Is er iets te zeggen over steinerscholen dat in hun voordeel spreekt? Af en toe wordt die vraag door bezoekers van deze site gesteld. Ik heb op die vraag meestal maar één antwoord.
En dat is: ‘Het internet staat er bol van. Je bent maar één klik verwijderd van tal van honingzoete verhalen over hoe steinerscholen er volgens hun idealen zouden kunnen uitzien. Bovendien heeft deze site niet het doel om propaganda voor steinerscholen te maken, maar wel om vragen te beantwoorden en klachten te kanaliseren.’
Echter, er werd geopperd: ‘Vertel eens iets minder kritisch.’ Om de vragende partij niet in de kou te laten staan, komen hier enkele sterke punten van steinerscholen op een rijtje. Uit de losse pols geschreven en zonder toegevoegd commentaar. Dat laat ik aan de lezers.
Laat ik beginnen met het leerplan, dat enkele vakken bevat die wat mij betreft onmiddellijk mogen worden geïntroduceerd in het reguliere onderwijs. De vanzelfsprekende aanwezigheid van de vakken vormtekenen, (koor)zang, toneel, handwerken, boetseren en vertellen is niet alleen wat steinerscholen onderscheidt van andere scholen. Nee, het is vooral het bewustzijn dat men heeft op steinerscholen dat het vakken zijn die van groot belang zijn voor motoriek en ritmisch systeem dat een meerwaarde is. Onder andere vanwege de rustgevende werking die van deze vakken uitgaat, zijn ze heel geschikt als ‘ontspanning’ na intensieve intellectuele arbeid. Op een andere site schreef ik alweer een hele tijd geleden over handwerken en het nut van boetseren op de steinerschool.
Een ander voordeel is het gebruik van kwalitatief hoogstaande, ecologische schoolbenodigdheden (die door de school worden aangekocht, zodat ouders zich daar geen zorgen om moeten maken). Dit materiaal ontziet enerzijds het milieu en draagt anderzijds bij tot mooiere werkstukken van de leerlingen. Het op steinerscholen bekende vetkrijt vind ik een goed voorbeeld van hoe goed gekozen schoolmateriaal het verschil maakt. Je krijgt altijd mooie kleuren, je ziet in tegenstelling tot bijvoorbeeld bij het kleuren met viltstiften zelden frustraties bij leerlingen en…vetkrijt gaat echt héééél lang mee. De mooie tekeningen van steinerschoolleerlingen basisonderwijs zijn voor een deel zo mooi vanwege het gebruik van dat vetkrijt. En…doordat de leerlingen omgeven zijn met (voor)beelden.
Wellicht een van de sterkste punten die ik kan aanhalen als het over steinerscholen gaat, zijn de kleuterklassen. Het opzet van die klassen is zo veel mogelijk een huiselijke sfeer na te bootsen en de kleuters zo goed als kan de mogelijkheid te geven om zich ten volle, bijvoorbeeld door vrij spel, uit te leven. De nadruk ligt vooral op regelmaat en ritme, in plaats van op gericht leren. Aan de kleuterklassen heb ik persoonlijk de beste herinneringen. Ze benaderen volgens mij ook het ideaal dat Steiner voor ogen had het dichtst: hij vond dat kleuters thuis beter af waren dan op school.
Maar het belangrijkste zou ik nog vergeten. Steinerscholen hebben de nodige inspiratie verschaft aan het reguliere onderwijs, dat een en ander heeft overgenomen, maar ook heeft omgewerkt. Je zou verbaasd zijn hoe veel steinerpedagogie ondertussen in praktijk wordt gebracht op reguliere scholen. Ze noemen het daar trouwens, net zoals het overige, zonder onderscheid gewoon pedagogie.
Een voorbeeld daarvan is de Kalmthoutse school Rinkrank, waar door de pedagogisch bezieler van die school, Luc Cielen, een heel nieuw schoolconcept is ontworpen en vormgegeven. Cielen baseerde zich deels op zijn ervaring als steinerschoolleerkracht om tot dit concept te komen, maar sloot de ogen niet voor andere pedagogische stromingen. En het resultaat mag er zijn: Rinkrank is een onafhankelijke school met een stevige portie steinerpedagogie.
Ramon DJV
Beste Ramon,
Die honingzoete verhalen, die ken ik meer dan genoeg. Dat is absoluut niet waar ik naar op zoek ben.
Als ouder van kinderen die binnenkort naar school gaan, probeer ik de pro’s tegenover de contra’s te zetten en een bewuste schoolkeuze te maken.
Dat de school die we kiezen zowel positieve als negatieve kanten zal hebben, daar kunnen we uiteraard niet omheen.
Of het nu het reguliere onderwijs betreft of het Steineronderwijs… ze hebben allebei hun scherpe kantjes!
Enfin, op deze website las ik voor het eerst kritiek over het Steineronderwijs die ik graag voor waar neem. Het is gemakkelijk om de Steinerscholen van kritiek te voorzien als je er eigenlijk weinig zelf over weet…
Op datzelfde niveau zoek ik eigenlijk ook positieve kantjes van dit onderwijssysteem. Ik hoef de honingzoete verhalen niet van mensen die zweren bij het Steineronderwijs, dat is te subjectief.
beste Katrien,
Ik kan alleen maar beamen wat Ramon vertelt, in verband met de positieve kanten. Ik vind het kleuteronderwijs ook de sterkste kant van de steinerschool: de kinderen mogen nog spelen, erg belangrijk. Ze worden nog met rust gelaten. Ze komen in contact met de belangrijke dingen die kinderen nodig hebben: harmonie, natuur en ontdekking.
Ik heb zelf wel wat ervaring in het steineronderwijs en ben ervan overtuigd dat er inderdaad ook negatieve kanten aan zijn:
Ik denk dat elke steinerschool een beetje ‘zijn eigen leven heeft’
Aangezien er vaak niet echt sprake is van een directie, is er ook vaak sprake van laksheid en dat vind ik een enorm minpunt. Ik ben voorstander van een grondige evaluatie van de steinerscholen, alhoewel dit indruist tegen de ‘vrije’ gedachte. Maar ‘vrij’ betekent voor mijn niet: alleen maar doen wat je zelf denkt goed is. Ergens zijn er normen nodig. Het is niet goed dat elke leerkracht naar believen invult wat deze normen zijn.
Het is erg moeilijk om een school te beoordelen op een bezoek tijdens een opendeur of een schoolfeest of een dergelijke gebeurtenis: ze laten dan alleen het ‘gezellige’ sfeertje zien. Ik zou een paar dagen de lessen meevolgen… als dit mogelijk is. Zo kom je de alledaagse schooldagen te zien.
Veel succes !
Langzamerhand zal wel duidelijk zijn geworden dat ik niet bepaalde enthousiast ben over Steiner en antroposofie in het algemeen. Desondanks sta ik geenszins negatief tegenover alles wat ik zie gebeuren op ‘mijn’ vrije school. Er worden erg leuke dingen gedaan, in de lijn met wat Ramon aanhaalt. Maar wat ik me wel altijd afvraag is wat er nu specifiek antroposofisch aan is. Wat is er antroposofisch aan de mening dat een kleuterklas er huiselijk uit moet zien? Dat is toch niet uitgevonden door Steiner? Juist het feit dat ouders andere scholen vaak zo ‘kil’ vinden geeft al aan dat het niet gaat om iets totaal unieks. En begrijp me niet verkeerd, Steiner mag er van mij best enige credit voor krijgen dat hij hier expliciet aandacht aan heeft besteed, maar daarmee wordt het nog niet antroposofisch.
Het doet me een beetje denken aan de ‘gulden regel’ (Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet). Veel mensen, vooral christenen, claimen dat dit een christelijke regel is, omdat Jezus ‘m heeft uitgesproken. Maar het is iets wat iedereen kan verzinnen, en velen vóór Jezus hebben dat dan ook gedaan en opgeschreven. Ook in dit geval mag Jezus er best credit voor krijgen dat hij het nog eens benadrukt heeft, want het is een prima regel, maar dat maakt de regel nog niet christelijk.
Iets soortgelijks is er volgens mij aan de hand met dingen worden aangeduid als ‘antroposofisch’.
Mijn wrevel zit ‘m dus niet in eerste instantie in de praktijk (tot nu toe gaat het redelijk goed), maar in de achterliggende filosofie, de levensbeschouwing, het esoterische, het onwetenschappelijke, wat naar men zegt niet onderwezen wordt, maar waar wel vanuit gehandeld wordt. De mensen die het uitvoeren, de meesters en juffen, zijn allemaal reuze aardig en van goede wil, maar ik blijf toch wantrouwend staan tegenover mensen die Steiner’s filosofie serieus nemen.
Jan Cornelissen
Geachte Ramon DJV,
U bent wel heel erg gul in uw beoordeling van de Steinerscholen. Wat een indrukwekkende lijst aan positiefs !
U bent wel een heel erg openstaande mens, waarlijk bewonderendwaardig.
Zolang er maar niet te veel met Steiners “filosofie” wordt rekening gehouden, nietwaar ? Want dat is toch waar het op aankomt. Nietwaar ?