Na een paar jaar onder het vergrootglas van de media en de Onderwijsinspectie te zijn gehouden, krabbelen de Nederlandse steinerscholen stilaan overeind.
En ze staan nog maar half rechtop of er is alweer kritiek op reguliere methodes. Want daar is ze weer, die verduivelde Cito-toets! Drie jaar geleden omarmde men die nochtans nog, weliswaar met tegenzin.
In maart 2008 schreef ik in Taskforce Nederlandse steinerscholen:
‘Vanaf het moment dat de onderwijsinspectie constateerde dat een op de drie vrije scholen in Nederland te kampen had met kwaliteitsproblemen is er een omslag gaande waarbij een groot aantal vrije scholen de oorspronkelijke bezwaren tegen ‘meten is weten’ overboord heeft gezet.’
Deze constatering van Onderwijsinspectie dateert al van veel eerder en precies daarom werd het toezicht op steinerscholen geïntensiveerd. Uiteindelijk leidde dit tot een verplichte revolutie in de Nederlandse steinerschoolbeweging.
‘In 2002 is de Wet op het onderwijstoezicht (WOT) van kracht geworden. Deze maakt het mogelijk dat scholen op grond van dezelfde criteria met elkaar vergeleken worden. “Hierdoor werd in 2004/2005 duidelijk dat er relatief veel Vrije Scholen zeer zwak waren”, zegt hoofdinspecteur primair onderwijs Leon Henkens. “Daarvóór hadden we daar niet zo’n beeld van.”
Op de lijst stonden toen veertig ‘zeer zwakke’ scholen. Veertien daarvan waren Vrije Scholen. “Dat vonden we een hoog aantal”. De Inspectie ging een analyse maken van de problemen op Vrije Scholen. Er zijn in totaal „ruim zeventig” basisscholen in Nederland Vrije Scholen, zegt de Inspectie. En er zitten 13.421 leerlingen op vrije basisscholen.
De analyse van de Inspectie bracht een brij van misstanden aan het licht. Het onderwijsaanbod was onder de maat. Veel van de scholen voldeden niet aan de kerndoelen die door het ministerie zijn opgesteld. Er was onvoldoende begeleiding van zorgleerlingen. De resultaten van het onderwijs konden op veel scholen niet worden vastgesteld. “Verder waren er bij een flink deel van de Vrije Scholen problemen in het leerkrachtenteam, vaak ontbrak continuïteit in de schoolleiding en het leerlingenaantal fluctueerde meer dan verwacht”, zegt Leon Henkens.
“De meeste Vrije Scholen waren niet in staat aan te tonen dat ze góed onderwijs gaven”, zegt hij. “Misstanden als deze komen op alle zeer zwakke scholen voor. Maar het had niet zoveel Vrije Scholen tegelijk en per toeval kunnen overkomen. Niet in die mate. Er was dus structureel iets mis, op Vrije Scholen.” De Inspectie vond de analyse zó ernstig dat ze contact opnam met de Vereniging van Vrije Scholen, zo zegt Henkens.’
De Vereniging van vrijescholen had bij monde van haar voorzitter al te kennen gegeven dat ze in haar hemd stond.
‘Het gaat om de hoedanigheid van de Vereniging van vrijescholen. Wij staan in ons hemd, omdat thema’s uit ons verleden blijvend discussiepunt zijn. We slagen er niet in om overeenstemming te bereiken over de identiteit van de vrijeschool en de wijze waarop we die identiteit naar buiten brengen. Daarmee zijn er aanleidingen genoeg om de vereniging te bekritiseren, te beschimpen en niet serieus te nemen. De leden van de vereniging wensen aan de samenwerkingsvorm, de belangenvereniging, niet díe positie te geven die nodig is om adequaat te handelen en antwoord te geven op vragen over opvoeding en maatschappij. ”
L.J. Stronks, voorzitter Vereniging vrijescholen, 2007’
Maar diezelfde vereniging, hoewel ze in haar hemd stond, was niet zo blij met de opgelegde veranderingen. Ondertussen waren enkele scholen al gezwicht voor de maatregelen van Onderwijsinspectie. Het Amsterdamse Geert Groote 2 moest de Cito-toetsen binnenhalen. Ze kwam nadat ze eerst onder curatele was gesteld wel uit de gevarenzone.
‘Er is inmiddels, na vele interim-schoolleiders, een vaste directeur aangesteld; er is een stevige bestuurder met een flink mandaat in het schoolbestuur gezet; de interne begeleiding en de remedial teaching worden direct opgepakt; CITO-toetsen worden binnengehaald…’
En Geert Groote is niet de enige school die moet toegeven aan toetsen. De Leidse steinerschool Mareland zit in 2009 dusdanig in de knel dat Onderwijsinspectie er zelfs een vliegende brigade op af stuurt. Kwestie van stevig ingrijpen.
‘De inspectie struikelt vooral over de weerstand die de vrije school van huis uit koestert tegen toetsen en cijfers geven. Mareland heeft die tegenstand echter opgegeven en de school gaat binnenkort van de zwarte lijst, is de stellige verwachting van directeur Ton Eland.’
Wie in 2009 ook die weerstand heeft opgegeven, is steinerschool Tilliander. De Tilburgse school die twee jaar daarvoor negatief in het nieuws kwam doordat in een klas 18 kinderen als dyslectisch stonden geboekstaafd, terwijl ze gewoon slecht hadden leren lezen. De school waarmee de ommekeer in de steinerschoolbeweging begon, was nu van de zwarte lijst. De revolte loont dus. Het enige punt waar Tilliander nog aan moet voldoen is het gebruik van een en dezelfde genormeerde toets binnen de school.
Wie dat niet voor mekaar heeft gekregen, is de Amsterdamse Geert Groote. Begin 2009 vordert de stad Amsterdam subsidies terug.
‘De laatste maanden werkte het schoolbestuur aan “verbeterplannen” om opnieuw voor hulp in aanmerking te komen. Maar volgens Asscher zijn de plannen “onduidelijk” en “globaal geformuleerd” en wordt “op geen enkele wijze aannemelijk gemaakt” dat de doelen zullen worden bereikt. De school kampt met taal- en rekenachterstanden.’
In 2010 moet de Geert Groote 60.000 euro aan subsidies terugbetalen. De school is dan al meermaals in de media ter sprake gekomen, onder meer doordat boze ouders de school waren binnengestormd en leraren uit de klassen hadden geduwd.
Men zou kunnen denken dat zoveel ophef aanzet tot bewustzijn en het aanhouden van de nieuw ingeslagen weg. Wat zegt echter voorzitter Stronks van de Vereniging van vrijescholen in november 2010 naar aanleiding van de op aangeven van Onderwijsinpsectie aan de gang zijnde vernieuwingen?
‘De prijs die hier gevraagd werd voor vrijescholen is dat men bewuster moest handelen op uitkomsten gericht. En de prijs die dat oplevert is dat je je onbewuste, instinctieve handelen moet loslaten. En de discussie is gaande: is de prijs die we hiervoor betalen hoog? Is die niet te hoog?’(Bron: Leo Stronks op 18/11/10 in ‘Dit is de dag’ op Radio 1)
Ja, men is blijkbaar niet meer zo overtuigd van het nut van de maatregelen van Onderwijsinspectie. Hoe zou het komen? In ‘Instictief en onbewust’ liet ik al een ballonnetje op.
‘Er is nog meer ongerustheid dan voorheen. Onder druk van Onderwijsinspectie grijpen de Nederlandse steinerscholen steeds meer naar methodes uit het regulier onderwijs. En voor zover mogelijk worden ook toetsen uit het gewone onderwijs ingevoerd.’
Dan het goede nieuws.
‘Volgens het radio-interview waren in 2005 nog zestig procent van de Nederlandse steinerscholen zwak tot zeer zwak, terwijl dat momenteel nog maar 13 procent is. Er is vooruitgang, al blijkt uit het radio-interview niet echt dat de geïnterviewde woordvoerders van de steinerschool daar blij mee zijn.’
Maar de steinerschoolbeweging kan nu wel weer meepraten met ‘de grote mensen’ zonder zich te hoeven schamen omdat er zoveel van haar scholen als zwak tot zweer zwak staan geregistreerd. En dat kan je momenteel merken. Een directeur van een steinerschool in Eindhoven durft weer hardop te denken.
‘Op de Vrije School Brabant in Eindhoven wordt de test helemaal niet afgenomen. Directeur Ray Kusters vindt de toets in deze vorm, met nadruk op cognitieve kennis, ongeschikt. “Wij willen meer van onze kinderen weten.”’
Het gaat nog maar enkele maanden beter met de Nederlandse steinerscholen en ze zijn er alweer met de overbekende slagzinnen. Zal dit dan nooit veranderen? Ik betwijfel het. Wanneer de mediabelangstelling wat minder is, steken de oude draken gewoon de kop weer op. Hopelijk laat Onderwijsinspectie zich niet in slaap sussen.
Update 01/03/2011:
Verscheidene media melden vandaag dat vanaf het schooljaar 2010-2013 in Nederland elke basisschool de Cito-toets verplicht moet afnemen.
NOS, Het Parool, De Pers.nl, Algemeen Dagblad, De Nationale Onderwijsgids, De Telegraaf
Minister Van Bijsterveldt (Onderwijs) wil op alle basisscholen een nieuwe, aangepaste eindtoets verplicht stellen. Nu laat vijftien procent van de scholen de leerlingen uit groep acht geen Citotoets maken.
In een brief aan de Kamer schrijft de minister dat de toets in april of mei wordt afgenomen, in plaats van februari. Onderwijsorganisaties pleitten er al eerder voor om de toets later in het jaar af te nemen. Dat zou de overgang naar de brugklas versoepelen.
De minister wil dat de nieuwe toets in het schooljaar 2012/2013 voor het eerst wordt afgenomen.
Bron: NOS
