In september 2019 zal het 100 jaar geleden zijn dat de Oostenrijkse occultist Rudolf Steiner in Duitsland de eerste antroposofische school oprichtte. De volgelingen van Steiner bereiden zich wereldwijd voor om de oprichting van het antroposofisch onderwijs – Steiner noemde het ‘het goddelijk-geestelijke in het kind tot openbaring brengen'[1] – te herdenken. Voor critici van Rudolf Steiners geesteskind is het dan weer een gelegenheid om zich vragen te stellen bij deze onderwijsvorm.
Steinerschoolaanhangers gaan er prat op dat hun – door antroposofen opgerichte en bestuurde – pedagogische projecten geen confessionele scholen zijn en dat die scholen enkel en alleen de antroposofische visie (lees:doctrine) in praktijk brengen – niet onderrichten. Dit betekent strikt genomen dat antroposofen hun leerlingen zaken zouden bijbrengen die ze zelf niet geloven? Een voorbeeld daarvan is de evolutieleer. De antroposofische doctrine hanteert een door Steiner uitgewerkt evolutiemodel dat niet compatibel is met de wetenschappelijke standaard. De wetenschappelijk onderbouwde evolutieleer die leerlingen op reguliere scholen meekrijgen, past niet in het kraam van antroposofen. Zij vinden de meer dan honderd jaar oude, via helderziende openbaringen bekomen bevindingen van Steiner – die bijvoorbeeld van mening was dat men (onder andere) de gangbare geologie moest negeren – accurater dan de talrijke ontdekkingen die dankzij de moderne wetenschap zijn gedaan. Dat voor antroposofen de aap van de mens afstamt en niet andersom is dan ook zo klaar als een klontje. Rudolf Steiner heeft dit immers geopenbaard. Het curriculum van de antroposofische school is op dit soort obscure zaken gebaseerd.[2][3] 
Je zou je kunnen afvragen hoe het komt dat een scholengemeenschap het zich kan veroorloven om pseudowetenschap zoals die uit de koker van een occultist zoals Rudolf Steiner is ontsproten, mag overbrengen op jongeren De vraag kan het beste worden gesteld aan de huidige minister van Onderwijs, Hilde Crevits. Daar mevrouw Crevits tot dezelfde politieke partij behoort die ervoor heeft gezorgd dat de steinerscholen in Vlaanderen zijn erkend, verwacht ik geen antwoord. Het is trouwens diezelfde minister die ging dwars liggen toen de rest van politiek Vlaanderen vragende partij was om paal en perk te stellen aan de voorkeurspositie die de steinerscholen genieten[4] met hun afwijkende ontwikkelingsdoelen en eindtermen.
In Vlaanderen is het heel moeilijk om iets kritisch te zeggen over steinerscholen. Ten eerste is de steinerschoolbeweging in Vlaanderen een marginale speler op de onderwijsmarkt en is er vanuit de samenleving weinig belangstelling voor alternatief onderwijs. Ten tweede: Vlaanderen is zo klein dat het monddood maken van kritische stemmen niet zo moeilijk is. De steinerschoolbeweging kan heel gemakkelijk haar pionnen inzetten om critici in diskrediet te brengen. Haar trukendoos is onuitputtelijk: juridische en financiële pesterijen, smaad, laster en eerroof, et cetera…[5]
In Duitsland, de bakermat van de antroposofische (school)beweging, is de situatie enigszins anders. Kritiek op het antroposofisch onderwijs komt er zowel vanuit de media, de politiek, het onderwijsveld, de wetenschappelijk wereld en niet te vergeten … van ouders, (oud-)leerlingen en (ex-)leraren. Zo verschenen naar aanleiding van 100 jaar waldorfschool 2019 op de website van de Humanistischer Pressedienst (hpd) het voorbije kwartaal maar liefst drie artikels over de antroposofische school. Wie het Duits machtig is, of wie overweg kan met Google Translate, raad ik de stukken zeker aan. 
Het eerste artikel is van de hand van de afgestudeerde steinerpedagoog Andreas Lichte. Eind mei publiceerde hij op de site van de hpd ‘100 Jahre Pädagogik aus dem Esoterik Baukasten‘ [6](100 jaar pedagogie uit de esoterische bouwdoos). Lichte schetst in het stuk hoe de absurde, antroposofische antropologie in het curriculum van het antroposofisch onderwijs verweven is.
Begin augustus verscheen van Lichte een korter stuk: ‘Staatlich anerkannte Reinkarnation‘ [7] (Door de staat erkende reîncarnatie). Aan de hand van een praktijkvoorbeeld toont Lichte aan hoe antroposofische dogma’s verhandeld worden in onderwijsinstellingen. De insteek van het artikel is, zoals de titel al aangeeft, reïncarnatie, een sleutelbegrip in de antroposofische school. Als voorbeeld werpt Lichte op waarom men als onderwerp de schrijver Novalis vanuit antropologisch standpunt aankaart in het antroposofisch onderwijs. Dit doet men omdat volgens antroposofische inzichten – Steiners Akashakroniek – Novalis de reïncarnatie is van Johannes de Doper. Lichte vraagt zich niet alleen met mij af wat het onderwerp Novalis met antropologie te maken heeft, maar ook waarom de staat dit soort pseudowetenschap financiert.
Eergisteren dan (13/09/18) publiceerde de hpd een artikel van professor Klaus Prange: ‘Die Waldorfschule als Bekenntnisschule‘ [8] (De waldorfschool als confessionele school). De wetenschapper is niet mals voor de antroposofische school. Prange zegt onomwonden dat de pedagogiek van de steinerschool zich beroept op de techniek van de indoctrinatie. Ze bestaat daaruit leerinhouden, gedrag en denkrichting stevig te verbinden. Ze wordt ondersteund door onzekerheden. Onzekerheden die enkel en alleen op de aanname berusten dat Rudolf Steiner, de ‘Doktor’, als bovenzinnelijk fotograaf iets heeft vastgehouden wat de blinde zintuigen ook eenmaal zullen kunnen zien. Er is geen andere pedagogiek die met zo’n eenzijdigheid op de beweringen van een iemand steunt, waaronder enkele hoogst bedenkelijke, die met de overheersende toon van bovenwereldse wijsheid en inzicht worden verkondigd. Tot zover Klaus Prange.
Voetnoten
[1] Rudolf Steiner, GA 298, p.22 e.v., Rudolf Steiner Verlag 1980 (pdf)
[2] Wikipedia, Antroposofische evolutieleer
[3] Ramon De Jonghe, Rudolf Steiners hersenspinsels in de praktijk, De Vrijdenker, september 2015
[4] Steinerscholen in het gedrang, De Morgen, 02/09/2017, P.9 (zie ook Koen Daniëls)
[6] A. Lichte, 100 Jahre Pädagogik aus dem Esoterik Baukasten, hpd 29/05/2018
[7] A. Lichte, Staatlich anerkannte Reinkarnation, hpd 09/08/2018
[8] K. Prange, Die Waldorfschule als Bekenntnisshule, hpd 13/09/2018
