In getuigenissen van mensen die Rudolf Steiner nog gekend hebben, wordt hij vaak beschreven als overweldigend, totale rust, zakelijk, humorvol, warm, menselijk. Doordat de ‘buitenwereld’ weinig of geen aandacht aan Steiner besteedde, komen de meeste getuigenissen van Steiners volgelingen en is een meer genuanceerd beeld van ‘de meester’ moeilijk weer te geven.
De verering van Steiner is goed te zien in een documentaire die deel uitmaakt van een reeks met als thema ‘Magische namen’. Alhoewel de film ondertussen al 30 jaar oud is, kan hij nog altijd actueel worden genoemd. In de documentaire schetst de Zwitserse filmmaker Roman Brodmann een portret van Rudolf Steiner, waarvoor hij de medewerking kreeg van het bestuur van het Goetheanum. We zien enkele oudleerlingen van Rudolf Steiner de revue passeren. Ook hier weer de mateloze bewondering en liefde voor hun geestelijke vader. Maar wat meer opvalt, is dat ze zich aan hem gemeten, zo klein en onvolkomen lijken te vinden. Een oude vrouw die, met een gelukzalige blik op oneindig, aangeeft hoe veeleisend Steiner voor zijn medewerkers was, antwoordt op Brodmanns vraag of het niet onmenselijk was dat Steiner steeds het maximum van iedereen verlangde, na enige aarzeling: ‘Ja’.
Brodmann, zelf opgegroeid aan de voet van wat hij de antroposofenheuvel noemt, weet in ieder geval een sfeervol beeld van het leven in en rond het Goetheanum neer te zetten. Dat leven heeft blijkbaar veel weg van een kloosterorde en wanneer Brodmann met zijn gids een afgesloten gedeelte van het gebouw betreedt, wordt begrijpelijk dat men de antroposofische beweging een sekte noemt. Achter de gesloten deur bevindt zich een kapel. Enkele mensen zitten geknield voor een houten beeldhouwwerk en de urn met de as van Rudolf Steiner. Ze zijn in gebed.
Even later gaat het naar de ‘Schreinerei’, waar Steiner zijn laatste maanden op zijn ziekbed heeft doorgebracht en waar hij ook is overleden. Er bevindt zich nu een belangrijk, voor het Goetheanum heilig reliek. Op een sokkel omgeven door bloemstukken staat het dodenmasker van de meester. Na de biddende mensen in de kapel is dit het meest bevreemdende beeld van de hele film. Men verwacht niet dat in de antroposofische beweging een versteend masker van een overledene zo’n prominente plaats inneemt.
Dit lijkt op personencultus.
Wat zou hij daarvan gedacht hebben?
Magische Namen. Rudolf Steiner. Recherchen auf dem Anthroposophenhügel (Duits, deel 1/5)
Ramon DJV,
U schrijft : “Een oude vrouw die, met een gelukzalige blik op oneindig, aangeeft hoe veeleisend Steiner voor zijn medewerkers was, antwoordt op Brodmanns vraag of het niet onmenselijk was dat Steiner steeds het maximum van iedereen verlangde, na enige aarzeling: ‘Ja’.”
Laat het eerst duidelijk zijn dat zulk een “leading question” – een vraag die reeds aangeeft welk antwoord er wordt verwacht – vanwege een film/documentairemaker niet zo verrassend is. Gewoonlijk zal zo’n documentaire zijn persoonlijke visie trachten te weerspiegelen. Allicht zal het niet moeilijk zijn een oude vrouw, die na enige tientallen jaren geen verwachtingen meer van het leven heeft – na enige aarzeling – het verwachte antwoord te doen uitspreken.
Laat me dit zeggen, ten behoeve van uzelf en alle lezers, dat Steiner “onmenselijk veeleisend” was alleen voor zichzelf. Ten opzichte van anderen was hij vol begrip. Niemand beter dan hij kon de menselijke conditie, en het verscheurd zijn tussen tegenstrijdige geestelijke krachten, begrijpen en inschatten. Het lijkt me dan ook volstrekt te kwader trouw die oude vrouw dat “getuigenis” te hebben doen uitlokken.
Discipel,
Ik vraag mij af of je de documentaire hebt gezien. Ik heb niet de indruk dat die mevrouw geen verwachtingen meer van het leven heeft. Uit het filmfragment wordt dat alvast niet duidelijk.
De vrouw kon op de vraag van de documentairemaker uit tenminste twee antwoorden kiezen : ja of nee. Ze twijfelt lang genoeg voor ze ja zegt. Waaruit blijkt volgens jou dat de documentairemaker haar richting ‘ja’ stuurt?
De vrouw zelf brengt toch de veeleisendheid ter sprake?
Het is voor mij geen enkel probleem dat iemand iets gelooft uit de tweede hand, waarmee ik bedoel dat als je Steiner niet persoonlijk hebt gekend je de stelling dat hij vol begrip zou zijn geweest slechts kunt aannemen op autoriteit van iemand anders. Dat is geloof.
Die oude vrouw in de documentaire heeft Steiner persoonlijk gekend. Ze spreekt dus over haar eigen waarneming van en ervaring met Steiner.
Wie legt het meeste gewicht in de schaal? Een ooggetuige of iemand die het van horen zeggen heeft?
Antroposofia,
“Uit tweede hand” is dat antwoord van die oude vrouw, bovendien beinvloed door die documentairemaker. Het is
bovendien slechts een enkel getuigenis.
“Uit eerste hand” is wat je krijgt indien je dingen van Steiner zelf leest. En dan weet je dat hij zelfs nog op zijn sterfbed, kort voor hij overleed, elke dag drommen van mensen ontving en ze hielp met hun problemen in hun dagelijkse praktijk van de antroposofie.
Een op band opgenomen, dus te verifiëren ooggetuigenverslag zou uit de tweede hand zijn en een getuigenis aan de hand van een schriftelijke bron waarvan de opsteller overleden is, zou uit de eerste hand zijn?
Jij was er waarschijnlijk ook bij toen die documentaire gemaakt is, dat je weet dat die vrouw beïnvloed is? Of heb je een glazen bol?