Men kan zich de vraag stellen waarom ouders besluiten hun kinderen naar de steinerschool te sturen, terwijl die meer controverse teweegbrengt dan eender welk ander schoolsysteem. De kloof tussen voor- en tegenstanders blijkt daarenboven zo groot te zijn dat publieke discussies niet zelden ontaarden in regelrechte lastercampagnes waarbij geen middelen worden geschuwd. Onder andere daardoor is het moeilijk nog iets te publiceren in verband met de steinerschool zonder bij een van beide partijen te worden geklasseerd. Zowel integere critici als woordvoerders ontkomen niet aan het stempel van in het geval van de eersten haatdragend tegenover en in geval van de tweeden propagandist voor steinerpedagogie te zijn. De kans dat iedere objectieve poging om steineronderwijs te duiden bij voorbaat in de grond wordt geboord, is vrij groot
Wat wel opvalt: woordvoerders van de steinerschool komen, in tegenstelling tot critici, zelden met degelijke argumenten om hun zaak te verdedigen tegen wat zij in hun jargon ‘een aanval van de tegenmachten’ noemen. [26] Regelmatig klagen ze critici via juridische weg aan. Ik heb me lang afgevraagd waarom men kritiek, als die toch nergens op gebaseerd zou zijn, niet gewoonweg de kop indrukt door er een goed onderbouwd verhaal tegenover te zetten.
Wanneer je betrokken bent geweest, wordt begrijpelijk hoe het komt dat men vanuit de steinerschool niet tot zo’n verhaal komt: hoe minder de mensen weten, hoe beter. Elke dialoog die wordt aangegaan met critici die zich terdege hebben verdiept in de ‘steinermaterie’ draagt een risico in zich; dat van het moeten prijsgeven van enkele essentiële en hoogst bedenkelijke basisideeën waarop steineronderwijs is gefundeerd. Basisideeën die wanneer ze ingang vinden bij het grote publiek al vlug verklaren waarom er zo veel controverse rond de steinerschool is en die ertoe bijdragen om te begrijpen hoe het komt dat in de volksmond wordt gezegd dat er weinig tot niets wordt geleerd en er vooral wanorde heerst. En natuurlijk kan worden aangetoond dat er wel iets wordt geleerd. Vraag is natuurlijk: wat?
Mooie plaatjes
Uitsluitend af gaan op wat in folders en op websites staat te lezen, is geenszins aan te bevelen.
De vlag dekt immers niet altijd de lading. Met een paar slagzinnen en steekwoorden in een folder wordt trouwens de inhoud en de visie van een onderwijsproject zelden afdoende samengevat.
Voor sommige steinerscholen geldt dat de schoolfolder of –brochure de enige visietekst is die ze hebben. Bij gebrek aan een eigen visie vallen ze dan meestal terug op die van de Federatie van Steinerscholen. Naar de pers toe schamen die scholen zich er echter niet voor om te verkondigen dat ze ‘inhoudelijk heel sterk staan’. Ook andere publiciteitscampagnes doen het goed. Ik wil ze de kost niet geven, de ouders die louter op basis van het bijwonen van een schoolevenement kiezen voor de steinerschool. Of nadat ze een opendeurdag of geschenkenbeurs hebben bezocht en onder de indruk waren van de ‘gemoedelijke sfeer’ die er heerste. Begrijpelijk is het wel: tijdens feestelijke momenten hangt op de meeste plaatsen een prettige sfeer. Zeker wanneer voor de ‘aankleding’ van dergelijke festiviteiten alles uit de kast wordt gehaald en bij wijze van spreken de tanden een keer extra worden gepoetst. Zo kan de meest sympathieke glimlach worden bovengehaald en kunnen ouders van potentiële leerlingen later zeggen: ‘Wat was het mooi, hoe vriendelijk zijn we onthaald en wat een warme sfeer. En al die kleuren!’.
Maar de dingen zijn zelden wat ze lijken te zijn. Veel ouders komen nadat hun kinderen een tijdje naar een steinerschool zijn geweest op andere gedachten. Bijvoorbeeld dat het schoolsysteem zeer autoritair en gesloten is, in die zin dat de steinerpedagogie er wel eens gebruikt wordt om ouders monddood te maken en elke vorm van kritiek te elimineren. Dat ouderparticipatie vooral bestaat uit poetsbeurten en andere corveediensten, niet uit een gezamenlijke (kritische) reflectie op de onderwijsproblematiek van het individuele kind of de groep. Of dat wie zich desondanks kritisch uitlaat, ofwel een nietszeggend antwoord krijgt waarmee de aangekaarte kwesties op de lange baan worden geschoven, ofwel een stille hint dat het zwijgen of vertrekken is. Wanneer ouders uit overtuiging voor de steinerpedagogie kiezen, dan blijkt dit middel wel te werken.
Er zijn ouders die de keuze voor steinerpedagogie maken, omdat hun kind niet meekan in het reguliere onderwijs en om die reden is doorverwezen naar het buitengewoon onderwijs (blo). Een inspectieverslag uit 2008 toont bijvoorbeeld dat in de oudste steinerschool van België, die op meer dan vijftig jaar ervaring kan bogen, in de hogere klassen kinderen zitten met een schoolse vertraging die niet samenhangt met de latere instroom op basis van leeftijd. Dit zijn meestal neveninstromers, vaak met een leerproblematiek. Ouders van deze kinderen kiezen voor de pedagogische aanpak via de steinerpedagogie en hopen om op deze wijze een verwijzing naar het buitengewoon onderwijs te vermijden.[27] Dit zou voor veel ouders wel eens een van de meest voorkomende redenen kunnen zijn om hun kind naar een steinerschool te sturen. Een rapport uit 2004 over zorgverbreding, opgesteld door de Federatie van Rudolf Steinerscholen, wijst ook in die richting.
‘…de concentratie aan zorgkinderen almaar groter wordt en dat steinerscholen vaak worden gezien als een alternatief voor het bijzonder onderwijs. In sommige gevallen is dat ook inderdaad een goede keuze, maar de instroom van steeds meer kinderen met een verschillende problematiek maakt dat de gezonde werking in de klas soms bedreigd wordt…’[28]
Wanneer ik terugkijk naar de klassen van mijn kinderen kan ik dit alleen maar beamen. Maar het zijn niet allemaal kinderen die niet meekunnen of naar het buitengewoon onderwijs zijn doorverwezen.
Een aantal ouders kiest voor steineronderwijs, omdat ze om een of andere reden ontevreden zijn over het reguliere onderwijs. Dan heb je natuurlijk ook een groep ouders die antroposoof zijn en die, enkele uitzonderingen daargelaten, hun keuze gewoon uit (geloofs) overtuiging maken. Eén ding hebben echter volgens mij de meeste ouders gemeen: argeloos gaan ze ervan uit dat het beeld van de steinerschool dat hen tijdens infomomenten is geschetst een totaalbeeld is.
*(eerste publicatie in Focus op de steinerschool – Onderwijs op maat van wie, R. De Jonghe, Unibook 2009)
Voetnoten
[26] Met tegenmachten wordt in de antroposofie meestal de gevallen engel Ahriman bedoeld. In tegenstelling tot Lucifer, die de mens laat zweven, haalt Ahriman de mens naar beneden, de materie in. Ahriman wordt gezien als de inspirator van het materialisme.
[27] Inspectieverslag Rudolf Steinerschool Antwerpen, Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming 2008, ref.0809/5/014
[28] I. De Cnodder, Zorgverbreding in Vlaamse Steinerscholen, Werkgroep onderbouw Federatie van Steinerscholen in Vlaanderen 2004
