Als het niet goed gaat met je organisatie kan je als leiding twee zaken doen: je doet er iets aan of je steekt je kop in het zand. In antroposofische instellingen zoekt men traditiegetrouw graag naar de derde weg: verander je façade. Alleen…het helpt niet lang. Stichting Vrije Scholen Rijnstreek, het bestuur van de antroposofische scholen Mareland (Leiden) , De Vuurvogel (Zoetermeer) en Ridderspoor (Alphen a/d Rijn) is daar een goed voorbeeld van. De stichting staat, nadat twee van haar scholen al op een aparte manier hadden geprobeerd om ouders te verleiden hun kinderen aan hen toe te vertrouwen, onder toezicht van de inspectie wegens verhoogd financieel risico. Dat meldt de Algemene Onderwijsbond begin deze maand. Al in 2009 werd door Onderwijsinspectie naar vrijeschool Mareland een ‘vliegende brigade’ gestuurd om orde op zaken te stellen.
De inspectie struikelt vooral over de weerstand die de vrije school van huis uit koestert tegen toetsen en cijfers geven. Mareland heeft die tegenstand echter opgegeven en de school gaat binnenkort van de zwarte lijst, is de stellige verwachting van directeur Ton Eland.
En ook een andere school van de Stichting Vrije Scholen Rijnstreek, Ridderspoor uit Alphen a/d Rijn, haalde in 2009 de media doordat ze via huis-aan-huis-reclame het slinkende leerlingenaantal wilde opvijzelen.
In Alphen, waar Vrije School Ridderspoor is gevestigd, gaat de reclamecampagne nóg een stapje verder. Daar werden tienduizend folders gedrukt, die huis-aan-huis zijn verspreid. Corrie van Zonneveld, intern begeleider en remedial teacher van die school: ,,Landelijk loopt het aantal leerlingen op vrije scholen af en ook wij hebben daar mee te maken. We hebben wel instroom, maar nog niet genoeg.’’ (Bron: Algemeen Dagblad)
Niet alleen Ridderspoor werd in dat artikel genoemd, maar ook Ridderslag uit Gouda.
Een nieuwe schoolnaam en een uitgebreide billboardactie. Als enige basisschool in Gouda hanteert de vrije school deze methode om ouders van peuters en baby’s te verleiden de open dagen te bezoeken. (Bron: Algemeen Dagblad)
Naamsverandering blijkt in te zijn bij antroposofische instituten. Volgens schooldirecteur Gunnar Eric Gijbels is het niet vanuit schaamte dat men de naam vrijeschool verandert, maar wel om verwarring rond het woord ‘vrije’ uit te sluiten.
Wellicht zou je je voor kunnen stellen dat het begrip “vrije” niet weggehaald is in verband met een soort schaamte, maar omdat de verkeerde associaties (nog steeds) oproept en (bij mij persoonlijk ook wel) dat de oorspronkelijke vrijheid die hiermee bedoeld was op dit moment in de Nederlandse situatie, wanneer je gesubsidieerd wilt zijn, niet goed mogelijk is. Waldorf- of Steineronderwijs zou ik beter vinden. We kunnen trots zijn op onze Nederlandse “Waldorfscholen”.
Dit stelde Gunnar Eric in een reactie op het artikel ‘Vrij zootje’, waarin wordt aangekaart dat – net zoals in meerdere antroposofische scholen – ook de Rotterdamse Vrije School Hoeksche Waard met een afname van het aantal leerlingen te kampen heeft.
De Vrije School heeft het de afgelopen jaren niet makkelijk gehad. Was het leerlingenaantal lange tijd stabiel rond de 100, nu zijn er dat zo’n 75. ,,Zo’n twee jaar geleden zijn vrij veel leerlingen naar andere scholen gegaan. Ouders voelden zich niet gehoord door de schoolleiding,” zegt Gijbels, die sinds twee maanden op de school werkt. ,,De terugloop van leerlingen was best schrikken.”
Terugloop van leerlingen is niet alleen een probleem in Nederlandse, maar ook in Belgische steinerscholen. Uit recente cijfers van het Ministerie van Onderwijs blijkt dat in de schooljaren 2010-2011 en 2011-2012 het aantal leerlingen per school in Belgische steinerscholen lichtjes is afgenomen. Dit ondanks het feit dat het aantal steinerscholen de voorbije jaren is toegenomen.
Benieuwd of de naamsveranderingen nieuwe leerlingen kunnen aantrekken. In ieder geval is het in de steinerbeweging bon ton om regelmatig van naam te veranderen. Ridderslag werd hier al genoemd. Ook de Vrije School Hoeksche Waard heeft een andere naam: ze heet nu Leeuwenhartschool. Nog andere scholen hebben zich in een ander jasje gestoken: Vrije School Driebergen gaat nu bijvoorbeeld verder als de Vuurvogel (dezelfde naam als vrijeschool Zoetermeer). Ook de Vrije Hogeschool heeft haar naam veranderd en wil als Bernard Lievegoed College for Liberal Arts een plaats onder de zon veroveren.
Andere antroposofische instellingen (het zijn er te veel om op te noemen) verwisselen ook regelmatig van hoed en jas: Antroposana, het tijdschrift van de gelijknamige patiëntenvereniging, heet nu Stroom. De koepelorganisatie NVAZ, Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders, en haar tijdschrift, de Digitale Verbreding, hebben ook al verschillende metamorfoses en/of fusies doorgemaakt. Uit de bio op de weblog van Michel Gastkemper, bestuurslid van de Antroposofische Vereniging in Nederland en werkzaam voor de NVAZ en Antropasana, blijkt dat wie in dienst is van een antroposofisch bedrijf bereid moet zijn om onder verschillende vlaggen te varen.
Bestuurslid van de Antroposofische Vereniging in Nederland – – Lid hoofdredactie van ‘Stroom’, het kwartaaltijdschrift van Antroposana, de landelijke patiëntenvereniging voor antroposofische gezondheidszorg – – Redacteur van ‘De Digitale Verbreding’, het door de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ) uitgegeven online tijdschrift – – Redacteur van de Stichting Rudolf Steiner Vertalingen, die de Werken en voordrachten van Rudolf Steiner in het Nederlands uitgeeft – – Voormalig redacteur van het inmiddels ter ziele gegane ‘Tijdschrift voor Antroposofische Geneeskunst’ , uitgegeven door een onafhankelijke stichting en niet meer verschenen sinds september 2006 – – Voormalig eindredacteur van ‘Motief, maandblad voor antroposofie’, uitgegeven door de Antroposofische Vereniging in Nederland – – Voormalig redacteur van ‘de Sampo’, het in 2001 opgeheven tijdschrift voor heilpedagogie en sociaaltherapie, uitgegeven door het eind 2006 in een fusie opgegane Heilpedagogisch Verbond (HPV)
In Vlaanderen heeft de Rudolf Steiner Academie zich van de naam van de grondlegger van de antroposofie gedistantieerd door zich te herdopen in Via Libra.
Vzw VIA LIBRA is op 1 april 2009 begonnen met een doorstartoperatie: de naam ‘Rudolf Steineracademie’ werd veranderd in Via Libra, voornamelijk omdat het woord ‘academie’ tot al te veel misverstanden leidde.
De doelstellingen van Via Libra blijven grotendeels dezelfde als die van de Rudolf Steineracademie, namelijk een autonome beweging voor vernieuwing van de cultuur, denkend en handelend vanuit de antroposofie.Werner Govaerts, Sonia Jansen, Chris Maryns-Van Autreve
De Rudolf Steiner Academie probeert al sinds ze in 2005 de jaarlijkse subsidies verloor – de overheid zag geen meerwaarde in het bestaan van de antroposofische academie – om terug overheidsgeld te bekomen. De Rudolf Steiner Academie heette in een nog verder verleden Vrije Volkshogeschool. Uit deze Vrije Volkshogeschool ontstond ook de Federatie van Steinerscholen in Vlaanderen.
De antroposofische beweging is een kluwen waar niet gemakkelijk degenen die de touwtjes in handen hebben in te ontwar(r)en zijn.
Een hier vaak genoemde school die ik niet heb opgenomen in bovenstaand artikel is de Rudolf Steinerschool Haarlem. Het voortgezet onderwijs van die school is nog maar recent van naam veranderd en noemt zich nu Rudolf Steiner College. De basisschool behoudt de naam Rudolf Steinerschool.
(…) Nieuwe naam voor de Rudolf Steinerschool
HAARLEM – De Rudolf Steinerschool heet vanaf dit schooljaar het Rudolf Steiner College. Met deze naamsverandering wil deze vrijeschool meer onderscheid aanbrengen tussen de basisschool, die nog steeds Rudolf Steinerschool heet, en het voortgezet onderwijs.(…)
Bron: Zuid-Kennemerland Dichtbij 09/09/2012
Hogeschool Helicon, de hier pas nog ter sprake gekomen antroposofische lerarenopleiding in Zeist, is ook weer van naam veranderd. Ze noemt zich nu Vrijeschool Pabo. Het is niet de eerste keer dat de opleiding van naam verandert. In een niet zo ver verleden heette Hogeschool Helicon nog Vrije Pedagogische Academie.
De hogeschool verhuist ook van Zeist naar Leiden, waar ze onderdeel gaat uitmaken van Hogeschool Leiden.
Opmerkelijke naam die opduikt is Bas Holvast , momenteel voorzitter van het College van Bestuur Helicon en voormalig directeur a.i. bij de ‘groene’ Triodos Bank, ook bekend als de kwakzalverbank.
Holvast is een van de managers die verantwoordelijk is voor de grootschalige fusieplannen van de Lievegoed Zorgroep. Die fusies hebben ertoe geleid dat zowel de Zonnehuizen als daarmee gefuseerde instellingen failliet zijn gegaan. Ook Bellis, een andere zorggroep waar Holvast bestuurder was, ging na grootschalige fusies failliet.
Of Holvast als voorzitter van het College van Bestuur Helicon meer succes zal hebben met de fusie met Hogeschool Helicon, valt nog af te wachten. Antroposofische lerarenopleidingen worden nogal eens afgestoten wanneer duidelijk wordt welke inhouden ze aanbieden.