “the tip of the iceberg” of a problem that’s called “Anthroposophy”:

    – „Ich würde mein Kind nie an einer Waldorfschule anmelden.“ – Eine ehemalige Waldorflehrerin blickt zurück.
    http://www.ruhrbarone.de/ich-wurde-mein-kind-nie-an-einer-waldorfschule-anmelden“/

    – „Waldorfschule: Vorsicht Steiner“ – Interview mit Andreas Lichte
    http://www.ruhrbarone.de/waldorfschule-vorsicht-steiner/

    – “Kampf bis zur Erleuchtung – Lorenzo Ravagli und der Glaubenskrieg der Anthroposophie gegen Helmut Zander” von Andreas Lichte
    http://www.ruhrbarone.de/kampf-bis-zur-erleuchtung/

    – „Wie gut sind Waldorfschulen?“ – Erfahrungsbericht einer Mutter
    http://www.ruhrbarone.de/wie-gut-sind-waldorfschulen/

    – “Die Waldorfschulen informieren” – Ein Eltern-Info-Abend an der Waldorfschule
    http://www.ruhrbarone.de/die-waldorfschulen-informieren/

    – “Rudolf Steiners Rassenlehre – Wie der „Bund der Freien Waldorfschulen“ Steiners Rassismus vertuscht”, von Ansgar Martins, Waldorfschüler
    http://www.ruhrbarone.de/rudolf-steiners-rassenlehre/

    – “Waldorf-Kritik: Wenn das Licht ausgeht” – Valentin Hacken, Bund der Freien Waldorfschulen, vs. Andreas Lichte
    http://www.ruhrbarone.de/waldorf-kritik-wenn-das-licht-ausgeht/

    – “Waldorfschule: Curriculum und Karma – das anthroposophische Erziehungsmodell Rudolf Steiners” von Prof. Dr. Klaus Prange, Erziehungswissenschaftler
    http://www.ruhrbarone.de/waldorfschule-curriculum-und-karma-das-anthroposophische-erziehungsmodell-rudolf-steiners/

    – “Die Waldorfschule: Eine soziale Frage?” von Ramon De Jonghe
    http://www.ruhrbarone.de/die-waldorfschule-eine-soziale-frage/

36. Citaat van de site ‘Antroposofie in de pers’ geplukt. Het gaat over de Nederlandse steinerscholen, daar vrijescholen genoemd.

    (…) Het percentage zwakke en zeer zwakke scholen is relatief groot bij de vrijescholen, maar ze verbeterden zich sterk ten opzichte van het schooljaar 2006/2007, toen 60 procent zwak of zeer zwak was (Inspectie van het Onderwijs, 2008d).(…)

    En je kan het nalezen: http://www.onderwijsinspectie.nl/binaries/content/assets/Onderwijsverslagen/2010/Onderwijsverslag+2008-2009.pdf

    Mits genoeg bijsturing van buitenaf valt er blijkbaar van steinerscholen iets te maken.

37. Ramon,

    Je zegt: ‘Geef eens aan waar ik de problemen opblaas.’ Goed. Ik neem als voorbeeld het recente hoofdstukje ‘Ook misbruik in steinerscholen’. Daarin vertrek je van de vloedgolf van pedofilie-beschuldigingen die vandaag de kerk treft. Hoe zit het met het kindermisbruik in de steinerscholen, vraag je je vervolgens af. Aha! In Duitsland heeft een steinerschoolleraar zich vergrepen aan twee leerlingen. Er wordt niet gezegd wat dat inhoudt. Heeft hij ze verkracht? Heeft hij sexuele avances gemaakt? Of heeft hij ze gewoon in hun achterwerk geknepen, want dat volstaat tegenwoordig al om voor het gerecht gedaagd te worden? De leraar in kwestie was al eens voor het gerecht gekomen, maar vrijgesproken. Het is dus volstrekt niet duidelijk wat deze man gedaan heeft, en zelfs niet of hij het wel gedaan heeft. Da’s één. Dan was er nog een ex-leerling die beweerde dat hij en zijn klasgenoten door een steinerschoolleerkracht werden geslagen.Blijkbaar werd hij door zijn klasgenoten niet bijgetreden, anders had je het er wel bij vermeld.

    Volgende stap: hoe zou het in de Vlaamse steinerscholen gesteld zijn met het kindermisbruik? Krijgen we daar binnenkort ook slachtoffers die naar de media stappen? Uit die vraag valt op te maken dat het nog niet gebeurd is. Maar wat niet is, kan nog komen. Want is er in de steinerschool van Leuven niet al sprake geweest van fysiek en verbaal geweld? En is in Nederland een leraar er niet vandoor gegaan met een leerlinge (waarmee hij, voor zover ik weet, nog altijd gelukkig getrouwd is)? En noemde een leerling zijn leraar daar geen ‘vieze, ouwe pervert’? Welaan dan! Op grond van deze bronnen – die uit louter beweringen en aantijgingen bestaan (behalve dan het geval van Veltman: die is inderdaad met een leerlinge getrouwd) – concludeer jij dat er ook in de Vlaamse steinerscholen kinderen misbruikt worden, want hoe valt anders die ‘grote leerlingenuitstroom’ te verklaren? Dat zijn, suggereer je, allemaal leerlingen die van dat misbruik wisten en daarom uit de school gezet zijn…

    En dat noem jij de zaken ‘goed nuanceren en onderbouwen’?

    Op de website van De Standaard – dé kwaliteitskrant van Vlaanderen – las ik gisteren nog een bericht van een man die in zijn jeugd misbruikt werd door een priester. Hij had de moed die priester aan te klagen, maar dat heeft hij zwaar moeten bezuren. Sindsdien wordt hij achtervolgd door de katholieke kerk. Hij is al tien keer getrouwd geweest en telkens is zijn vrouw vermoord door de katholieke kerk!

    Ik zeg niet, Ramon, dat jij het zo bont maakt, maar je bent goed op weg. Op grond van één onbewezen geval van kindermisbruik in Duitsland suggereer je dat er in de Vlaamse steinerscholen volop kinderen worden misbruikt. Klasse!

    En dat noem jij: harde feiten, naakte cijfers, nuance, onderbouwing, bronvermelding. Ik heb daar een ander woord voor.

    Als ik daarentegen citeer uit een wetenschappelijk onderzoek dat notabene jijzelf te berde hebt gebracht en dat iedereen kan raadplegen, dan maak ik volgens jou ‘veel wind’ en kan ik ‘niets hard maken’.

    Vervolgens zeg je dat ik steeds weer probeer te relativeren, maar dat zulks niets afdoet aan de wantoestanden die in de steinerscholen heersen, want – en nu komt het – het gaat om de verhoudingen…

    Kijk, Ramon, dat zeg ik nu al de hele tijd: het gaat om de verhoudingen. Je moet de problemen in de steinerscholen afwegen tegen de positieve kanten ervan én tegen de problemen in reguliere scholen. Precies wat jij zegt dus. We zijn het alleen niet eens over hoe die verhouding uitvalt. Ik zeg dat ze in het voordeel van de steinerscholen uitvalt (en voeg erbij dat ik het niet kan bewijzen), jij zegt dat ze in het nadeel van de steinerscholen uitvalt (maar je kunt dat evenmin bewijzen). En let wel, ik heb het hier over àlle problemen, niet alleen over reken- en spellingsproblemen.

    En ten slotte zeg ik volgens jou dat we niet te zwaar moeten tillen aan het kindermisbruik dat in de steinerscholen gedoogd wordt. Da’s een smerige, Ramon. Je suggereert nu dat ik het niet erg vind dat kinderen sexueel misbruikt worden op school. Want dat is nog altijd de connotatie van kindermisbruik: het is in de eerste plaats sexueel misbruik. En dat schuif jij mij hier zomaar in de schoenen?

    Dit gaat me te ver. Op deze manier wil ik niet langer met je praten. Ik ben ten alle tijde bereid tot een gesprek, maar niet met iemand die van mijn goede wil gebruik maakt om me door de modder te sleuren.

    En daarom wil ik je – opnieuw en voor de laatste keer – vragen: wat zijn je bedoelingen? Wat beoog je met deze website? Wil je het (steiner)onderwijs beter maken, zoals je beweert? Wil je opkomen voor al die ‘misbruikte’ kinderen? Ik zou het heel graag geloven, maar denk je nu werkelijk dat je je doel op deze manier zult bereiken? Door je gesprekspartners te ‘misbruiken’? Want dat heb je gedaan door te suggereren dat ik kindermisbruik gedoog. En weet je wat het ergste is? Dat ik nu begin te vermoeden dat het van meet af aan je bedoeling was…

38. Lieven,

    Wat ik op deze site schrijf, is altijd na te trekken. Uitgezonderd de mensen die anoniem wensen te blijven, geef ik steeds bronvermeldingen. Maar ook bij de verhalen van die mensen zal duidelijk zijn dat ik de bron wel kan weergeven.

    Ik bedoel het niet kwaad, echt niet, maar je leest over dingen heen. In het Duitse artikel wordt gemeld dat er twee leerlingen misbruikt zijn in een steinerschool. Het wordt niet gesuggereerd. Het staat er zo. De school zelf heeft de leraar niet vervolgd, maar wel geschorst en een toegangsverbod opgelegd.

    Het andere Duitse geval gaat niet over seksueel misbruik, maar over kindermishandeling. Ik herkende in het getuigenis van de ex-leerling zaken die ik zelf in steinerscholen gezien heb en ook wat andere ouders en ex-leerlingen me verteld hebben.

    ‘Een man die tot 1996 leerling was van de Waldorfschule Schloss Hamborn getuigt dat hij en klasgenoten mishandeld werden door zijn toenmalige lerares. Hijzelf werd jarenlang geslagen en geïntimideerd. Ook zijn klasgenoten kregen oorvijgen of werden pijnlijk aan de haren getrokken, gewoon omdat ze gel in hun haar gebruikten. Op een keer sloeg ze woedend een jongen met het hoofd op tafel omdat hij een bedrukt t-shirt droeg. Hij hield er een bloedneus aan over.’

    Ik heb brieven en mails gekregen van Belgische en Nederlandse ouders van ex- steinerschoolleerlingen waarin gelijkaardige en ergere situaties worden beschreven. We hebben het dan nog maar alleen over mensen die iets zwart op wit durven zetten en niet over wat tientallen ouders, leraren, ex-leraren, leerlingen en ex-leerlingen me mondeling hebben toevertrouwd.

    Dan zeg je dat erin Nederland een leraar met een leerlinge vandoor is gegaan en ermee getrouwd (Lijkt wel of je daarmee bedoelt dat het dan ok is?). Ik vermeld trouwens duidelijk dat het om een reactie op een (bekende) site gaat. Het gaat bovendien over twee leraren.

    Reactie 14: … Uiteindelijk ben ik van school gestuurd om dat ik geen trek had in de pedofiele avances van de stichter van de Haagse Vrije School, ene Daan van Bemmelen. In die tijd een vieze amechtige ouwe stiekeme flikker. Iedereen die er van af wist, is van school gestuurd. Allemaal goed terecht gekomen overigens…

    ‘Reactie 22: ‘Maar ook de leeraar Frans, ene Veltmann die altijd zijn minachting voor de jeugd deed gelden maar er wel met een leerlinge vandoor ging. Zo ook de leeraar Duits, ene Lafré ging er met een jonge blom uit onze klas vandoor…

    … Het is voor mij lang een traumatische ervaring geweest dat ik met een perverse pedo als Daan van Bemmelen in aanraking ben geweest. En dan van school gestuurd worden ondanks het feit dat ik ook nog eens een uitstekend getuigschrift had, heeft mij jarenlang in mijn dromen achtervolgd…’

    Daan Van Bemmelen wordt inderdaad ‘perverse pedo’ genoemd. Op het Pim Fortuyn forum wordt dat nog eens dunnetjes overgedaan en noemt men hem ‘homofiele pedo’.

    ‘Toen men met mij geen raad meer wist (Iets te Vrij geworden ?) moest ik bij Daan van Bemmelen komen. Die Daan kon niet met zijn tengels van mij afblijven. Een regelrechte homofiele pedo. Jaja… Toen dat bekend werd, ben ik van school gestuurd zonder opgaaf van reden maar wel met een uitstekend getuigschrift. Het was niet te rijmen en heeft mij lang, veel te lang achtervolgd en een zwaar stempel op mijn jeugd gedrukt.’

    Daan Van Bemmelen is niet de eerste de beste: onder andere de oprichter van de eerste Nederlandse steinerschool in Den Haag.

    (…) Op 9 september 1923 begon in een Haags woonhuis de eerste Vrije School van Nederland. Of liever: schooltje, want meester Daan van Bemmelen – net terug uit het Zwitserse Dornach, waar hij inspiratie had opgedaan bij Rudolf Steiner op het hoofdkwartier van de antroposofische beweging – kreeg tien leerlingen onder zijn hoede.(…) http://www.trouw.nl/krantenarchief/1998/09/30/2505592/Verkwanselt_de_Vrije_School_haar_eigen_principes__VRIJE_SCHOLEN.html

    Ik heb eens gekeken op de website van de steinerschool van Den Haag. Vroeger vond je in de geschiedenispagina van die school de naam Van Bemmelen terug. Nu niet meer.

    Wat heeft wijlen Van Bemmelen met Belgische steinerscholen te maken, kan je je misschien afvragen? hij stond aan de wieg van de eerste Belgische steinerschool (Antwerpen).

    (…) Maar het waren vooral Nederlanders die de meeste voordrachten gaven en de school van dichtbij volgden, de leraren vormden en begeleidden. Men had de aartsvader van de Antroposofische Vereniging in Nederland, de psychiater Willem Zeylmans; Bernard Lievegoed, eveneens psychiater en later een van de meest
    markante figuren binnen de antroposofische beweging in Nederland; de steeds felle Max Stibbe; Frits Julius en Matthieu Laffree uit Den Haag; Kees Van Der Linden, die mee aan het begin van de Geert Groteschool in Amsterdam stond. Ook Wim Veltman, naar aanleiding van deze biografie door de auteur bezocht, gaf reeds jong voordrachten, ondermeer over steinerpedagogie. Niet te vergeten is Daan van
    Bemmelen, die de eerste Belgische vrijeschool jaren van nabij volgde. Hij gaf de school veel praktische aanwijzingen die in de klassen direct toepasbaar waren.(…)

    (Uit: De Mededelingen aan de leden van de Antroposofische Vereniging in Nederland van oktober 1954)

    We zien niet alleen de van pedofilie beschuldigde Van Bemmelen aan de wieg van de eerste Belgische steinerschool staan, maar ook dat de twee andere leraren, die er met een leerlinge vandoor gingen, in bovenstaande reactie worden genoemd: Laffree en Veltman. Het gaat over de Antwerpse steinerschool. Ik ben ervan overtuigd dat ‘de aanpak’ van deze prominenten in Antwerpen navolging heeft gekend. En niet alleen daar.
    Het is ook niet zo evident om te gaan opschrijven: ‘Ik heb indertijd dit en dat met mijn leerkracht uitgehaald of voorgehad’. Ik vermoed dat je dat toch wel begrijpt, Lieven?

    En ik weet niet wat er smerig is aan mijn vraag? Je hebt het over kindermisbruik en zegt dan: ‘Laten we niet dramatiseren’. Ziehier je citaat:

    (…) Als ik lees dat hij het heeft over systematisch kindermisbruik op steinerscholen en hij komt dan af met een leerkracht die een relatie krijgt met een leerlinge, dan ben ik er gerust in. Dan ben ik er gerust in dat het zelfs bij benadering niet zo’n vaart loopt als hier beweerd wordt. En natuurlijk is het jammer als een kind de dupe wordt van die problemen, maar daarom is z’n leven nog niet om zeep. Laten we niet dramatiseren.(…)

    Ik vraag dus nog eens: ‘Dus zeg jij dat we niet zo zwaar moeten tillen aan onder andere het kindermisbruik dat in de steinerschoolbeweging gedoogd wordt?’

    En op deze vraag heb je ook nog geen antwoord gegeven: ‘Of vind je misschien dat een leerkracht die een relatie begint met een van zijn leerlingen (middelbaar onderwijs) geen misbruik pleegt?’

    Ik vraag het expliciet omdat ik heb gemerkt dat wanneer naar buiten komt dat die of die leerkracht een relatie is begonnen met een leerling dat binnen de steinerschoolbeweging blijkbaar als een soort fait divers wordt gezien.
    Dan worden de antroposofische oneliners gretig bovengehaald. ‘Hé, heb je het gehoord van die leraar? Wel, die neemt zijn leerlingen nu ook al letterlijk mee in de nacht.’

    Voor niet-antroposofen: ‘een kind mee in de nacht nemen’ is (in 1-2-3 uitgelegd) een antroposofische uitdrukking waarmee bedoeld wordt dat men zich gedurende de nacht op geestelijk vlak met het kind verbindt.

39. Bedankt weer voor uw reactie Lieven,

    De energie begint flink toe te nemen, laat ik beginnen te zeggen, dat ik zeer veel respect heb voor u Lieven.
    Uw openhartigheid en ook uw gevoeligheid raken mij sterk, U neemt geen blad voor de mond en waait niet met alle winden mee.
    Een prima manier om je zelf te kunnen blijven in een niet al te eenvoudige omgeving als de Antroposofie.
    Ook uw liefde voor goed onderwijs en voor school gaande kinderen is duidelijk voelbaar.

    De vicieuze cirkel van angst helpt u mede door uw reacties te doorbreken.
    Ik ben zelf een kind van ouders die in de vrije school werkzaam waren, mijn moeder hielp kinderen met leerachterstanden en mijn vader was schoolleider.
    Ik kan je vertellen dat ik flink wat ellende en rottigheid heb gezien en tevens heb ondervonden.
    En dan spreken we helaas over kindermisbruik en kindermishandeling in alle vormen.
    Ik heb jaren achtereen op de gang gestaan bij verschillende leraren, ik weet tot op de dag van vandaag niet waarom ik vogelvrij was.
    Had het met de onderlinge macht strijd te maken binnen de school, dat ik van de een klappen kreeg en door de ander werd voorgetrokken.
    Weet je Lieven, ik wist wie het met wie deed, wie er bang was voor wie, en voor wie je moest oppassen en bij wie je veilig was.
    Dus toen u zei in een van uw reacties “laten we het niet dramatiseren” viel dit ook bij mij even verkeerd.
    U had slapeloze nachten van uw school periode, ik had slapeloze nachten van mijn vrijeschool periode.
    Ook Ramon zal door zijn ervaringen in de steinerschool wel eens niet geslapen hebben.
    Wij alle drie hebben een hart voor kinderen en hun ontwikkeling, dat weet ik zeker Lieven.

    Warme groet,

40. Anoniem,

    Onze reacties hebben mekaar blijkbaar gekruist. Mijn eerste indruk, namelijk dat het Lieven in deze discussie om kinderen en onderwijs te doen is, begint geleidelijk aan te vervagen doordat hij die vragen over misbruik ontwijkt. Ik begrijp het eigenlijk niet goed. Volgens mij zijn het eenvoudige vragen.

41. Ramon,

    Het gaat wel over misbruik binnen de Antroposofie.
    Ik kan mij voorstellen dat het pijn doet voor een Antroposoof als Lieven, om in korte tijd zoveel over misbruik binnen de Antroposofische beweging onder ogen te krijgen.
    Ik kan daarom mildheid voelen voor zijn ontwijkingen op dit onderwerp.

42. Ramon,

    Ik schreef: ‘En natuurlijk is het jammer dat een kind de dupe wordt van die problemen…’ Met die ‘problemen’ bedoelde ik de problemen in het algemeen, en niet kindermisbruik. Het was me even ontgaan dat dit verkeerd kon geïnterpreteerd worden. Dom natuurlijk. Dus voor alle duidelijkheid: ik ben niet toegeeflijk op het vlak van kindermisbruik: één keer en eruit! En voor je ook hier weer een draai aan geeft: ik bedoel hier niet mee dat iedere leerkracht recht heeft op één kindermisbruik en pas dan de laan hoort uit te vliegen.

    Natuurlijk is ‘kindermisbruik’ een term die op verschillende manieren kan geïnterpreteerd worden. Ik heb het hier over sexueel misbruik, toch nog altijd het eerste waar je aan denkt als je hoort spreken over het ‘misbruiken van kinderen’. Dit soort misbruik kan absoluut niet, noch op een school noch om het even waar. Ik vind het zelfs pijnlijk om dit hier te moeten zeggen, alsof het niet vanzelf spreekt.

    Maar voor sommigen is het op de wereld zetten van kinderen ook reeds een vorm van kindermisbruik. Jij veegt dat allemaal (ik bedoel: alles wat tussen die twee uitersten ligt) op één hoop. Ja, dan is het makkelijk om met een titel als ‘kindermisbruik op steinerscholen’ uit te pakken. En je weet niet wat daar smerig aan is?

    Is het ‘kindermisbruik’ om iemand een oorveeg te geven? Ik ken een leraar (en voor alle duidelijkheid: het is géén steinerschoolleraar) die ooit een leerling een aframmeling van jewelste heeft gegeven (zij het niet voor de klas). Later is die leerling hem komen zeggen dat hij hem eeuwig dankbaar was voor die aframmeling, want dat ze hem ervoor behoed heeft het verkeerde pad op te gaan. Voor alle duidelijkheid: dit is geen – ik herhaal: géén – pleidooi voor oorvegen en aframmelingen. Ik wil alleen maar zeggen dat niet iedere oorveeg kindermisbruik is.

    En dan een leraar die een relatie aangaat met een leerlinge. Kindermisbruik? Dat hangt ervan af. Zoals je weet staan steinerscholen niet te springen om kinderen zo vlug mogelijk naar het eerste studiejaar te sturen. Dat heeft tot gevolg dat er in de laatste jaren wel eens leerlingen zitten die al 18 jaar zijn. Je kunt moeilijk van kindermisbruik spreken als zo’n leerling een relatie aangaat met een leraar. Is het deontologisch verantwoord? Waarschijnlijk niet. Maar wat doe je als je halsoverkop verliefd wordt? Wat doe je als school als zoiets gebeurt (en zoals algemeen bekend: zoiets gebeurt alléén op steinerscholen)? Leerkracht onmiddellijk ontslaan? Aangeven bij de politie zoals sommige ouders eisen? Allemaal niet eenvoudig. Ik wil maar zeggen: ieder geval moet afzonderlijk bekeken worden.

    Hiermee hoop ik dit ‘fijne’ gesprek af te kunnen sluiten.

    En nu ga ik me wassen, want ik voel me behoorlijk vies.

43. Anoniem,

    Mijn excuses voor dat ‘laten we niet dramatiseren’. Het was zo niet bedoeld. Maar als er iemand als Ramon achter je veren zit, krijg je het vroeg of laat wel eens op je zenuwen en dan maak je fouten. Op een steinerschool vind je altijd van die types die iedere gelegenheid aangrijpen om heibel te maken, en als de moegetergde leraar of directeur of wie dan ook door het lint gaat, roepen ze triomfantelijk: zie je wel! Aan dat soort mensen dacht ik toen ik schreef: laten we niet dramatiseren! Waar ik ook aan dacht, waren mijn eigen ervaringen. Mijn allereerste dag in het onderwijs bijvoorbeeld heb ik ‘in de hoek’ doorgebracht. Stel je voor: je bent een kleutertje dat voor het eerst in zijn leven van mama weg is, en wat gebeurt er? Ik kreeg een mep van een ander kleutertje en mepte terug. Juf had alleen mijn mep gezien en ik mocht de hele dag in de hoek staan, alsof ik een soort misdadiger was. De volgende dag was ik met geen stokken naar school te krijgen. Men heeft me toen bij een andere juf geplaatst en alles liep op wieltjes. Tot zover deze ‘greep uit mijn leven’.

    Wat jij hebt meegemaakt is natuurlijk andere koek. Het is onvergeeflijk als kinderen de dupe worden van dergelijke machtsspelletjes. En in een steinerschool kunnen die wel eens uit de hand lopen, want men wil zich daar juist losmaken van de verstikkende regels van de overheid, maar omdat gewoonten diep zitten, beginnen sommige mensen dan maar zelf voor ‘overheid’ spelen. Anderen verzetten zich daar tegen, en voor je ’t weet escaleert de zaak en worden kinderen de dupe. Erg, maar het gebeurt in de ‘beste gezinnen’.

    Kind te zijn van én een leerkracht én een schoolleider is natuurlijk geen gemakkelijk uitgangspunt. Ik kan me voorstellen dat sommige mensen jou niet meer zagen, maar alleen je ouders, en dat ze hun problemen met hen (onbewust) op jou uitwerkten. Kwalijke zaken.

    Je mag je niet vergissen in mijn ‘mildheid’ voor de steinerscholen of de antroposofie. Ik leg nu de nadruk op hun goeie kanten (die er ontegensprekelijk zijn) omdat Ramon zo sterk de nadruk legt op de negatieve zaken. Maar in werkelijkheid ben ik allesbehalve toegeeflijk. Weinig mensen zullen mij als ‘mild’ bestempelen (al is dat met de jaren wel wat gebeterd), en nog minder als niet-kritisch. Als Ramon suggereert dat m’n arme hartje bloedt omdat ik op zo korte tijd zoveel slechts te horen krijg over mijn geliefde antroposofie, dan moet ik toch glimlachen. En anderen met mij. Want ja, ik hou van de antroposofie, maar ik ben nogal ouderwets in m’n liefde: ik heb de roede nooit gespaard (ai, verkeerde uitdrukking!). Ik heb in de 30 jaar dat ik de steinerwereld ken, m’n ogen heus niet in mijn zak gestoken. Ik heb wel één en ander gezien en gehoord. En ik heb heus m’n mond niet gehouden. In de allerlaatste maand van mijn 21-jarige steinerschooloudercarrière heb ik de titularis van mijn jongste dochter (die toen nog haar attest of diploma moest krijgen) voor de hele klas zo hard aangepakt dat ze in tranen uitbarstte. Ik vond het een heel sympathiek mens en ik twijfelde geen moment aan haar goede wil (integendeel), maar toch vond ik dat zij iets had gedaan wat in mijn ogen absoluut niet kon (het ging onder meer over een toneelstuk, het was een princiepskwestie). Ik heb toen de hele school ter verantwoording geroepen, ik ben zelfs tot in Dornach gegaan. Ik ben er nog altijd van overtuigd dat ik gelijk had, alleen was de manier waarop ik dat gelijk tot uitdrukking bracht ‘erover’, en daarom onvruchtbaar. Ik zou het nu heel anders doen, met (veel)meer begrip voor menselijke zwakheden. Daarom ben ik nu mild ten aanzien van de steinerscholen én van Ramon. Maar vergis je niet: als het om principiële zaken gaat (en ‘de waarheid’ is zo’n principiële zaak) dan ben ik niet toegeeflijk.

    Daarom ook treft het mij pijnlijk dat ik er door Ramon van verdacht wordt het misbruiken van kinderen goed te praten, en uitdrukkelijk hen moeten verklaren wat ik als vanzelfsprekend beschouw, namelijk dat je kinderen (sexueel) niet misbruikt. Ik voel me daardoor … misbruikt en bezoedeld. Gelukkig ben ik geen kind meer. Ik kan er een eind aan maken (aan het misbruik bedoel ik) en dat doe ik hierbij ook. Ik wens je het beste met het verwerken van je pijnlijke steinerschoolervaringen en ik hoop dat je je niet zult laten verleiden tot het cultiveren ervan, want dat leidt, zoals je misschien zelf al gemerkt zult hebben, tot het (al dan niet bewust) voortzetten van dat misbruik.

44. Bedankt Lieven voor je reactie, ik moet nu gaan werken, maar ik kom hier nog terug voor een reactie aan u.

45. @Lieven,

    Ik heb geen misbruik van je tekst gemaakt. Ik heb je om opheldering gevraagd n.a.v. die passage waarvan je zelf zegt dat die verkeerd kon geïnterpreteerd worden. Het leek toch echt alsof je bedoelde dat we misbruik niet moesten dramatiseren, het allemaal niet zo erg is.

    Ondertussen heb je duidelijk gemaakt dat je kindermisbruik afkeurt en dat is al een opluchting. Maar dan breng je me weer in verwarring door te stellen dat je moeilijk van kindermisbruik kunt spreken wanneer een leraar een relatie aangaat met een leerling die +18 is. Het blijven toch nog altijd leerlingen middelbaar onderwijs, niet?
    Je lijkt dat wel goed te keuren als er verliefdheid in het spel is. Dat is toch een vreemd argument, want tieners die worden vaak om de haverklap verliefd (kalverliefde). Dat zou een professioneel opvoeder toch moeten weten, hé.

    Ik vind eerlijk gezegd dat je wel lange tenen hebt. Ik stelde verdorie gewoon een vraag. Heb je al eens gekeken wat jij mij allemaal toedicht?

    @ anoniem

    Je schrijft: ‘Ik kan je vertellen dat ik flink wat ellende en rottigheid heb gezien en tevens heb ondervonden.
    En dan spreken we helaas over kindermisbruik en kindermishandeling in alle vormen.’

    Blijkbaar gelooft Lieven jou als anonieme reageerder zonder bronvermelding wel. Zelfs als je wat ik schrijf eigenlijk bevestigt. Veel succes nog met de ‘milde’ communicatie.

46. Lieven,

    Als ik je reactie lees. zie ik dat je oprecht interesse hebt in wat ik schrijf in mijn reacties.
    Ik vind het sterk van jou, dat je de eigenschap bezit ergens op terug te komen en je te verontschuldigen als je menselijkerwijs iets anders opschrijft dan je uiteindelijk bedoelde.

    Je beschrijft verschillende situaties in je reacties, waarin groepsdruk en macht- spelletjes, de sfeer in een school bepalen.
    Ik vind het nogmaals dapper van jou, dat je dit hier bespreekbaar maakt, maar ook daadwerkelijk je mond hebt geroerd in school waar jou kinderen naar toe gingen.
    Een leraar moet de mogelijkheid krijgen zijn kunde over te brengen op zijn leerlingen, de sfeer die jij beschrijft maakt dit naar mijn idee onmogelijk.
    Een moe getergde leraar of lerares, waar ouders aan de poten van zijn/haar stoel zagen kan niet goed lesgeven.
    Ik denk dat in een dergelijke school waar met leraren zo word omgegaan, al snel problemen zullen zijn.
    Ik denk dan aan bv overspannenheid en burn out, met een groot zieke verzuim tot gevolg.
    Ik kan de leraren en leraressen niet meer tellen, die ik heb gehad in mijn vrije school periode.
    Vaak waren ze een paar dagen ziek, of in een keer overspannen en voor langere tijd weg, ik heb ze huilend voor de klas gezien, uitgeput met een wit gelaat.
    Als dan een klas een beetje uitgelaten is, of gewoon druk, was de lont wel eens erg kort.
    En een kort lotje zorgt voor een snelle ontlading van het explosief in dit geval de leraar of lerares.
    In een eerdere reactie heb ik benoemd wat dit voor mij betekende.
    Een school waar ouders, leraren en schoolleiding zich bedienen van macht spelletjes is disfunctioneel en ongeschikt om kinderen op een evenwichtige manier voor te bereiden op hun volwassen leven.
    Een dergelijke school is een voedingsbodem voor kindermisbruik en andere aan kindermishandeling gerelateerde zaken.
    Kinderen die in een vrijeschool of steinerschool school, blootgesteld zijn geweest aan misbruik en kindermishandeling kunnen veelal geen kant op met hun verhaal.
    De Antroposofie kent een zeer gesloten cultuur, veelal word verwacht dan met een antroposofische huisarts kiest, men heeft het graag (met enige aandrang) dat men biologisch dynamische voeding koopt, natuurlijk in een winkel of zorgboerderij van de eigen beweging enz.
    Ik wil er mee aangeven dat in een dergelijke cultuur waar bijna iedereen elkaar kent, en belang bij elkaar heeft, het lastig is voor een kind aan de bel te trekken bij kindermishandeling.
    Ook voor ouders is het bijna ondoenlijk het misbruik van je kind aan te kaarten. Je zou toch moeten aankaarten, dat je kind word mishandeld of misbruikt door iemand uit een van de heersende families, die het voor het zeggen hebben binnen de beweging.
    Ik kan u allen vertellen, dat dit je niet in de koude kleren gaat zitten, verhuis maar gewoon naar een ander land, want zullen je pakken.

    De Antroposofische instelling Daidalos is een goed voorbeeld van hoe verantwoordelijken zich gaan gedragen als zij dreigen in de verdachte bank te komen.
    De verantwoordelijken van deze instelling hebben in Nederland het record tuchtzaken verliezen stevig in handen.
    Om een dergelijk record te vestigen moet je het langdurig heel bont maken.
    En die langdurigheid hangt dan weer samen, met hoeveel vriendjes in het kwaad je binnen de beweging beschikbaar hebt, om de deksel langdurig op de beerput te houden.
    En omdat in het antroposofische wereldje, bijna iedereen iedereen kent en daardoor bijna iedereen veel van iedereen weet, is het in de ogen van bijna iedereen verstandiger mee te duwen op de deksel van de beerput.
    Wat bijna iedereen weet dat bij weigering, de eigen beerput deksel wel eens van z’n plek geduwd kan gaan worden, dit door de mede beerput bezitters.

    Je maakt je bij je reguliere collega’s uit de gezondheidszorg, met zulk gedrag chronisch belachelijk.
    En heus, ook daar gaat het wel eens mis.
    Dat de overheid nu met een vergrootglas meekijkt met handel en wandel in antroposofische beweging, is natuurlijk niet de schuld van de overheid.
    De vicieuze cirkel van angst noemde jij het al eerder Lieven, gelukkig heeft in dit geval de vicieuze cirkel van de angst niet gewonnen.

    Je zou je kunnen afvragen, wat heeft de instelling Daidalos met het vrije school of steiner school te maken?
    De twee hoofd verantwoordelijken van Daidalos hebben jaren lang in de vrije school rondgelopen, de een als schoolarts en de andere als leraar en mede oprichter van die zelfde vrije school.

    Een hele kleine wereld, waarin het veelvuldig is misgegaan rond school gaande kinderen, patienten, clienten en andere betrokkenen.

    En mensen zoals u Lieven en anderen van goed wil binnen de antroposofische beweging, lijden onder dit soort kwesties.

    Lieven en Ramon het blijft prachtig weer het aankomende weekend, ik ga leuke dingen, ik hoop jullie ook!

    Warme groet,

47. Hallo allemaal,

    Wat die “mishandelingsaffaire” in de Leuvense steinerschool betereft; Mijn dochter heeft ze van dichtbij meegemaakt en nog voor er iets gebeurde voelde ze zich er niet goed bij. En zij was niet de enig! Na het onaangename feit waren we verplicht om ons kind uit de school te halen. Men kon het daar niet verkroppen dat ze achter het meisje stond die de straf moest uitzitten. Met mijn dochter op een deftige manier praten konden ze blijkbaar niet opbrengen. Met mij kon er evenmin gesproken worden. Tijdens een vergadering met de ouders rond het hele gebeuren werd ik gewoon in een hoek gedreven. Langs alle kanten kwamen boze blikken op mij af. Ouders die twijfels hadden rond het gedrag van de leerkracht zijn gewoon weggebleven. De ouders van het desbetreffende meisje werden als duivels beschreven. Er was niets goeds op aan te merken. Wel moesten ze van mij weten of ik achter hun zou staan. Ik was niet, en ben het nog steeds niet bang van hun. Maar ik had het op dat ogenblik wel heel benauwd. Ik ben niet naar de krant gelopen. Maar het leeft wel degelijk onder de mensen. Er waren ouders die mij opbelden, hoewel ze evengoed aan de schoolpoort met mij kunnen praten, maar toch liever niet was het antwoord als ik er een opmerking over maakte. Er durft duidelijk niemand in het openbaar over dergelijke feiten te praten. Wel moesten een aantal leerkrachten en medewerkers mij vertellen wie Ramon was. De duivel zelf natuurlijk.

    Zo ben ik trouwens bij deze site terecht gekomen. Pure nieuwsschierigheid. Ik ontdekte echter wel dat ik niet alleen stond met die nare ervaringen. Kan iemand mij vertellen hoe dat komt? Ik bedoel daarmee, Hoe kan een site volstaan met ervaringen die net hetzelfde zijn als de mijne, als steinerscholen in het algemeen toch nog niet zo slecht zijn dan reguliere scholen? Maar van reguliere scholen heb ik niet zo’n nare gebeurtenissen te vertellen. Alleen dat kinderen er in het algemeen teveel moeten leren.

    Het schooljaar daarop heb ik mijn andere kinderen ook van school veranderd. Want nu moesten zij het ontgelden.

    Dit is maar één voorbeeld van wat ik er met mijn gezin in die kleine drie jaar heb meegemaakt. Ik ben werkzaam geweest in vijf verschillende reguliere scholen over 20 jaar verspreid. Ik heb er ook een en ander gezien en meegemaakt. Maar wat de steinerschool-fanatiekelingen durven slaat alles.

    Toen mijn kinderen terug naar de reguliere school gingen voelde ik me weer ‘normaal’. Het heeft een half jaar geduurd eer mijn kinderen zich terug aan de maatschappij konden aanpassen. Voorheen was niemand goed genoeg. Buiten de antroposofische wereld van de steinerschool was iedereen dom. Zo werd het mijn kinderen bijgebracht. Nu zeggen ze zelf, alsof ze ontwaken uit een droom (nachtmerrie?). “Het ging er daar toch raar en vreemd aan toe hoor mama.” Ik heb niets met antroposofie te maken en heb er geen verstand van. Maar als die zo in elkaar zit zoals wij het ervaren hebben dan is een vorm van nazisme zeker niet verloren gegaan.

    Ik ben er dan ook trots op dat we iemand zoals Ramon in ons midden hebben. We moeten onze ervaringen delen, zodat de mensen die een zekere angst hebben weten dat ze niet alleen staan.

    Zonnige én warme groetjes,

48. Lieven Debrouwere :
    Anoniem,
    Mijn excuses voor dat ‘laten we niet dramatiseren’. Het was zo niet bedoeld. Maar als er iemand als Ramon achter je veren zit, krijg je het vroeg of laat wel eens op je zenuwen en dan maak je fouten. Op een steinerschool vind je altijd van die types die iedere gelegenheid aangrijpen om heibel te maken, en als de moegetergde leraar of directeur of wie dan ook door het lint gaat, roepen ze triomfantelijk: zie je wel! Aan dat soort mensen dacht ik toen ik schreef: laten we niet dramatiseren!

    Lieven, even een korte opmerking : deze types waarover U hier schrijft, dit geeft me een gevoel van herkenning. Precies dit soort personages kom ik elke dag tegen, tot op de trein toe. Je kent ze niet, maar op de een of andere manier lijken er altijd wel een paar in je buurt te zijn. En dit gaat letterlijk tientallen jaren terug.

49. Ramon DJV :
    @Lieven,
    Ik heb geen misbruik van je tekst gemaakt. Ik heb je om opheldering gevraagd n.a.v. die passage waarvan je zelf zegt dat die verkeerd kon geïnterpreteerd worden. Het leek toch echt alsof je bedoelde dat we misbruik niet moesten dramatiseren, het allemaal niet zo erg is.
    Ondertussen heb je duidelijk gemaakt dat je kindermisbruik afkeurt en dat is al een opluchting. Maar dan breng je me weer in verwarring door te stellen dat je moeilijk van kindermisbruik kunt spreken wanneer een leraar een relatie aangaat met een leerling die +18 is. Het blijven toch nog altijd leerlingen middelbaar onderwijs, niet?

    U bent nogal gemakkelijk in verwarring te brengen.
    Mensen van 18+ jaar zijn geen kinderen, en je kunt dan ook niet van kindermisbruik spreken, punt.
    Spreek van al wat U maar wil, maar niet van kindermisbruik.

50. Lieven Debrouwere :
    Anoniem,
    Dat steinerscholen plaatsen zijn waar kinderen zouden worden mishandeld, waar racisten en neo-nazi’s rondlopen, dat komt allemaal van Ramon & co, niet van mij, godbewareme. Ik steek er alleen de draak mee omdat het zo grotesk is wat hier soms op deze website te lezen staat. Er zijn problemen op een steinerschool, natuurlijk, net zoals er op alle scholen problemen zijn. En er zijn specifieke problemen omdat een steinerschool uitgaat van een mensbeeld dat niet alleen materiële maar ook spirituele componenten bevat. Je kunt die problemen enorm (sic) opblazen zoals Ramon dat hier doet, en je ogen sluiten voor de geweldige, hartverwarmende dingen die op een steinerschool gebeuren.

    Denk aan het karma dat deze mensen op zich laden, Lieven.
    Denk ook aan de relatie tussen luciferische en ahrimanische wezens, zoals Steiner vermeldt : “…met ‘getrokken messen'”.

51. Discipel :

    U bent nogal gemakkelijk in verwarring te brengen.
    Mensen van 18+ jaar zijn geen kinderen, en je kunt dan ook niet van kindermisbruik spreken, punt.
    Spreek van al wat U maar wil, maar niet van kindermisbruik.

    Je verwart zelf meerderjarigheid met kind-zijn. De seksuele meerderjarigheid is in België en Nederland trouwens 16 jaar. Dat wil daarom nog niet zeggen dat leraren zich van deze meerderjarige leerlingen mogen ‘bedienen’. Er is meldplicht wanneer zoiets gebeurt. In de steinerschool zou men dit toch zeker moeten begrijpen, want volgens de in de steinerpedagogie gebruikte ontwikkelingspsychologie doorloopt een kind tot aan de volwassenheid (21 j.) drie verschillende stadia van telkens zeven jaar (0-7, 7-14, 14-21).

    Zie ook Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Vrijeschoolonderwijs

    (…) De vrijeschool gaat uit van de intrinsieke ontwikkeling van het kind. Er is een diep van binnenuit komende “zielekracht” die het kind zijn of haar eigen en unieke ontwikkeling doet doormaken. Het onderwijs dient hierbij stimulerend en ondersteunend te zijn. Een belangrijk element bij deze ontwikkeling vormt de ‘ziel’. Deze van oorsprong uit de geestelijke wereld stammende kern van het menszijn is de drijvende kracht achter de persoonlijke, individuele, gefaseerde (7-jaars cycli) ontwikkeling. De ziel is op aarde gekomen, volgens Steiner, om “lessen te leren”. Alles wat de mens meemaakt aan intensieve aardse ervaringen vormt een levensles die opgenomen wordt in het totaal aan leerervaringen. Dit totaal is bepalend voor de geestelijke ontwikkeling waarmee de mens verder gaat (overgaat of sterft). In een volgend leven kan de les worden voortgezet, of kunnen correcties worden aangebracht. Het van oorsprong hindoeïstische begrip karma is hierbij van betekenis.

    De vrijeschool begeleidt het opgroeiende kind in de eerste drie fasen van levenslessen. Idealiter tot het 21ste levensjaar (3 x 7). (…)

52. Na een tijdje te zijn weggeweest toch een kort antwoord aan Lieven. Lieven, je schrijft:

    ‘Dat steinerscholen plaatsen zijn waar kinderen zouden worden mishandeld, waar racisten en neo-nazi’s rondlopen, dat komt allemaal van Ramon & co, niet van mij, godbewareme. Ik steek er alleen de draak mee omdat het zo grotesk is wat hier soms op deze website te lezen staat’.

    Dat er op Steinerscholen of Vrije Scholen Neo Nazi’s rondlopen heb ik nooit gezegd en Ramon ook niet. Wat ik wel heb geconstateerd is dat een antroposofisch blad, waar jij ook voor schrijft, zich graag associeert met Neo Nazi’s. Lijkt me dat je dat zelf verdomd goed weet.
    Nogmaals, de site http://www.vrijgeestesleven.be en de Brug (http://users.telenet.be/antroposofie/diabasis/inhad.htm) hebben zichzelf gelinked aan de overduidelijke Nazi site http://www.vho.org (zie de homepage van http://www.vrijgeestesleven.be). Dat verzin ik niet, dat kan iedereen daar nagaan.
    Waarom eigenlijk? Het zijn jouw maatjes (Verhulst, de Wit en Vermeir), dus wie weet heb jij daar misschien een verklaring voor.
    Mijns inziens wordt hiermee wel erg een loopje genomen met Rudolf Steiner. Zelfs mij gaat dat te ver. Godbewareme, zeg dat wel 🙂

53. En voor degenen die niet meer weten waar dit allemaal over ging, zie op deze site de discussie http://antroposofie.wordpress.com/2009/03/21/brugklasje-van-angry-man/
    Zie op mijn nieuwe blog overigens de artikelen onder http://fhs1973.wordpress.com/category/antroposofie-en-holocaust-negationisme/

54. Discipel, kan het niet laten. Je zegt:

    ‘Denk aan het karma dat deze mensen op zich laden, Lieven.
    Denk ook aan de relatie tussen luciferische en ahrimanische wezens, zoals Steiner vermeldt : “…met ‘getrokken messen’”.

    Vraagje: wat voor Karma bouw je op met het plaatsen van anonieme berichten? ‘Met getrokken messen…’. Krijg je dan van de hogere machten een pluim voor het tonen van ‘Michaëlische Moed'(zie voor dit laatste begrip dit artikel uit de Brug http://users.telenet.be/antroposofie/diabasis/b14eur.htm )?

55. Floris,

    Ik heb ook al geprobeerd om van onder anderen Discipel, Vandriesen Jo, Herman Boswijk en nog wat anderen (Tom Majoor niet vergeten) een antwoord te bekomen op een door mij gestelde vraag, maar dan verdwenen ze meestal voor lange tijd om vervolgens weer op te duiken. Dat betekent waarschijnlijk dat ze er niet meer uitkomen en hun kop liever in het zand steken.

    Een van de ‘koplopers’ van de steinerschoolbeweging in Vlaanderen: ‘En dan kom jij nog van die moeilijke vragen stellen’. Dus als het met antroposofie te maken heeft, geen te moeilijke opgaven geven. Liever een dataloze discussie. Zoiets als hier beschreven http://skepp.be/artikels/pseudo-wetenschap/alternatieve-onbewezen-behandelingen/algemeen/lof-voor-de-dataloze-discus

56. Goed artikel en ook nog herkenbaar:)

57. Ramon DJV :Ah, daar is Djoeke zelf. Welkom.
    Natuurlijk is spellen niet alles, maar een belangrijk onderdeel van wat je zoal op school leert. Een beetje vreemd dat je die vraag stelt, want in je artikel en in je reactie heb je het wel expliciet over de slechte spelling ondere andere van je klasgenoten. Het is iets dat ik bij heel veel steinerschoolleerlingen heb gezien en daarom breng ik het ook graag onder de aandacht. Lezen en schrijven zijn basisvaardigheden. Lijkt me een minimum om die als school te garanderen. Maar heb jij al steinerschoolleraren zien spellen? Vooral diegenen die van Hogeschool Helicon komen? Huilen met de pet op.

    Ook de Pabo-leerlingen doen het niet geweldig qua spellen. Komt steeds weer in het nieuws. Dus ook op het reguliere onderwijs (overigens in divers vormen: Montessori, Jenaplan, Dalton, ‘gewoon’ regulier) komt dit probleem voor.

58. Ramon DJV :
    Floris,
    Ik heb ook al geprobeerd om van onder anderen Discipel, Vandriesen Jo, Herman Boswijk en nog wat anderen (Tom Majoor niet vergeten) een antwoord te bekomen op een door mij gestelde vraag, maar dan verdwenen ze meestal voor lange tijd om vervolgens weer op te duiken. Dat betekent waarschijnlijk dat ze er niet meer uitkomen en hun kop liever in het zand steken.

    Neen, Ramon DJV, ik steek mijn kop niet in het zand. Ik heb gewoon nog andere dingen te doen in mijn leven dan op deze blog antwoorden te zetten. En wat het antwoorden op door U gestelde vragen betreft, ik heb in al mijn postings steeds ter zake geantwoord op wat U schreef, terwijl in tegendeel Uzelf eigenlijk altijd mijn eigen antwoorden (of vragen) heeft trachten te omzeilen of te negeren, wat U meestal aardig lukt. Daarom geloof ik ook absoluut niet, dat uw nieuwe blog (rudolfsteinerscholen.wordpress.com) een objectief, duidelijk en accuraat beeld geeft van wat Steinerscholen, antroposofie en Steiner zijn, aangezien U er artikelen overneemt die uw “waarheid” verkondigen, maar zonder de commentaren die ze zouden kunnen ontkrachten. Hoe wordt zoiets ook weer genoemd ?

    Moderatie: reacties samengevoegd

    10/07/2010 om 14:29 | #59

    Ramon DJV :
    Discipel,
    Probeer je nu zelfs iemand die hier een discussie voert daarvan te weerhouden? Wat is dat voor een houding om een gesprek te verijdelen? Het zou mij verbazen wanneer iemand als Lieven Debrouwere op zo’n advies zou ingaan. Ik heb Lieven eerder al laten weten dat ik het gevoel heb dat ik het in een ‘live’ gesprek met hem best zou kunnen vinden.
    Aan de andere kant valt het me wel op dat je gelijktijdig met Lieven opduikt. Het verschil is wel dat Lieven meestal wel iets te vertellen heeft uit eigen ervaring (ik ervaar hem als voor rede vatbaar), terwijl jij er volgens mij lustig op los speculeert en niet meer inbrengt dan wat loze beschuldigingen. Daarvoor, maar ook omdat je al hebt aangegeven niet inhoudelijk aan debatten te willen deelnemen, ben je eerder al gebannen van deze site. Sommigen lieten me weten dat ik dat beter niet had gedaan en je had moeten laten uitrazen, zodat bezoekers zouden kunnen zien hoe sommige steineradepten te werk gaan. Maar daar had ik dan weer geen zin in.
    Als je echter echt je gal wil spuien zonder op het onderwerp in te gaan, mag je dat altijd via het contactformulier doen. Dan wordt de discussie tenminste niet verstoord.
    Verder denk ik niet dat jouw ‘het opnemen voor Steiner en de antroposofie’ veel zoden aan de dijk brengt. Maar als jij je als een soort woordvoerder van de antroposofie beschouwt, neem ik daar uiteraard vrede mee. Misschien kan voor in De Brug een artikel over deze site schrijven?

    Neen, Ramon DJV, ik steek mijn kop niet in het zand. Ik heb gewoon nog andere dingen te doen in mijn leven dan op deze blog antwoorden te zetten. En wat het antwoorden op door U gestelde vragen betreft, ik heb in al mijn postings steeds ter zake geantwoord op wat U schreef, terwijl in tegendeel Uzelf eigenlijk altijd mijn eigen antwoorden (of vragen) heeft trachten te omzeilen of te negeren, wat U meestal aardig lukt. Daarom geloof ik ook absoluut niet, dat uw nieuwe blog (rudolfsteinerscholen.wordpress.com) een objectief, duidelijk en accuraat beeld geeft van wat Steinerscholen, antroposofie en Steiner zijn, aangezien U er artikelen overneemt die uw “waarheid” verkondigen, maar zonder de commentaren die ze zouden kunnen ontkrachten. Hoe wordt zoiets ook weer genoemd ?

    10/07/2010 om 14:35 | #60

    Floris Schreve :
    Discipel, kan het niet laten. Je zegt:
    ‘Denk aan het karma dat deze mensen op zich laden, Lieven.
    Denk ook aan de relatie tussen luciferische en ahrimanische wezens, zoals Steiner vermeldt : “…met ‘getrokken messen’”.
    Vraagje: wat voor Karma bouw je op met het plaatsen van anonieme berichten? ‘Met getrokken messen…’. Krijg je dan van de hogere machten een pluim voor het tonen van ‘Michaëlische Moed’(zie voor dit laatste begrip dit artikel uit de Brug http://users.telenet.be/antroposofie/diabasis/b14eur.htm )?

    Floris, laat het karma dat iemand opbouwt met het plaatsen van anonieme berichten maar gerust achterwege, indien die persoon dat doet om zich te beschermen, voor zover dit enigszins mogelijk is. U bent wel van bijzonder slechte wil indien U karma aanhaalt om bijv. een Chinese dissident te “beschuldigen” van het anoniem antwoorden op het internet. Dat is juist een groot voordeel van het internet, naast zijn nadelen en risico’s. Moest ik U dat werkelijk vertellen ?
    Verder zal op uw smalende opmerkingen maar niet ingaan en ze laten voor wat ze zijn.

    10/07/2010 om 14:38 | #61

    Floris Schreve :
    Na een tijdje te zijn weggeweest toch een kort antwoord aan Lieven. Lieven, je schrijft:

    Ach ja.
    Jij (en waarschijnlijk ook Ramon) zijn slechts “een tijdje weggeweest”. Mensen die ideeën, personen of instituties verdedigen die jullie twee hier aanvallen, “verdwijnen en steken hun kop in het zand”.
    Even ernstig nu : zoveel schaamteloze verdraaïng en manipulatie van de werkelijkheid, kinderlijk en toch geslepen, zie ik niet alle dagen (hoewel het op het internet meer en meer voorkomt).

59. Discipel,

    Ik heb in juli 2009 een boek gepubliceerd waarin ik de steinerschool situeer, onder andere aan de hand van wat op deze site is gepubliceerd. Als je daar verdraaiingen of manipulatie van de werkelijkheid in kunt aantonen, laat je me het maar weten.
    Ik weet het nu al: ik zal niets van je horen. Je roept hard, maar kunt niks hard maken.
    Voor elke letter die ik schrijf, heb ik een bron. Dat is ook nodig wanneer je kritisch schrijft over ‘de sekte antroposofie’ (zoals de Rudolf Steiner Academie de antroposofie in een van haar publicaties omschrijft).

60. Discipel :

    Ramon DJV :
    Floris,
    Ik heb ook al geprobeerd om van onder anderen Discipel, Vandriesen Jo, Herman Boswijk en nog wat anderen (Tom Majoor niet vergeten) een antwoord te bekomen op een door mij gestelde vraag, maar dan verdwenen ze meestal voor lange tijd om vervolgens weer op te duiken. Dat betekent waarschijnlijk dat ze er niet meer uitkomen en hun kop liever in het zand steken.

    Neen, Ramon DJV, ik steek mijn kop niet in het zand. Ik heb gewoon nog andere dingen te doen in mijn leven dan op deze blog antwoorden te zetten. En wat het antwoorden op door U gestelde vragen betreft, ik heb in al mijn postings steeds ter zake geantwoord op wat U schreef, terwijl in tegendeel Uzelf eigenlijk altijd mijn eigen antwoorden (of vragen) heeft trachten te omzeilen of te negeren, wat U meestal aardig lukt. Daarom geloof ik ook absoluut niet, dat uw nieuwe blog (rudolfsteinerscholen.wordpress.com) een objectief, duidelijk en accuraat beeld geeft van wat Steinerscholen, antroposofie en Steiner zijn, aangezien U er artikelen overneemt die uw “waarheid” verkondigen, maar zonder de commentaren die ze zouden kunnen ontkrachten. Hoe wordt zoiets ook weer genoemd ?
    Moderatie: reacties samengevoegd
    10/07/2010 om 14:29 | #59

    Ramon DJV :
    Discipel,
    Probeer je nu zelfs iemand die hier een discussie voert daarvan te weerhouden? Wat is dat voor een houding om een gesprek te verijdelen? Het zou mij verbazen wanneer iemand als Lieven Debrouwere op zo’n advies zou ingaan. Ik heb Lieven eerder al laten weten dat ik het gevoel heb dat ik het in een ‘live’ gesprek met hem best zou kunnen vinden.
    Aan de andere kant valt het me wel op dat je gelijktijdig met Lieven opduikt. Het verschil is wel dat Lieven meestal wel iets te vertellen heeft uit eigen ervaring (ik ervaar hem als voor rede vatbaar), terwijl jij er volgens mij lustig op los speculeert en niet meer inbrengt dan wat loze beschuldigingen. Daarvoor, maar ook omdat je al hebt aangegeven niet inhoudelijk aan debatten te willen deelnemen, ben je eerder al gebannen van deze site. Sommigen lieten me weten dat ik dat beter niet had gedaan en je had moeten laten uitrazen, zodat bezoekers zouden kunnen zien hoe sommige steineradepten te werk gaan. Maar daar had ik dan weer geen zin in.
    Als je echter echt je gal wil spuien zonder op het onderwerp in te gaan, mag je dat altijd via het contactformulier doen. Dan wordt de discussie tenminste niet verstoord.
    Verder denk ik niet dat jouw ‘het opnemen voor Steiner en de antroposofie’ veel zoden aan de dijk brengt. Maar als jij je als een soort woordvoerder van de antroposofie beschouwt, neem ik daar uiteraard vrede mee. Misschien kan voor in De Brug een artikel over deze site schrijven?

    Neen, Ramon DJV, ik steek mijn kop niet in het zand. Ik heb gewoon nog andere dingen te doen in mijn leven dan op deze blog antwoorden te zetten. En wat het antwoorden op door U gestelde vragen betreft, ik heb in al mijn postings steeds ter zake geantwoord op wat U schreef, terwijl in tegendeel Uzelf eigenlijk altijd mijn eigen antwoorden (of vragen) heeft trachten te omzeilen of te negeren, wat U meestal aardig lukt. Daarom geloof ik ook absoluut niet, dat uw nieuwe blog (rudolfsteinerscholen.wordpress.com) een objectief, duidelijk en accuraat beeld geeft van wat Steinerscholen, antroposofie en Steiner zijn, aangezien U er artikelen overneemt die uw “waarheid” verkondigen, maar zonder de commentaren die ze zouden kunnen ontkrachten. Hoe wordt zoiets ook weer genoemd ?
    10/07/2010 om 14:35 | #60

    Floris Schreve :
    Discipel, kan het niet laten. Je zegt:
    ‘Denk aan het karma dat deze mensen op zich laden, Lieven.
    Denk ook aan de relatie tussen luciferische en ahrimanische wezens, zoals Steiner vermeldt : “…met ‘getrokken messen’”.
    Vraagje: wat voor Karma bouw je op met het plaatsen van anonieme berichten? ‘Met getrokken messen…’. Krijg je dan van de hogere machten een pluim voor het tonen van ‘Michaëlische Moed’(zie voor dit laatste begrip dit artikel uit de Brug http://users.telenet.be/antroposofie/diabasis/b14eur.htm )?

    Floris, laat het karma dat iemand opbouwt met het plaatsen van anonieme berichten maar gerust achterwege, indien die persoon dat doet om zich te beschermen, voor zover dit enigszins mogelijk is. U bent wel van bijzonder slechte wil indien U karma aanhaalt om bijv. een Chinese dissident te “beschuldigen” van het anoniem antwoorden op het internet. Dat is juist een groot voordeel van het internet, naast zijn nadelen en risico’s. Moest ik U dat werkelijk vertellen ?
    Verder zal op uw smalende opmerkingen maar niet ingaan en ze laten voor wat ze zijn.
    10/07/2010 om 14:38 | #61

    Floris Schreve :
    Na een tijdje te zijn weggeweest toch een kort antwoord aan Lieven. Lieven, je schrijft:

    Ach ja.
    Jij (en waarschijnlijk ook Ramon) zijn slechts “een tijdje weggeweest”. Mensen die ideeën, personen of instituties verdedigen die jullie twee hier aanvallen, “verdwijnen en steken hun kop in het zand”.
    Even ernstig nu : zoveel schaamteloze verdraaïng en manipulatie van de werkelijkheid, kinderlijk en toch geslepen, zie ik niet alle dagen (hoewel het op het internet meer en meer voorkomt).

    Ramon DJV :
    Discipel,
    Ik heb in juli 2009 een boek gepubliceerd waarin ik de steinerschool situeer, onder andere aan de hand van wat op deze site is gepubliceerd. Als je daar verdraaiingen of manipulatie van de werkelijkheid in kunt aantonen, laat je me het maar weten.
    Ik weet het nu al: ik zal niets van je horen. Je roept hard, maar kunt niks hard maken.
    Voor elke letter die ik schrijf, heb ik een bron. Dat is ook nodig wanneer je kritisch schrijft over ‘de sekte antroposofie’ (zoals de Rudolf Steiner Academie de antroposofie in een van haar publicaties omschrijft).

    Ik zie dat uw “moderatie” (wie is dat trouwens, die moderatie op deze site ? Dat bent uzelf, of niet soms ?) onder het mom van te “modereren” en “meerdere reacties samen te vatten” een reactie van mij, in 6 punten, heeft verwijderd…. je, zo kan je altijd je gelijk halen, nietwaar ?

    Dit is trouwens niet mijn eerste (slechte) ervaring met uw “moderatie” op uw blogs (ook antroposofie.wordpress.com, indien ik me goed herinner !).

    Uw bronnen kunnen me niet zoveel schelen, Ramon DJV. Een bron kan vergiftigd water bevatten.

61. Discipel, nu ik hier toch weer terug ben, ook nog hier een reactie op: Hoezo Chinese dissdenten? Vind jij je positie vergelijkbaar? Hoe aanmatigend.
    Ook de auteurs van de Brug lopen niet het risico ’s nachts van hun bed gelicht te worden om spoorloos te verdwijnen, laat staan dat jij dat risico zou lopen om die wat clowneske en zelden terzake interventies. Hier kun je gewoon frank en vrij je mening uiten. En je kan ook flink worden tegengesproken. Maar dat is nu eenmaal eigen aan de vrijheid van meningsuiting (alsof die overigens in het geding zou zijn!).

62. En wie zou ‘moderatie’ zijn?? Geen idee… Misschien is het Ahriman wel 😉

63. Discipel,

    Het spijt me dat ik het zo moet zeggen, maar jij spoort echt niet. Ik heb gewoon een reeks reacties van jou samengevoegd en zeker niet verwijderd. Ze staan nog altijd online.

    Geef jij overigens les in een steinerschool?

64. Pingback: Seksueel misbruik « Steinerscholen.com

65. een vriendin van mij is antroposofisch opgevoed, met uiteraard de bijbehorende vrije school. We hebben allebei havo gedaan, met het verschil dat ik op een reguliere school zat.

    wat mij opviel is dat mijn vriendin amper een woord frans of duits spreekt of begrijpt, nauwelijks Engels kan spreken en begrijpen.

    In haar eerste jaar HBO te Amsterdam bleek ze veel moeite te hebben met “wiskunde”. Ik heb besloten haar met het huiswerk te helpen en ontdekte tot mijn schrik dat het (basisschool) rekenen betrof en geen wiskunde! De problemen lagen bij het omrekenen van ml naar cl naar liter en hoeveel gram er in een kg gaat enz. ook percentages en breuken waren volkomen nieuw voor haar. (voor mij was dit basisschool groep 5 en bij haar was dit t/m 5 havo blijkbaar nog nooit voorbijgekomen!)
    ook het leren van woorden en begrippen was in het begin zeer moeilijk. ik had de indruk dat dit voor de eerste maal van haar gevraagd werd op het HBO)

    Door deze achterstand is het eerste jaar schooljaar ontzettend zwaar voor haar geweest en heeft ze keihard moeten werken om de steiner-achterstand weer in te halen.

    Gelukkig is mijn vriendin een intelligente en zelfstandige meid die er door hard werken en een beetje begeleiding bovenop is gekomen. Ik kan me echter voorstellen dat zwakke leerlingen de kans op een MBO/HBO diploma door de neus wordt geboord. De havo die zij heeft gedaan sluit totaal niet aan bij het HBO zoals het zou moeten. en dat terwijl de vrije school er toch 2 jaar extra voor uit trekt.

    Het is niet alleen maar kommer en kwel. Eerlijkheidshalve moet ik er ook bij vermelden dat mijn vriendin veel over kunst heeft geleerd, muzikaal beter is geschoold en zich beter creatief heeft leren uiten dan ik.

    Nu gaan er natuurlijk mensen voorbeelden op noemen van leerlingen met een vrijeschool achtergrond die geen problemen met aansluiting hebben. Toch blijf ik het merkwaardig vinden dat iemand die geen frans duits of wiskunde beheerst wel een havo diploma kan ontvangen. Op een normale school zou dit onmogelijk zijn.

    dit alles is geen kritiek op mijn vriendin, echter wel een kanttekening bij de vrijeschool. Bovendien lijkt het mij onwenselijk om kinderen vanaf de kleuterklas/ basisschool al pseudo-levenswijsheden van de “grote leider” op te leggen.

66. Ramond…

    Goedenmorgen ook !
    (Taalgebruik van: van Kooten&de Bie)

    Kan het niet laten om weer even wat aan te halen. Ik heb op een lagere school gezeten waar je na schooltijd nog op Franse les kon. Heb ik gedaan al was het maar om nog niet naar huis te hoeven. Op de Vrije School mocht ik met Franse les vaak voorlezen omdat ik een redelijke voorsprong had. Le Petit Prince was het boek.Later had ik het geluk om nog in Duitsland en Zwitserland naar school te kunnen. Dus met mijn redelijke aanleg zit het met de talen wel goed. Na enige omwegen ben ik in de publiciteit terecht gekomen en was mijn beste collega ook een ex Vrije School leerling. Wat hebben we samen zitten zweten als er een rapport geschreven moest worden dat absoluut foutloos moest zijn. Kon je zomaar een cliënt kosten. Allerlij vormen van zinsopbouw werd vermeden omdat wij van vervoegingen, d, dt geen benul hadden. Mijn voorsprong van een normale lagere school is in drie jaar vrije School volledig teniet gedaan. Lange ij korte ei etc. In Den Haag gaan er in een bepaald wereldje nog steeds twee flauwe grapen rond; Als je buikpijn hebt dan heb je misschien van Taat&deRegt (catering) gegeten en als je stomme taalfouten maakt dan ben je zeker een ex leerling van de Vrije School… Nu hebben we gelukkig de Spelling controle van Google… Als die werkt tenminste !

67. Ik ken ze ook, die veelheid aan oud-leerlingen van de steinerschool die miserabel slecht kunnen spellen en rekenen. Ik zat op een antroposofische hogeschool (Pabo Helicon) en daar kwamen heel veel leerlingen van de steinerschool terecht. Het was echt huilen met de pet op. Niet alleen wat de spelling betrof, maar ook grammatica en stijl.

    Ik herinner me zelfs studenten die de eenvoudigste rekenoefeningen niet konden maken. En die mensen gaan wel antroposofische leraar worden, want er zijn er maar weinig die geen diploma krijgen op Helicon. En zo wordt gebrekkige kennis dan weer doorgegeven aan de volgende generatie …

    Maar ze zingen wel veel en toneel kan ook leuk zijn. 🙂

68. LS…

    In onze klas zat ook een leuk sexy meisje met rood haar. Op een dag werd ze betrapt op spieken door onze lerares Engels, Mevrouw Bouma. Het meisje had het briefje verstopt in de boord van haar kousen. Dat mens van Bouma werd helemaal hysterisch en het meisje moest voor de klas op een stoel haar rok optillen zodat ze op een compromitterende wijze te kijk werd gezet. Ik heb toen spontaan voor het meisje geapplaudiseerd want de voorstelling had een sterk Can Can gehalte. En dat op de Vrije School. (HAHA…)

69. Pingback: Op Rudolf Steiners leest geschoeid | Ramon De Jonghe

70. “is bedoelt”

    Oh, the irony!