Onderzoek

Onderzoek naar steinerscholen en antroposofie valt op te splitsen in wetenschappelijk onderzoek, schooldoorlichtingen door onderwijsinspectie, particulier onderzoek door bijvoorbeeld journalisten en onderzoek gedaan door antroposofen zelf.

Onderwijsinspectie

Vlaanderen

Nederland

Wetenschappelijk onderzoek

E.J. Sobo,Social Cultivation of Vaccine Refusal and Delay among Waldorf (Steiner) School Parents, Medical Anthropology Quarterly – International Journal for the Analysis of Health, first published 15 May 2015
J. de Bilde, B. De Fraine en J. Van Damme, Methodescholen in het Vlaams basisonderwijs – een overzicht van onderzoek naar de werking en effecten van methodescholen op basis van SIBO, Centrum voor onderwijseffectiviteit en –evaluatie Onderzoekseenheid Onderwijskunde Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen KU Leuven 2013 (extract)
Verboven F & Declerq S, Slaagkansen universiteitsstudenten, KUL 2010 (pdf)
Paschen H, ed., Erziehungswissenschaftliche Zugänge zur Waldorfpädagogik, VS-Verlag 2010
Staudenmaier P, Between Occultism And Fascism: Anthroposophy And The Politics Of Race And Nation In Germany And Italy, 1900-1945, Cornell 2010
Steenbergen H, Vergelijkend onderzoek steinerscholen en reguliere scholen, RUG 2009 (pdf)
Geuenich S, Die Waldorfpädagogik im 21. Jahrhundert: Eine kritische Diskussion, Lit Verlag 2009
Zander H, Anthroposophie in Deutschland: Theosophische Weltanschauung und gesellschaftliche Praxis 1884–1945, Vandenhoeck & Ruprecht 2007, p. 1357-1454
Henkens L, De kwaliteit van het onderwijs op (zeer zwakke) vrije scholen in het basisonderwijs, Onderwijsinspectie 2007 (pdf)
Ullrich H, Rudolf Steiner, (London Continuum 2008 , Unesco 2000 (pdf)
Lombard S., Spotlight on Anthroposophy, Cultic Studies Review Vol. 2 nr. 2, ICSA 2003
Ullrich H, “Freie Waldorfschulen” in Diethart Kerbs and Jürgen Reulecke, eds., Handbuch der deutschen Reformbewegungen 1880-1933, Hammer 1998, 411-24
Ullrich H, “Rudolf Steiner und die Waldorfschule” in Michael Seyfarth-Stubenrauch and Ehrenhard Skiera, eds., Reformpädagogik und Schulreform in Europa, Schneider 1996, 253-67
Hörner L, Waldorfpädagogik und Naturphilosophie: Rudolf Steiners Goetherezeption, Lang 1995
Kowal-Summek L, Die Pädagogik Rudolf Steiners im Spiegel der Kritik, Centaurus 1993
Ullrich H, Erziehung als Kult: Anmerkungen über die postmoderne Wiederentdeckung des Mythos und über die Waldorfpädagogik als Neo-Mythologie, Vierteljahrsschrift für wissenschaftliche Pädagogik 1989, 65/151-78
Bus, A.G., & Kruizenga, T.H. (1986). Leren lezen op een Vrije School. Pedagogische Studiën, 63, 159-168. Bus, A.G., & Kruizenga, T.H. (1986). Hoe open staat de Vrije School voor wetenschappelijke kritiek? Pedagogische Studiën, 63, 179-180 (pdf)
Samenvatting taalvaardigheidsonderzoek A. Bus
Beckmannshagen F, Rudolf Steiner und die Waldorfschulen, 1984, revisie Vordenker.de 2008 (pdf)
Oppolzer S, Anthropologie und Pädagogik bei Rudolf Steiner, Paedagogica Historica 2 (1962), 287-350

Kritiek

De Jonghe R, Focus op de steinerschool: Onderwijs op maat van wie?, Unibook 2009 (full text online)
Imelman J. D. & Van Hoek P. B. H., Hoe vrij is de Vrije School – een analyse van de antroposofische pedagogiek, Intro 1983
Prange K, Erziehung zur Anthroposophie: Darstellung und Kritik der Waldorfpädagogik, Klinkhardt 2000
Giese C, Rudolf Steiner und die Waldorfschule aus feministischer und religionskritischer Perspektive, Centaurus 2008
Kayser M & Wagemann P-A, Wie frei ist die Waldorfschule? Geschichte und Praxis einer pädagogischen Utopie, Links Verlag 1993
Lippert S, Steiner und die Waldorfpädagogik: Mythos und Wirklichkeit, Luchterhand 2001
Rudolph C, Waldorf-Erziehung: Wege zur Versteinerung, Luchterhand 1988
Jacob S & Drewes D, Aus der Waldorf-Schule geplaudert: Warum die Steiner-Pädagogik keine Alternative ist, Alibri 2004

Particulier onderzoek

2008 – Leerlingenuitstroom steinerschool Leuven periode 2003-2007 (pdf op aanvraag)
2006 – Historiek steinerschool De Zonnewijzer Leuven (pdf)

Onderzoek gedaan door steinerscholen zelf

2005 – Rapport zorgverbreding steinerscholen Vlaanderen

(Verwijzingen naar onderzoeken mogen worden doorgestuurd via het contactformulier)

Verdere literatuurverwijzingen

Beckmannshagen F., Rudolf Steiner und die Waldorfschulen. Eine psychologisch-kritische Studie, ed. J. Paul 2008 Zomereditie Vordenker.de, eerste uitgave Paul-Hans Sievers Verlag Wuppertal 1984

Bierl P., Pedagogik der runden Ecken, Jungle World No. 36, 06/10/2007

Boonen R., Irina, Jos, Ali en Mies – Interculturaliteit in maatschappij en school, Garant 2003

Bus A. & Kruizenga T., Leren lezen op een Vrije School, Pedagogische Studiën 1986

Bus A., Two more miles to go – Naar een balans tussen foneemtraining en betekenisverwerving in de bestrijding van leesproblemen en (pseudo-) dyslexie, oratie Universiteit Leiden 21/01/2005

Crum D., Onderwijs als kunst – Grondbeginselen en methoden van de Vrije Scholen, Wolters-Noordhoff 1983

De Cnodder I., Zorgverbreding in Vlaamse Steinerscholen, Werkgroep onderbouw Federatie van Steinerscholen in Vlaanderen 2004

Grandt G. & Grandt M., Schwarzbuch Anthroposophie, Verlag Ueberreuther, Wien 1997

Grandt G. & Grandt M., Waldorf Connection, Rudolf Steiner und die Anthroposophen, Alibri Verlag 2001

Henkens L.S.J.M, De kwaliteit van het onderwijs op (zeer zwakke) vrijescholen in het basisonderwijs periode 2003-2007, Inspectierapport 2007-23, Afdeling Communicatie Inspectie van het Onderwijs

Het leerplan Basisonderwijs Rudolf Steinerpedagogie, Federatie van Rudolf Steinerscholen in Vlaanderen 1998

Hogervorst J., Vrije Scholen op de tweesprong – het gesprek gaat verder, Driegonaal nr.3/4 oktober 2008

Hogervorst J., Vrije Scholen op de tweesprong, Driegonaal nr. 3/4 december 2007

Husmann-Kastein J., Schwarz-Weiss-Konstruktionen im Rassebild Rudolf Steiners, Vortragsmanuskript Tagung: Anthroposophie – kritische Reflexionen, Humboldt Universtität Berlin 2006

Imelman J. D. en Van Hoek P. B. H., Hoe vrij is de Vrije School – een analyse van de antroposofische pedagogiek, Intro 1983

Jeurissen T., Uit de Vrije School geklapt, over antroposofie en racisme, een stellingname, Baalprodukties 1996

Landweer E., Met de handen werken, Vrij Geestesleven 1977 (voor het academiejaar 2008/2009 als syllabus uitgegeven door Hogeschool Helicon)

Lombard S., Spotlight on Anthroposophy, Cultic Studies Review Vol. 2 nr. 2, ICSA 2003

Rapport van het Parlementair onderzoek met het oog op de beleidsvorming ter bestrijding van de onwettige praktijken van de sekten en van de gevaren ervan voor de samenleving en voor het individu, inzonderheid voor de minderjarigen. Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, gewone zitting 28/04/1997

Steenbergen H., Vrije en reguliere scholen vergeleken – een onderzoek naar effectiviteit van Vrije scholen en reguliere scholen voor voortgezet onderwijs, Gronings Instituut voor Onderzoek van Onderwijs, Ridderprint 2009

Steiner R. & Boeke M., Vrijheid van onderwijs en sociale driegeleding, Nearchus C.V. 1990

Steiner R. & Steffen A., Een weg tot volwassenheid, Vrij Geestesleven 1978

Steiner R., Antroposofische menskunde als basis voor de pedagogie, Vrij Geestesleven 1984

Steiner R., Aus der Akasha Chronik, Rudolf Steiner Verlag 1986

Steiner R., De opvoeding van het kind in het licht van de antroposofie – een essay uit 1907, Vrij Geestesleven 1992

Steiner R., Die Methodik des Lehrens und die Lebensbedingungen des Erziehens, Rudolf Steiner Verlag 1974

Steiner R., Die Mission Einzelner Volksseelen im Zusammenhange mit der germanisch-nordischen Mythologie, Philosophisch-Anthroposophischer Verlag 1922

Steiner R., Gesammelte Aufsätze zur Literatur, Rudolf Steiner Verlag 1971

Steiner R., Het esoterische christendom, Vrij Geestesleven 1999

Steiner R., Konferenzen mit den Lehrern der Freien Waldorfschule in Stuttgart 1919-1924, Rudolf Steiner Verlag 1975

Steiner R., Nordische und Mitteleuropäische Geistimpulse, Rudolf Steiner Nachlassverwaltung Dornach 1962

Steiner R., Opvoedkunst – methodisch didactische aanwijzingen, Vrij Geestesleven 1987

Steiner R., Praktijk van het lesgeven – werkbesprekingen met leraren, Vrij Geestesleven 1989

Steiner R., Theosofie, Boekerij ‘De Komende Dag’ 1912

Steiner R., Wetenschap van de geheimen der ziel, W. de Haan 1924

Van Baarda e.a., Rapport v/d onderzoekscommissie ‘Antroposofie en het vraagstuk van de rassen’, Antroposofische Vereniging 2000.

Van Manen H. P., Wanneer verwachtte Rudolf Steiner de incarnatie van Ahriman?, Perun2007

Van Oort H., Antroposofie – een kennismaking, Vrij Geestesleven 2006

Zander H., Anthroposophie in Deutschland – Theosophische Weltanschauung und gesellschaftliche Praxis, Vandenhoek en Ruprecht 2007

Verwijzingen naar publicaties die de moeite waard zijn om extra onder de aandacht te worden gebracht.

Steinerschool (Ramon DJV 2010): Artikel waarvan een sterk ingekorte versie in De Standaard (29/07/10) verscheen.
Focus op de steinerschool – Onderwijs op maat van wie?: Kritische inkijk in de wereld van de steinerscholen en de antroposofie (Ramon De Jonghe, Unibook 2009, 151 p) full text

I. Rassenleer, Ariërdom en mensheidsevolutie in de antroposofie en het gedachtegoed van Rudolf Steiner (F. Schreve 2008 )
II. Wortelrassen, onderrassen en rassen (F. Schreve 2009)
III. Duidelijk rassenleer – een weerlegging van de conclusies van het Rapport Van Baarda (F. Schreve 2009) :De felste kritiek die antroposofen te verduren krijgen, is dat Rudolf Steiners antroposofie racisme in de vorm van een rassenleer zou bevatten. Antroposofen ontkennen dit in alle toonaarden. Floris Schreve bewijst echter hun ongelijk

Tijd voor kritische evaluatie steinerscholen (Ramon DJV, 2008 ): Steinerscholen hebben onder het mom van zelfevaluatie jarenlang hun manier van lesgeven als superieur voorgesteld. Nu er zowel binnen de antroposofische beweging als daarbuiten almaar meer stemmen te horen zijn die willen dat de kwaliteit van steinerscholen verbeterd wordt, is het tijd om over te gaan tot kritische evaluatie van de werking van dit onderwijs.

In je hemd staan (2007): De voorzitter van de Vereniging van vrijescholen, het Nederlandse equivalent van de Federatie van Steinerscholen in Vlaanderen, geeft te kennen dat er genoeg redenen zijn om steinerscholen te bekritiseren.

Onderzoeksrapport Nederlandse steinerscholen (2007): Uit het onderzoek blijkt dat de kwaliteit van onderwijs in 38% van de steinerscholen als zwak te beschouwen is en in 14% als zeer zwak.

Historiek van de Leuvense steinerschool de Zonnewijzer (Ramon DJV, 2006): De Leuvense steinerschool ontstond in 1982 en vierde in 2007 haar 25ste verjaardag. Hoe het de voorbije kwart eeuw in de Leuvense steinerschool aan toeging, wordt op een heldere manier geschetst.

Vrijeschoolonderwijs toe aan vernieuwing? (H. Passenier, 2006): ‘Het gaat me aan het hart dat het verhaal over het vrijeschoolonderwijs al geruime tijd vaak mooier is dan de praktijk. Ik zie om me heen dat het vrijeschoolonderwijs zich steeds meer beweegt in de richting van schools leren terwijl andere scholen de omgekeerde beweging lijken te maken. Het vrijeschoolonderwijs heeft een impuls nodig om weer vernieuwingsonderwijs te worden.’ Aan het woord is Hans Passenier, een man met een veelzijdige loopbaan binnen de vrijeschool: van docent scheikunde, decaan, locatieleider en directeur tot begeleider van (bestuurlijke) vernieuwings-, bouw- en fusieprojecten.

Het volle leven – Een Pleidooi voor Actualiteit op de Vrije School (A. Visser 2005): ‘Als medeopvoeder van twee kinderen zou ik daarom graag zien dat ook de Rudolf Steinerschool haar kinderen er actief bij helpt, de enorme hoeveelheid informatie die op hen afkomt – leuke en minder leuke, echte en minder echte – op een zinvolle manier te verwerken.’

Condorcet en Steiner over democratie en onderwijs (J.Verhulst, 2003): In welke mate dient de staat zich te bemoeien met onderwijs en opvoeding? Deze vraag heeft de geesten beziggehouden. Ook de antroposoof dr. J. Verhulst, chemicus en voormalig steinerschoolleerkracht die notabene liever zijn eigen kinderen onderwees dan ze aan de school waar hij lesgaf toe te vertrouwen heeft zich terdege uiteengezet met deze materie.

Hoe vrij is de Vrije School?: Een scherpe analyse van de antroposofische pedagogie door een van de bekendste pedagogen van Nederland. (J. D. Imelman, Hoe vrij is de Vrije School?, Intro 1983)