Er is in de werken van Steiner geen sprake van discriminatie, racisme of een rassenleer. Dat lijkt de uitkomst te zijn van het eindrapport van de commissie Van Baarda. Conclusies die ook als basis dienden voor het vorige maand in Duitsland, want ook daar woedt de racismediscussie, verschenen racismerapport ‘Frankfurter Memorandum’.
De commissie bracht in april 2000 haar eindrapport uit. Zij concludeerde dat er in het werk van Rudolf Steiner (1861 – 1925) géén sprake is van een rassenleer noch van uitspraken die zijn gedaan met het oogmerk om personen of groepen te beledigen wegens ras en die daarom racistisch genoemd kunnen worden. De commissie beklemtoonde dat het antroposofisch mensbeeld van Rudolf Steiner juist is gebaseerd op de gelijkwaardigheid van alle individuen en niet op de vermeende superioreit van het ene ras boven het andere.
Geen rassenleer. Geen racisme. De commissie is heel duidelijk. Maar wanneer het over discriminatie gaat, lijkt het alsof de commissie in een mistbank is terechtgekomen. Tenminste als ik erop mag vertrouwen dat de Antroposofische Vereniging Nederland, die ik hier als bron gebruik, de conclusies van de commissie correct weergeeft.
In totaal heeft de commissie 245 relevante citaten uit het 89.000 pagina’s tellende verzameld werk van Steiner onderzocht. Op die manier beoordeeld, bevat het werk volgens de commissie een klein aantal uitspraken die naar de huidige maatstaven een discriminerend karakter dragen of die als discriminerend kunnen worden ervaren. Zestien van de 245 onderzochte uitspraken zouden – wanneer ze in deze tijd op eigen gezag in het openbaar worden uitgedragen – strafbaar zijn wegens discriminatie, meent de commissie.
Hoezo, discriminerend karakter of als zodanig kunnen worden ervaren? Zijn die uitspraken nu discriminerend of niet? Een aantal antroposofen vond in ieder geval dat de commissie Rudolf Steiner en zijn antroposofie geen dienst bewees en trok van leer tegen de uitkomst van het rapport. Jan Luiten, die volgens een artikel op Stelling.nl een van hen was, reageerde op deze site op het artikel ‘Vraagstuk II’, waarna deze site even het platform voor een echt racismedebat (40 reacties) werd. Uit Jans reactie is enigszins te begrijpen waarom hij niet zo blij is met het rapport Van Baarda.
De anthroposofie heeft de wereld veel te bieden maar tot nu toe zijn de anthroposofen te sektarisch bezig geweest.
Zo is bijvoorbeeld het idee van de sociale driegeleding, een nieuwe grondstruktuur voor de maatschappij, niet uit de verf gekomen (hoewel het in deze tijd, waar we eerst het socialisme nu het kapitalisme onder zien gaan, brood nodig zou zijn). Nu zoekt de wereld de anthroposofie en vindt daar in eerste instantie racistische uitspraken/racisme.
Graag had ik deze uiteenzetting positiever gezien, maar er is er nu in ieder geval één op het gevaar af dat we ondergaan. Dus eigenlijk erop of eronder.
Natuurlijk is Steiner geen racist: gelijke rechten voor iedereen, ongeacht huidskleur, sexe, geloof, volk, taal etc. klinkt het vanuit de sociale driegeleding.
Ik kan Jan hierin eigenlijk niet tegenspreken en dat wil ik ook niet. Maar de theorie is natuurlijk nog altijd iets anders dan de praktijk. Nu is Jan Luiten het ook met mij eens wanneer ik stel dat de uitspraken van Steiner wel kritisch tegen het licht mogen worden gehouden.
Ik ben het met je eens: men heeft volkomen het recht uitspraken van Steiner kritisch te bekijken, en het is begrijpelijk dat de inmiddels overbekende citaten vragen en irritatie oproepen. Men kan daar aanstoot aannemen.
Als je ze echter als racistisch interpreteert zijn ze niet in overeenstemming met wat de anthroposofie wil. Ze passen dan niet logisch binnen het geheel van de anthroposofie.
Nu is logica niet altijd te volgen, maar ik begrijp wel dat het moeilijk te vatten is dat iemand zoals Steiner, die er een holistische visie op nahield en in zijn wereldbeschouwing de mens een centrale plaats bedacht, zich discriminerend zou hebben uitgelaten. Anderzijds, waarom zou dat niet hebben gekund? Hij zal toch ook zijn gebreken hebben gehad? Maar waar Jan Luiten en ik het dus over eens zijn, is dat die uitspraken kritisch mogen worden bekeken. Nu heeft Floris Schreve, die hier onder andere al in ‘Repliek’, ‘Steiner hat gesagt’ en ‘Eerst blazen dan aftocht’ ter sprake is gekomen en vanwege zijn degelijke reacties een welkome gast is, een aantal van de gewraakte uitspraken van Steiner kritisch onderzocht. Hij heeft die niet uit de context gehaald, zodat we hem dat al niet onder de neus kunnen wrijven. Bovendien heeft hij enige affinitiet met antroposofie, als ik dat zo mag zeggen.
Ik kom uit een achtergrond die de antroposofie zeker welgezind is (of was), dus ben wel enigszins vertrouwd met de antroposofische manier van redeneren. Maar voor mij is toch wel duidelijk dat de antroposofie meer een ‘levensbeschouwing’ is dan een ‘wetenschap’. Dat zal denk ik niemand bestrijden, behalve antroposofen zelf.
Maar goed, ik vind dit niet zo’n probleem. Wat ik wel een probleem vind is dat de antroposofie een zeer bedenkelijke rassenleer voorstaat. Al zeggen veel antroposofen dat Steiner er later afstand van heeft genomen heeft hij deze anderhalf jaar voor zijn dood nog eens stevig uitgedragen (in ‘Vom Leben des Menschen und der Erde’, in 1923). De uitspraken die hij in die lezingencyclus heeft gedaan liegen er niet om, al heeft hij ze niet zo ‘theoretisch’ onderbouwd als in zijn hoofdwerk over ‘rassen’, ‘Die Mission einzelner Volksseelen’, 1910.
Floris lijkt wel heel zeker van zijn zaak te zijn, want in een volgende reactie schrijft hij:
1. Ik laat zien dat de antroposofie, zoals die door Steiner is vormgegeven, wel degelijk een ernstig racisme probleem heeft, ondanks de bezweringsformule van de Commissie van Baarda ‘géén sprake van rassenleer’. Ik doe dat op grond van de teksten van Steiner zelf en dus niet op basis van van der Tuin en Zondergeld.
2. Ik leg geen verband tussen Steiner zelf en het nationaal socialisme. Dat hoeft ook helemaal niet, want ook principiele tegenstanders van Hitler, zoals bijvoorbeeld Winston Churchill, hielden er soms ook wat racistische opvattingen op na.
Verder beoordeel ik Steiner op zijn eigen woorden, qua rassenleer vooral uit ‘Die Mission einzelner Volksseelen’ (de originele tekst, dus niet de afgezwakte Pentagonvertaling) en ben ik tot de conclusie gekomen dat Steiner er een uitgewerkte en welomschreven rassenleer op na hield, wat het van Baarda rapport ook mag beweren met de meest kromme argumenten (allemaal behandeld, zie mijn eerste artikel).
Deze Floris maakt het me eigenlijk heel gemakkelijk, want het enige dat ik hoef te doen, is te gaan kijken welke uitspraken van Steiner hij aanhaalt en die hier weergeven. Zaak is echter dat we die uitspraken, zoals Jan Luiten aanhaalt, niet als racistisch gaan interpreteren. Gewoon bekijken en onderzoeken. Opgelet: het wordt wel een hele opsomming. Benieuwd wat eruit de bus komt.
- Steiner: ‘‘Der Afrikanische Punkt entspricht denjenigen Kräften der Erde, welche dem Menschen die ersten Kindheitsmerkmale aufdrücken, der asiatische Punkt denjenigen, welche dem Menschen die Jugendmerkmale geben, und die reifsten Merkmale drückt dem Menschen der entsprechende Punkt im europäischen Gebiete auf. Das ist einfach ein Gesetzmäßigkeit. Da alle Menschen in verschiedenen Reinkarnationen durch die verschiedenen Rassen durchgehen, so besteht, obgleich man uns entgegenhalten kann, daß der Europäer gegen die schwarze und die gelbe Rasse einen Vorsprung hat, doch keine eigentliche Benachteilung’ (’Die Mission’, p. 80-81) en ‘Dann sehen wir später eine Herüberbewegung des Menschen nach der westlichen Richtung, und in der Verfolgung der rassebestimmende Kräfte nach Westen können wir dann das Absterben in den Indianen beobachten. Nach Westen mußte die Menschheit gehen, um als Rasse zu sterben’ (p. 81-82).
Ik beschouw dit, neem me niet kwalijk, als een buitengewoon racistische tekst en ik denk dat ik niet de enige ben die daar zo over denkt.
En wat betreft eigen onderzoekingen; Steiner beweert alles te kennen uit helderziende openbaringen. Alleen, wel toevallig dat veel bijna letterlijk lijkt te zijn overgenomen van bijvoorbeeld Helena Blavatsky. Of veel van zijn opvattingen over rassen van ene meneer Carus, die een verhandeling over schedelmeten heeft geschreven. - En dan deze teksten, uit 1923, dus twee jaar voor zijn dood. Ben dus benieuwd wanneer hij dan afstand zou hebben gedaan van zijn rassenleer. Uit ‘Vom Leben des Menschen und der Erde’, de lezing ‘Farbe und Menschenrassen’:‘Und weil er eigentlich das Sonnige, Licht und Wärme, da an der Körperoberfläche in seiner Haut hat, geht sein ganzer Stoffwechsel so vor sich, wie wenn in seinem Innern von der Sonne selber gekocht würde. Daher kommt sein Triebleben. Im Neger wird da drinnen fortwährend richtig gekocht, und dasjenige, was dieses Feuer schürt, das ist das Hinterhirn (..) Der Neger hat nicht nur dieses Kochen in seinem Organismus, sondern er hat auch noch ein furchtbar schlaues und aufmerksames Auge. Er guckt schlau und sehr aufmerksam’‘Gehen wir jetzt vom Schwarzen zum Gelben herüber. Beim Gelben-das ist schon verwandt mit dem Roten-ist es so, daß das Licht etwas zurückgeworfen wird, viel aber aufgenommen wird. Also da ist es schon so, daß der Mensch mehr Licht zurückwirft als beim Schwarzen. Der Swarze ist ein Egoist, der nehmt alles Licht und Wärme auf’’Der Gelbe, von der mongolischen Bevölkerung, der gibt schon etwas Licht zurück, aber er nimmt auch viel Licht auf. Er begnügt sich mit weniger Licht, das kann nun nicht im ganzen Stoffwechsel arbeiten. Da muß der Stoffwechsel schon auf seine eigene Kraft angewiesen sein. Das arbeitet nämlich in der Atmung und in der Blutzirkulation. Also beim Gelben, beim Japaner, beim Chinesen, da arbeitet das Licht und die Wärme hauptsächlich in der Atmung und der Blutzirkulation. Wenn Sie je einem Japaner begegnet sind, so werden Sie bemerkt haben, wie dr auf seine Atmung achtet. Wenn er mit Ihnen redet, hält er sich immer zurück, daß die Atmung so recht in Ordnung ist. Er hat ein gewisses wohlgefühl an die Atmung (…) Der Neger ist viel mehr auf Rennen und auf die äußere Bewegung aus, die von dem Trieben beherrscht ist. Der Asiate, der Gelbe, der entwickelt mehr ein innerliches Traumleben, daher ganze asiatische Zivilisation dieses Träumerische hat. Also ist er nicht mehr so in sich bloß lebend, sondern er nimmt schon vom Weltenall etwas auf. Un daher kommt es, daß die Asiaten so wunderschöne Dichtungen über das ganze Weltenall haben. Der Neger hat das nicht’.Und so ist es wirklich ganz interessant: Auf der einen Seite hat man die Schwarze Rasse, die am meisten irdisch ist. Wenn sie nach Westen geht stirbt sie aus. Man hat die gelbe Rasse, die mitten zwischen Erde und Weltenall ist. Wenn sie nach Osten geht, wird sie braun, gliedert sich sich zu viel dem Weltenall an, und stirbt aus. Die Weiße Rasse ist die zukünftige, ist die am Geiste schaffende Rasse. Wie sie nach Indien gezogen ist, bildete sie die innerliche, poetische, dichterische, geistige indische Kultur aus. Wenn sie jetzt nach westen geht, wird sie eine Geistigkeit ausbilden, die nicht so sehr den innerlichen Menschen ergreift, aber die äußere Welt in ihrer Geistigkeit begreift’.Allemaal vlak voor zijn dood uitgesproken, dus van afstand nemen lijkt mij niet echt sprake. Het lijkt mij toch dat er een probleempje is. Ik hoop overigens wel dat de antroposofen van nu dit op een goede manier kunnen oplossen. Mijn zegen hebben ze. Maar begin met de erkenning dat er sprake is van rassenleer. Tragisch maar helaas.Update: na het schrijven van deze tekst kreeg ik via mail nog een aanvulling van Floris die het vorige verduidelijkt.
De volledige quote uit Von Leben des Menschen, wanneer Steiner spreekt van ‘heutige Soziale leben’ is:
‘Da kommt heute für uns zunächst dasjenige in Betracht, was am meisten interessant ist, nämlich die menschliche Farbe selber. Sie wissen ja, daß über die Erde hin die Menschen verschiedene Farben zeigen. Von den Europäern, zu denen wir gehören, sagt man, sie seien die weiße Rasse. Nun, sie wissen ja, eigentlich ist der Mensch in Europa nicht ganz gesund, wenn er käseweiß ist, sondern er ist gesund, wenn er seine naturfrische Farbe, die er im Innern selber erzeugt, durch das Weiße nach außen zeigt’. Hij vervolgt met: ‘Nun haben wir aber außer dieser europäischer Hautfarbe noch vier hauptsächliche andere Hautfarben. Und das wollen wir heute ein bißchen betrachten, weil man eigentlich die ganze Gesichte und das ganze soziale Leben, auch das heutige soziale Leben, nur versteht wenn man auf die Rasseneigentümlichkeiten der Menschen eingehen kann. Un dann kann man ja auch erst im richtigen Sinne alles Geistige verstehen, wenn man sich zuerst damit beschäftigt, wie dieses Geistige im Menschen gerade durch die Hautfarbe hindurch wirkt’ (p. 52).
Voor de duidelijkheid, het tweede figuurtje (van ‘Diese Linie’) hoort bij dit citaat uit de Volkszielen:
‘Diese Linie ( zie fig. 1) besteht auch für unsere Zeit. Der Afrikanische Punkt entspricht denjenigen Kräften der Erde, welche dem Menschen die ersten Kindheitsmerkmale aufdrücken, der asiatische Punkt denjenigen, welche dem Menschen die Jugendmerkmale geben, und die reifsten Merkmale drückt dem Menschen der entsprechende Punkt im europäischen Gebiete auf. Das ist einfach ein Gesetzmäßigkeit. Da alle Menschen in verschiedenen Reinkarnationen durch die verschiedenen Rassen durchgehen, so besteht, obgleich man uns entgegenhalten kann, daß der Europäer gegen die schwarze und die gelbe Rasse einen Vorsprung hat, doch keine eigentliche Benachteilung. Hier ist die Wahrheit zwar manchmal verschleiert; aber Sie sehen, man kommt mit Hilfe der Geheimwissenschaft doch auf merkwürdige Erkentnisse”. Merkwaardig is het inderdaad, maar duidelijker kun je het niet krijgen. ‘Het is gewoon een wetmatigheid’. Maar hij gaat door: “Dann sehen wir später eine Herüberbewegung des Menschen nach der westlichen Richtung, und in der Verfolgung der rassebestimmende Kräfte nach Westen können wir dann das Absterben in den Indianen beobachten. Nach Westen mußte die Menschheit gehen, um als Rasse zu sterben.” (p. 81-82).
Nu is het echt compleet (voorlopig althans) (einde update)
- PS voor de goede orde, ik heb het niet over minder rechten. Daar heb ik Steiner inderdaad nooit over gehoord. Maar dan ben je nog niet klaar met racisme. Het toeschrijven van bepaalde kwaliteiten of tekortkomingen aan rassen is namelijk ook racistisch ( dat zwarten zo heerlijk kinderlijk zijn bijvoorbeeld, is zelfs buitengewoon racistisch).
Het uitsterven van de indianen was trouwens een ‘wetmatigheid’. Volgens mij kom je dan wel enigszins in de rechtssfeer, nl het recht op leven. - Bij deze nog een heel recente illustratie van internet, geplaatst op een antroposofische site, met de bedoeling Steiners visie op rassen uit te leggen.
- Nog een laat tegemoetkomertje voor Jan Luiten. Op de site waar ik zelf NB een linkje plaatste vond ik dit Steiner citaat:“Wenn noch in unserer Zeit Reste der alten atlantischen Unterschiede, der alten atlantischen Gruppenseelenhaftigkeit vorhanden sind, so daß man noch sprechen kann davon, daß die Rasseneinteilung noch nachwirkt – was sich vorbereitet für den sechsten Zeitraum, das besteht gerade darinnen, daß der Rassencharakter abgestreift wird. Das ist das Wesentliche. Deshalb ist es notwendig, daß diejenige Bewegung, welche die anthroposophische genannt wird, welche vorbereiten soll den sechsten Zeitraum, gerade in ihrem Grundcharakter dieses Abstreifen des Rassencharakters aufnimmt, daß sie nämlich zu vereinigen sucht Menschen aus allen Rassen, aus allen Nationen und auf diese Weise überbrückt diese Differenzierung, diese Unterschiede, diese Abgründe, die zwischen den einzelnen Menschengruppen vorhanden sind. Denn es hat in gewisser Beziehung physischen Charakter, was alter Rassenstandpunkt ist, und es wird einen viel geistigeren Charakter haben, was sich in die Zukunft hinein vollzieht.Daher ist es so dringend notwendig, zu verstehen, daß unsere anthroposophische Bewegung eine geistige ist, die auf das Spirituelle sieht, und gerade das, was aus physischen Unterschieden herrührt, durch die Kraft der geistigen Bewegung überwindet. Es ist ja durchaus begreiflich, daß eine jede Bewegung sozusagen ihre Kinderkrankheiten hat und daß man im Anfang der theosophischen Bewegung die Sache so dargestellt hat, als wenn sozusagen die Erde in sieben Zeiträume zerfiele – man nannte das Hauptrassen – und jede der Hauptrassen in sieben Unterrassen; und daß das alles sich so stetig wiederholen würde, so daß man immer von sieben Rassen sprechen könnte und sieben Unterrassen. Aber man muß über die Kinderkrankheiten hinauskommen und sich klar sein darüber, daß der Rassenbegriff aufhört eine jegliche Bedeutung zu haben gerade in unserer Zeit.” (Lit.: GA 117, S 152)Dit lijkt me wel in overeenstemming met de beweringf van Jan Luiten dat de rasverschillen in onze tijd niet meer belangrijk zijn. Deze uitspraak is afkomstig uit GA 117, dus vóór ‘Die Mission…’ (dat is GA 123).
- Heb de verklaring voor het bovenstaande citaat gevonden. Met de de Hauptrassen en de Unterrassen neemt Steiner afstand van de terminologie van Helena Blavatsky, zoals zij die uiteen heeft gezet in de Geheime Leer. Zij gebruikt de term ‘Root-races’ en ’sub-races’. Bedoeld worden hiermee de ‘Wortelrassen’ en de ‘Onderrassen’.
Nu is het zo dat in de antroposofie en theosofie ‘wortelrassen’ staan voor tijdperken. Zo heb je Lemurische wortelras en het Atlantische wortelras. Met subraces of onderrassen worden de ‘cultuurperiodes’ bedoeld. In het huidige na-Atlantische bijv. de Oud Indische cu;tuurperiode, de oud-Perzische, enz.
Nu is het aardige dat verdedigers van de antroposofie altijd in de voorste linies staan om uit te leggen dat de term wortelrassen niets met de huidige mensenrassen te maken hebben. Maar als Steiner deze termen uiteindelijk verwerpt wordt het wel weer ingezet om aan te tonen dat Steiner onderscheid tussen rassen verwerpt. Het lijkt me of het een of het ander, niet iets om selectief in te zetten wanneer het opportuun is. - Er is wel degelijk een connectie met de wortelrassen en de bestaande mensenrassen (indianen zijn bijv. te voeg ‘verharde’ Atlantiërs, maar in principe gaat het om tijdperken. het theosofische ‘Rootrace’ werd ‘Zeitalter’ en ’subrace’ werd ‘Kultur Epoche’.
- Steiner heeft dus afstand genomen van die terminologie, niet van de inhoud. En wat betreft de mesenrassen is het nog altijd het vijfdelige astrologische model en het vierdelige leeftijdsfase model uit de Volkszielen, t/m het driedelige model uit Vom Leben des Menschen und der Erde. Daar heeft hij geen afstand van genomen. Het spijt me dus wederom voor de antroposofische verdedigers van Steiner, ook dit verhaal is helaas niet waar. We kunnen rustig stellen dat Steiner tot aan zijn dood er een rassenleer opna hield, waarin het Arische ras ofwel het meest volwassen was, ofwel de grootste brenger was van het licht. Ik kan het niet leuker maken dan het is.
- Zie hier het originele model van Helena Blavatsky uit de Geheime Leer, waarvan Steiner de terminologie heeft veranderd
- Om nog een keer de connectie tussen Rudolf Steiner en Helena Blavatsky uit te leggen en hoe hun beider visies op rassen aan elkaar verwant is, een fragment uit mijn eerste artikel. Neem aan dat het dan uitvoerig is toegelicht:Hoewel de meer orthodoxe antroposofen graag doen geloven alsof het meeste door Steiner zelf bedacht is, heeft hij een groot deel overgenomen van het gedachtegoed van Helena Petrovna Blavatsky (1831-1891), een Russisch medium en de grondlegster van de Theosofie. Dit is trouwens een ernstig taboe in rechtzinnige antroposofische kringen; Steiner is nu eenmaal uniek en alles is aan hem geopenbaard. Hooguit wordt er door gelovige antroposofen gezegd dat zij beiden door hun gaven hetzelfde zagen, maar dat Steiner itt Blavatsky ook daadwerkelijk begreep wat hij middels zijn gaven kon waarnemen. Bram Moerland zegt overigens dat Steiner Blavatsky simpelweg geplagieerd heeft (p. 17). Dat is inderdaad de enige conclusie als je de mogelijkheid van helderziende waarneming uitsluit; nergens doet Steiner aan bronvermelding. Maar niemand kan ontkennen dat de banden er zijn. De breuk met de Theosofie was een pijnlijke, maar de invloed van Blavatsky op het antroposofische denken is onmiskenbaar.
- ‘Alles wat bij de Toeraniërs decadent was, werkte eliminerend en omvormend bij het Hebreeuwse volk’, uit ‘Het Mattheus-Evangelie’ (niet te verwarren met het Evangelie uit de Bijbel, maar Steiners lezingencyclus uit 1910). Dit lijkt waarempel nog een antisemitische uitspraak. Steiner vervolgt met: ’dat de oude Atlantische helderziendheid bij de Hebreeuwen zich niet manifesteerde in een lager astraal helderzien, maar naar binnen sloeg en het innerlijk leven organiseerde’. Verder zegt Steiner: ‘De prometheïsche denkkracht, die de Arisch-Kaukasische mensheid in de na-Atlantische periodes moest ontwikkelen, wordt vooreerst met het hoge rotsgebergte van het hoofd verbonden, het Jupiter-denken krijgt een zetel in de hersenen’. Dit soort praat kenden we al uit ‘de Volkszielen’. Wat is die ‘Brug’ toch een bruikbare bron van informatie, hoe alles zo ongeremd en ongeneerd het web op wordt geslingerd. Verder staat er dat zowel de Chinezen als de Semieten afstammen van de ‘Oer-Toeraniërs’ (daarom zijn ze allebei ‘goed in de handel’) en staan de Chinezen in een ‘Luciferisch licht’. Beide rassen (Chinezen en Semieten) zijn overigens ‘zeer oorlogszuchtig’. Het verhaal van de ‘Oer-Toeraniërs’ staat ook nog uitgebreid beschreven in de ‘Akasha-kroniek’. Zij gebruikten hun krachten slechts voor ‘het bevredigen van hun grillige wensen en begeerten’ (p 31-32). Nee er is echt ‘géén sprake van rassenleer’.
- Natuurlijk, het begrip Wortelras behelst in eerste instantie ‘de mensheid’, al dan niet stoffelijk aanwezig in een bepaald tijdperk (pas vanaf Atlantis in fysieke vorm). Als Blavatky en Steiner van ‘onderrassen’ spreken bedoelen zij een cultuurperiode. Toch is dit concept wel erg vermengd met ‘rasdenken’. Wij leven nu in de tijd van het vijfde wortelras, de tijd van het ‘Arische ras’. De cultuurperiodes, of onderrassen die aan ons vooraf zijn gegaan zijn de ‘Oud Indische’, de ‘Oud- Perziche’, de ‘Egyptische-Babylonische’ en de ‘Grieks Romeinse’. Wel zijn dit allen ‘Arische’ culturen (volgens de antroposofie en de theosofie althans). Indianen, die hebben geen cultuurperiode. Chinezen ook niet (zie het artikel uit de Brug). Dus al zijn de begrippen wortelrassen en onderrassen vooral te relateren aan tijdvakken, het is en blijft een eurocentrische, zoniet ‘aryo-centrische’ visie op de geschiedenis en wellicht op de zin van de kosmos en het bestaan.
- In Steiners woorden: Sehen Sie sich doch die Bilder den alten Indianer an, und Sie werden gleichsam mit Händen greifen können den geschilderten Vorgang, in dem Niedergang dieser Rasse. In einer solchen Rasse ist alles dasjenige gegenwärtig geworden, auf eine besondere Art gegenwärtig geworden, was in der Saturnentwicklung vorhanden war; dann aber hat es in sich selber zurückgezogen und hat den Menschen mit seinem harten Knochensystem allein gelassen, hat ihn zu Absterben gebracht’( ‘Die Mission’, p. 122).
Met wat voor occulte en metafysische verklaringen Steiner en Blavatsky ook komen, de Theosofie en de antroposofie zijn beiden op zijn minst zwaar besmet door de modieuze rassentheorieën en de koloniale superioriteitsaanspraken uit die dagen, alleen krijgen deze aanspraken een esoterische onderbouwing. Bram Moerland toont mijn inziens overtuigend aan dat de Theosofie, zoals die door Blavatsky is geformuleerd (volgens haar door ‘Oosterse Meesters’ gedicteerd) niet zozeer Oosters is maar in een westerse mystieke traditie staat, gemengd met de Darwinistische Evolutie-leer, waardoor er in feite een soort ‘neo-religie’ is ontstaan, overigens een typisch negentiende eeuws fenomeen. - Steiner heeft zich dit gedachtegoed slechts eigen gemaakt, maar heeft het oosterse element weggezuiverd en het verder aangevuld met typisch Duitse romantische elementen. Een tamelijk prozaïsche, maar naar mijn mening waarschijnlijker verklaring dan dat het allemaal op een bovenzintuigelijke wijze zou zijn geopendbaard.
- De aarde -evolutie volgens Rudolf Steiner in het model van Poppelbaum (1929), uit Henk van Oort, Antroposofie, een kennismaking, Christofoor, 2006. Overigens kan ik de echte liefhebber aanraden wat verder te lezen. Verderop kunnen wij lezen dat de ‘Oer-Indier’ ten opzichte van de moderne Europeaan de geestelijke ontwikkeling heeft van een kind van zeven
- (Onder) Illustratie bij een lezing van Rudolf Steiner op 22 november 1907 in Basel, voor de leden van de Theosofische Vereniging. Het is niet zeker of deze tekening echt van Steiners hand is, maar volgens de heer Kugler van de Rudolf Steiner Nachlassverwaltung is het in ieder geval een getrouwe kopie van Steiners tekening.
De parallel met een soortgelijke tekening uit de Volkszielen (fig. 1) is opmerkelijk. In deze tekening zien wij veel van al het voorgaande bij elkaar komen. Ten eerste de notie van de Wortelrassen, zoals die door Helena Blavatsky is vormgegeven (de Atlantiërs). Wij zien echter dat de lijn ononderbroken en opwaarts voortgaat tot de Europeanen. Kennelijk hebben de wortelrassen dus toch alles te maken met de huidige rassen. Ik denk dat niemand dat nog kan ontkennen. Een ‘decadente aftakking’ van de Atlantiërs is het ‘apengeslacht’ (zoals Blavatsky in de Geheime Leer uiteen heeft gezet). Een latere ‘decadente aftakking’ zijn de Indianen, het ras van de ‘Finsteren Saturn’ (kennelijk een tussenvorm van aap en Europeaan). Begeleidende tekst: ‘Von dem Punkte der Atlantische Zeit, wo Europäer und Indianer noch miteinander vereint waren, weiter zurückgehend, kommen wir in eine Zeit wo die Körper des Menschen noch verhältmäszig weich, von gallertatigen Dichtigkeit war. Da sehen wir wieder Wesen sich abzweigen und zurückbleiben. Diese Wesen entwickeln sich weiter, aber in absteigende Linie, und aus ihnen entsteht das Affengeseschlecht.Wir dürfen nicht sagen, der Mensch stamme vom Affen ab, sondern beide. Menschen und Affen, stammen von einere Form ab, die aber eine ganz andere Gestalt hatte als die Affen und heutigen Menschen. Die Abzweigung erfolgte von einem Punkte, wo diese Uniform die Möglichkeit hatte, einerseits aufsteigen zum Menschen und andreseits hinunterzufallen, zum Zerrbilde des Menschen zu werden’ (Cit. Rapport Commissie van Baarda, 411-412) - En dit model is helemaal het toppunt. Hier zien wij het model van Poppelbaum, Haeckel en de opvattingen van Helena Blavatsky over de aarde evolutie samengebracht in een schema, van de hand van Steiner zelf:
Soms zegt één beeld meer dan duizend woorden. Maar…commentaren?
Ramon DJV
De rassendiscussie is een interessante. Inhoudelijk zal ik er niet op ingaan, dat laat ik over aan historicus Floris Schreve. Voor mij staat allang als een paal boven water dat er bij Steiner een rassenleer is en dat antroposofen, sinds de zaak aanhangig is gemaakt, zich in alle mogelijke bochten hebben gewrongen om dit te ontkennen.
Op zich allemaal leuk om te volgen. Toch, als ik al die citaten nog eens doorlees, dan wordt mijn verbazing niet zozeer gegenereerd door het feit dat er een rassenleer is. Het zijn de simplistische redeneringen die eraan te grondslag liggen die mij van mijn stoel doen vallen. Het volstrekt onwetenschappelijke vrije associëren dat Steiner aan de dag legt, en het feit dat zoveel redelijk denkende mensen ermee weglopen.
Eerder haalde ik al een citaat aan van Ronald Plasterk. Hieronder de hele column over deze kwestie. Het is alweer meer dan tien jaar geleden, maar verwoordt anno 2008 nog steeds perfect hoe deze hele kwestie op mij overkomt.
NIET RACISTISCH, MAAR WEL IDIOOT
Ronald Plasterk
12 februari 1998
De antroposofenvereniging stelde zelf een onderzoek in naar het vermeende racisme in het werk van grondlegger Rudolf Steiner. We wisten al dat Steiner had geschreven dat zwangere blanke vrouwen werd afgeraden ‘negerromans’ te lezen, want dan zouden ze ‘mulattenkinderen’ kunnen krijgen. De commissie concludeert nu dat deze uitspraak niet door de beugel kan, want ‘de indruk wordt gewekt dat het krijgen van een mulattenkind iets ergs is’. Daar moet, volgens de commissie, voortaan een voetnoot bij, om deze uitspraak in zijn tijd te plaatsen, en aan te geven dat dit nu niet meer kan.
Maar het erge aan deze uitspraak van Steiner is toch niet dat hij racistisch is; het erge is dat hij volstrekt idioot is! Als je als zwangere vrouw iets leest, dan verandert dat toch niet het ras van het kind in je baarmoeder! Rudolf Steiner schreef zeventig jaar geleden, dat is een tijdje terug, maar het was nu ook weer niet de Steentijd. Het was ruim na Mendel, na Darwin, na onze landgenoot Hugo de Vries. Ieder weldenkend mens wist toen dat dit onzin was. Je moest ook toen een totaal dwaallicht zijn, levend in een wereld van dwergjes, elfjes en sprookjes, om zoiets te kunnen bedenken.
Misschien kun je iemand die destijds in Oostenrijk woonde en niet zoveel van de wereld had gezien niet kwalijk nemen dat hij dacht dat indianen primitieve mensen waren. Maar wat je een auteur van dikke boeken over opvoeding wél kwalijk kunt nemen, is dat hij denkt dat kinderen pas mogen leren lezen wanneer ze met hun arm over hun hoofd bij hun schouder kunnen komen. Dat is een kinderachtige manier om de lichamelijke en geestelijke ontwikkelingsstadia van een kind aan elkaar te koppelen, en dat was het zeventig jaar geleden ook.
Iemand die gezondheidsadviezen verstrekt kunt je wél kwalijk nemen dat hij denkt dat je je niet te vaak moet wassen, omdat dan je beschermende schild zou verdwijnen. Wie in de twintiger jaren artsexamen deed wist al van bacteriën, en van het immuunsysteem, en dat je dat niet wegwast met wat zeep. Steiners werk, ik heb wel eens geprobeerd er iets van te lezen, is erg cryptisch, maar voorzover er een touw aan vast te knopen is, is het totale onzin.
Het interessante aan het antroposofische zelfonderzoek, ingesteld om de smet van het racisme te verwijderen, is vooral dat het een willekeurige blik biedt in het gedachtegoed van Rudolf Steiner, dat ten grondslag ligt aan de Vrije Scholen in Nederland. Wat we dan waarnemen is ranzig obscurantisme. Toch zijn er negentig Nederlandse scholen zijn die hun pedagogische aanpak in alle ernst baseren op Steiners leer!
Ouders die hun kinderen naar Vrije Scholen sturen zijn naar mijn indruk nogal idealistische mensen, zachtaardig, met een combinatie van politieke progressiviteit en cultureel conservatisme. Voor kleine kinderen zal het allemaal niet zoveel kwaad kunnen; het houten speelgoed, de zachte kleuren, de herfsttafels, het heeft wel iets schattigs; ik vind dat mijn eigen kinderen wel érg veel met hun Gameboys en Tamagotchi’s spelen. Maar kunnen die ouders niet inzien dat je ook best met hout kunt knutselen, of onder blokfluitbegeleiding zoete liedjes over het jaargetijde kunt zingen, zonder Rudolf Steiner als grondslag te hebben?
Het heeft iets heel merkwaardigs, een politiek correcte antroposofische commissie die toegeeft dat je in 1998 niet meer kunt zeggen dat negers dikke lippen hebben en ritmegevoel. Dat zou, aldus die commissie, zelfs strafbaar zijn. (Terwijl ik daar nu weer van denk: hoe weten we opeens zo zeker dat er geen enkele erfelijke basis voor muzikaliteit zou zijn? En zijn er geen erfelijke verschillen in gelaatskenmerken?) Wat er mis is met zo’n uitspraak is niet het racisme, dat misschien inderdaad niet kenmerkend is voor Steiners hele werk, maar het simplistische sjabloondenken, dat wel typerend is.
Laten we dat overhouden aan het onderzoek van deze commissie: de grondlegger van de antroposofie dacht werkelijk dat je baby zwart werd als je een negerroman las, en het meest verlichte deel van de Nederlandse antroposofie kan daarbij niets anders aantekenen dan dat je niet mag denken dat het érg is dat je baby zwart wordt als je verkeerde boeken leest. De vraag is of je door zulke mensen je kinderen wilt laten opvoeden.
Graag wil ik eerst op Jan Cornelissen reageren.
Voor zover ik kan zien is Jan een materialistische denker.
Hij sluit een geestige realiteit uit.
Dan wordt het bijzonder lastig discussiëren. Dan moet je wel vinden dat iemand die wel met die realiteit leeft een fantast of een gek is.
Ik heb al eerder gezegd deze houding niet wetenschappelijk te vinden. Een zekere onbevangen houding lijkt me in de wetenschap wel noodzakelijk.
Het aantal wetenschappelijk geschoolde mensen dat rekening houdt met een geestige realiteit neemt volgens mij toe, er verschijnen in ieder geval wat dat betreft interessante publikaties o.a. over bijna-dood ervaringen. Daarbij is het heel duidelijk dat er een bewustzijn aanwezig is dat niet direct aan het fysieke is gekoppeld. Denk je echter materialistisch dan zijn dit allemaal letterlijk hersenspinsels,
De houding van zeker weten dat het geestelijke niet bestaat vind ik een arrogante houding van iemand die wat dat betreft dus de waarheid in pacht denkt te hebben. Precies datgene wat anthroposofen vaak verweten wordt.
(Dat Plasterk een arrogante man is wisten we al).
Beste Jan Luiten,
Ook als je wel in hogere werelden gelooft, of zelfs in een spiritueel wereldbeeld waarin Kharma en reïncarnatie een rol spelen bij de lotsbestemming van de mens, denk ik dat je deze opmerking wel als een vreemde uitglijder kunt zien (de zwangere vrouwen en de negerromans). En oorspronkelijk gnostisch en westers esoterisch denken, waarvan je ook nog elementen vindt in bijv. de vrijmetselarij, zijn in regel niet zo besmet met racistisch denken. Helaas is de antroposofie dat wel.
Goed, ik begrijp ook wel dat het niet leuk is voor iemand die hartstochtelijk voor de antroposofie gaat, maar je zou toch die rassenleer drastisch overboord kunnen zetten en het goede van de antroposofie behouden? Dan krijg je misschien nog zelfs iemand als Plasterk mee, die wel onder de indruk is van de rijke wereld van de verbeelding, waarmee jonge kinderen op de vrije school worden geprikkeld.
En nogmaals ieder zijn geloof. Alleen die rassenleer is echt problematisch. Je hoeft je toch ook niet perse aan de burka vast te klampen om een goede moslim te zijn? Bovendien vind ik Plasterks opmerking niet eens in strijd met de door velen aangehaalde uitspraak van Steiner dat we ‘alles zelf kritisch moeten onderzoeken’. Als je dat doet lijkt me dat de ‘negerromans en het mulattenhaar’ wel het eerste is dat op de helling moet. Maar goed, dat was slechts een uitglijder. Dan verder de op astrologie en aardkrachten gebaseerde rassenleer uit de Volkszielen. Maar dat begint met de erkenning dat er sprake is van rassenleer. Als de antroposofen daar nu eens mee beginnen, wat een kansen zou dat bieden. En die rassenleer is er, zie de door Ramon gemaakte bovenstaande samenvatting met beeldmateriaal,
vriendelijke groet,
Floris Schreve
Ramon heeft het citaat gevonden waarin Steiner zegt dat de rassenindeling in feite naar het verleden wijst en dat het een taak van de anthroposofe is de mensen juist te verenigen.
(Men vindt in zijn artikel het volledige citaat.)
Daar wil ik dan toch even extra aandacht voor vragen.
Als Ramon dit citaat kan vinden, kunnen anderen het toch ook vinden ?
Dat is de missie: de mensheid verenigen op basis van gelijkwaardigheid.
Waarom wordt dat niet `uitvergroot ?`
Toch zegt Steiner dat deze overblijfselen die `rassen` genoemd worden ook in de huidige tijd hun werking hebben.
Dat men zelfs het geestelijke daardoor beter kan begrijpen.
Hij brengt deze informatie dus eigenlijk tot beter wederzijds begrip van de mensen. Je verenigt de mensen niet door de uiterlijke verschillen te negeren, maar juist door daarop op in te gaan en te laten zien dat iedereen even waardevol is.
Zeker heeft Steiner uitspraken over `rassen` gedaan, maar wordt ergens gezegd: `en deze mensen hebben geen recht om te leven, of die en die moeten het land` uit o.i.d. Ook over de Indianen niet. Zij vertegenwoordigen in de ontwikkelingsgang die Steiner bespreekt de fase van het ouder worden en doodgaan. Dit betekent natuurlijk niet dat je ze mag vermoorden. WAAROM wordt dit er steeds ingelegd, check je eigen bedoelingen met de anthroposofie !!!!.
Ramon. het toekennen van kenmerken aan groepen of `rassen` is alleen maar racistisch als je daarmee negatief discrimineert. En dan nog : welke waarden vind je belangrijk: sociaal zijn, of intelectualiteit of.. of..
En, natuurlijk was Steiner geen Darwinist.
Dus de ontstaansgeschiedenis van de mens ziet er bij Steiner anders uit. Waarom gelijk aannemen dat dit onzin is?
Sorry, op de Blavatsky- zaken ga ik niet in.
Het is voor mij aan alle kanten duidelijk dat Steiner eigenf onderzoek heeft verricht en de resultaten daarvan gepubliceerd heeft. In voorkomende gevallen, waar hij echt iets aan anderen ontleent, noemt hij gewoon zijn bronnen.
M.a.w. het toekennen van de kenmerken zoals we die ook in de levensfasen van de individule mens zien aan bepaalde groepen zie ik niet als discriminerend, omdat iedere levensfase even waardevol is.
Ik vul deze uitspraken aan met de ideeën vanuit de sociale driegeleding. Dat vindt Ramon plotseling theoretisch. Dat begrijp ik niet.
Mensen, lees de literatuur over de sociale driegeleding.
Steiners hoofdwerk: Die Kernpunkte der sozialen Frage.
Of Peter Schilinski : Wat is sociale driegeleding ?
Schilinski schrijft erg toegankelijk.
Jan Luiten
Beste Floris,
Ik ben, dacht ik, op de aanwezigheid van een `rassenleer` ingegaan.
Laat ik dit echter nogmaals doen.
We zien dat Steiner uitspraken doet over `rassen`
Als die uitspraken bij elkaar kun je. als je dat wilt , `rassenleer’ noemen. Een afstotelijk begrip, maar soit.
Als hierin de gelijkwaardigheid van mensen niet wordt aangetast, hoeft dit niet tot racisme te leiden.
Daarover zal het debat gevoerd moeten worden, want van die gelijkwaardigheid ben ik overtuigd ook in Steiners werk.
Jan Luiten
Jan,
Het citaat heb ik, zoals Floris aangeeft, inderdaad bij hem gevonden. Je hebt een punt; we kunnen ons ook richten op wat ons verbindt. Vraag is of er dan komaf wordt gemaakt met de discussie of Steiners leer nu wel of geen elementen van dicriminatie in zich draagt? En indien ja, hoe daarmee om te gaan? Bij mij primeert het zoeken naar een antwoord. Van secundair belang is of ik het eens ben met dat antwoord.
Ik zie in Steiner geen racist, maar als ik de hierboven aangehaalde citaten en tekeningen aanschouw, zie ik een opwaardering van het ene volk ten koste van het andere. Het lijkt er sterk op dat de Duitse historicus Helmut Zander het bij het juiste eind had toen hij concludeerde dat Steiners rassenleer geen uitglijder was, maar een centrale plaats innam in zijn werk. Wat Steiner dus eigenlijk maakt tot een denker die meeliep in een grote stoet denkers vol ‘Germaans’ superioriteitsgevoel.
Ik heb trouwens zitten lezen in een manuscript uit 1922 van de Mission einzelner Volksseelen en als ik het goed heb waargenomen, ademt dat werk toch echt wel een geest van blanke superioriteit uit (het toenmalige Duitse klimaat).
Voor mij moeilijk te situeren binnen het kader van Steiners werkzaamheden, al mag niet worden ontkend dat Steiner ervoor pleitte het in de Germaanse geest (cultuur) aanwezige potentieel aan te boren en te sublimeren (in tegenstelling tot de nazi’s die de ‘Germaan’ zelf wilden sublimeren).
Wat de sociale driegeleding betreft: met theoretisch bedoel ik dat Steiners driegeledingsgedachte een model is. In de praktijk draaien de zaken vaak anders uit. Ik geef geen oordeel over het feit dat je uitspraken aanvult met ideeën vanuit de driegeleding. Dat is alleen maar aan te moedigen, dacht ik?
Mvg
Ramon
Waar staat dat artikel dat Ramon heeft gevonden? Ben wel benieuwd. Of bedoel je het bovenstaande? Dat heb ik gevonden, maar zie dan ook mijn commentaar erbij.
Niet op Blavatsky ingaan kan, maar het lijkt me niet handig. Ook dat is een antroposofisch dogma. Ik weet dat er slechts naar Steiner wordt gekeken, maar het ontkennen van de invloed van Blavatsky is simpelweg het ontkennen van de geschiedenis. Het lijkt me verstandig als meer antroposofen juist wel naar Blavatsky en anderen begrijpen. Is een beetje hetzelfde wat veel antroposofen het orthodoxe Christendom verwijten; blind staren op de vier canonnieke evangelieën en je ogen sluiten voor de gnostische bronnen. Dus als je Steiner wilt duiden of begrijpen, lijkt het mij wel zo handig om juist wel naar Blavatsky te kijken.
Als ik dan vanuit mijn eigen wetenschappelijke discipline mag spreken, de alfawetenschappen; het is volkomen idioot om je blind te staren op een bron zonder de context te kennen. Bovendien, als je Steiner vergelijkt met zijn tijdgenoten, of het occulte millieu van die dagen, blijkt hij binnen die wereld opeens relatief mee te vallen. Dat kan ook voor de antroposofen wellicht een bevrijding zijn.
Wat betreft de sociale driegeleding, ik beloof je het te laten weten wanneer ik deze artikelen heb gelezen, alleen hier gaat het nu wel over de racisme kwestie. Dat staat hier nu even centraal. De sociale driegeleding lijkt mij een ander onderwerp, tenzij deze voor de rassenkwestie relevant is natuurlijk (net zo goed als Blavatky relevant is voor Steiners rassenleer). Zal er kennis van nemen.
Je hoort van me,
vriendelijke groet,
Floris Schreve
PS voor de duidelijkheid. Toen jij bij onze vorige discussie al was afgehaakt (eventjes dus) heb ik later het bericht geplaatst met de aanhef ‘nog een tegemoetkomertje voor Jan Luiten’. Die was dus van mij. Maar wat er direct onder staat is ook weer van mij. Je kunt deze tekst alleen maar begrijpen als je Blavatsky erbij betrekt, omdat Steiner zich hier juist afzet tegen Blavatsky. Dus ook daarom weer handig om wel enige kennis van de meest naaste buur te hebben, in dit geval de theosofie van Helena Blavatsky.
Ik stel dus dat Steiner afstand neemt van de theosofische terminologie. Dit staat echter los van ‘Die Mission…’ en zijn nog veel latere ‘Von Leben des Menschen…’
Moraal van het verhaal: beste Jan, begrijp me niet verkeerd en ik wil je verder niets in de schoenen schuiven, maar het blindstaren op slechts het werk van Steiner is ook een voorbeeld van orthodoxie, die maar al te snel tot oogkleppen leidt en vooral ook tot onbegrip van hoe de geschiedenis in elkaar zit, zelfs die van de levensbeschouwing die je zelf aanhangt.
Overigens wil ik direct van je aannnemen dat Steiner met de sociale driegeleding de gelijkwaardigheid van alle mensen bepleit. Ik geloof je meteen. Zou ook mooi zijn als dat het uitgangspunt zou worden om de antroposofie evt te vernieuwen.
Maar…weet wel dat dit niets zegt over racistische opvattingen. Daar is Steiner overigens niet uniek in, zelfs Karl marx leed daar enigszins onder. De beroemde Palestijnse literatuurwetenschapper Edward Said heeft er ook in zijn magnum opus Orientalism op gewezen. Marx over de volkeren van de ‘Oriënt’: ‘Sie können sich nicht vertreten, sie müssen vertreten werden’. ook niet echt aardig.
Alleen was dit wel een enkele uitglijder van Marx. Dat kun je van Steiner niet zeggen; daarvan is de omvang van zijn rassenleer simpelweg te groot. Dat lijkt me dus echt het probleem. Maar dat neemt niet weg dat in een mogelijke vernieuwing zeker de positieve aspecten, zoals de sociale driegeleding, een rol kunnen spelen.
Maar verwerp dan die rassenleer. Want die is niet alleen zeer discriminerend, maar ook zeer denigrerend. De zwarte als kind en de indianen als avondras. En de Ariërs bij wie de denkkracht het meest ontwikkeld is. Goed, ik kan het wel begrijpen waarom Steiner daartoe is gekomen (zie de context, die ik er weer niet bij mag betrekken), maar het lijkt me toch handig als de antroposofen van nu die kant van de antroposofie verwerpen.
Nog even het artikel (dat ik dus had gevonden). Het complete verhaal staat onder deze link. Dus daar kun je het volledige verhaal lezen.
http://wiki.anthroposophie.net/Rassen
vriendelijke groet,
Floris Schreve
Overigens beschouw ik dat ook als een aanvulling (van de sociale driegeleding, voorzover het relevant is voor het issue dat we hier bespreken althans). Nog eventjes, misschien kwam ik net wat fel uit de hoek wat betreft die ‘órthodoxe gelovigen’. Dat was een beetje in de hitte van de discussie, maar ik bedoel dat niet beledigend of diskwalificerend. Voor de duidelijkheid, ik wil hier niemand schofferen. Hoop dus niet dat er aanstoot aan is genomen en zo ja, mijn verontschudigingen,
vr. gr.
Floris
Nog even een laat bericht. Dit is echt een goed artikel uit Duitsland, van Jana Hussmann, van de Humboldt Universiteit. Alle verschillende rasmodellen van Steiner worden hier op een bondige wijze samengevat. Alles wordt summier aangestipt, maar is bijna volledig. Wordt ook de link met Blavatsky en Carus, Haeckel, etc. duidelijk:
http://www.religio.de/dialog/106/29_22-29.htm
Het is niet onbelangrijk in welk kader we uitspraken van Steiner over `rassen` moeten zien.
Deze staan in het kader van bovengenoemd citaat, ze dienen uiteindelijk om de mensen te verenigen en niet om het ene volk of `ras’ ten koste van het ander te verheffen of te verdoemen.
Ontkennen van de verschillen heeft ook geen zin.
Steiner geeft vanuit de geesteswetenschap een omvattende verklaring voor de verschillen. (Geen materialistische wetenschap kan daar tegten op)
Ik heb het artikel van Jana Hussmann gelezen, alle bekende praatjes worden hier keurig op een rijtje gezet. Natuurlijk ook hier een blinde vlek voor de sociale driegleding.
Ook dat is niet onbelangrijk. De uitspraken van Steiner leiden niet tot politieke uitspraken ten koste van een of andere bevolkingsgroep, maar hij eist juist gelijkwaardigherid. Daarom, Floris vind ik het wel relevant de sociale driegeleding hier te sprake te brengen, Daar is overigens nog niet goed op gereageerd.
Had men in eigen anthroposofische kring de sociale driegeleding serieuzer genomen, dan had direct al Steiner sterkeer verdedigd kunnen worden.
De anthroposofie is niet zo maar iets. Ze heeft de wereld wat te bieden. Iets wat de wereld nodig heeft: Een weg waarmee de mens zijn plek op aarde en in het heelal kan begrijpen. Een mogelijkheid ook om tot een andere maatschappij te komen, een derde weg tussen kapitalisme en socialisme.
De ECHTE tegenstanders van de anthroposofie weten dat.
Zij kennen de draagwijdte van de anthroposofie vaak beter dan de anthroposofen zelf. Ze weten: als dit doorbreekt zullen wij onze machtspositie in de wereld kwijt raken. Toen de sociale driegeleding op het punt stond wat meer in de belangstelling te raken werden de eerste racisme aantijgingen gelanceerd (1984).
Dit heeft de zaak teruggeworpen. Het wordt nu tegelijkertijd een overlevingsstrijd en een strijd om de naam van Steiner te zuiveren.
Deze strijd moet gevoerd worden en we zullen er niet bang voor moeten zijn.
We hoeven er niet bang voor te zijn toe te geven dat Steiner een stelsel van uitspraken over rassen en volkeren heeft gedaan. Dit maakt nog geen racisme. Integendeel, zien we de verschillen, kunnen we daar beter mee rekenen, en kan het wederzijds respect juist versterkt worden.
Als je materialistische denkkader op de anthroposofie legt, moet je wel gaan zeggen wat een idioten die anthroposofen. Die geloven bijvoorbeeld dat het denken van de mens invloed heeft op zijn lichamelijke processeen, dat, wanneer een vrouw zwanger is en ze bepaalde zaken leest dat dit invloed kan hebben op het kind. Nee dan weten wij het beter met ons 1 dimensionale, materialistische wereldbeeld.
Stel toch eens dat Steiner gelijk heeft. Neem het eens een keer hypothetisch aan. Hoe ziet je wereldbeeld er dan uit ?
Jan Luiten
d
.
Gelijk hebben of niet is tijd- en contextgebonden. Het gaat er volgens mij onder andere over of die gewraakte uitspraken van Steiner op waarheid of louter op subjectieve bevindingen berusten, dus of de aanspraak die wordt gemaakt op de onfeilbaarheid van Steiners bovenzinnelijke waarneming terecht is of moet worden bijgesteld.
We kunnen daar misschien achter komen door de teksten van Steiner te analyseren. Nu heb ik de indruk dat sommige ‘scheve’ uitspraken van Steiner niet recht te praten zijn, van welke kant je het ook bekijkt. Mij lukt het in ieder geval niet en ik heb zo mijn twijfels dat binnen de antroposofische beweging iemand in staat is om dat te doen.
Ik kom met een voorbeeld hoe mank sommige argumentatie loopt. En degene die argumenteert is echt niet de eerste de beste.
In het artikel ‘Is de antroposofie racistisch?’ (De Morgen 23 juni 2000, p.34) wordt het volgende ‘ernstig discriminerende’ citaat van Steiner vermeld:
‘Het Jodendom heeft zichzelf al lang overleefd, heeft geen rechtvaardiging binnen het moderne leven der volkeren, en dat het vooralsnog behouden is gebleven, is een fout van de wereldgeschiedenis, waarvan de gevolgen niet konden uitblijven. We bedoelen hier niet alleen de vormen van de joodse religie, maar vooral ook de geest van het jodendom, de joodse manier van denken.’ (Steiner)
Het is waarschijnlijk het meest bekende citaat dat wordt gebruikt als het over antroposofie en racisme gaat. Jos Verhulst, antroposoof, doctor in de wetenschappen, sturend lid van Democratie.nu, gewezen steinerschoolleerkracht, ervaren thuisonderwijzer en medeoprichter van de Leuvense steinerschool, probeert de lezer het citaat met andere ogen te doen zien. Hij komt aanzetten met een opmerkelijk betoog, waaruit hieronder een citaat.
Verhulst: ‘Deze uitspraak van Steiner lijkt anti-semitisme en racisme pur sang. Doch schijn bedriegt. Uit de zinnen die direct aan het citaat voorafgaan, blijkt dat Steiner met ‘de geest van het jodendom’ de joodse variant van raciale afzondering en groepsvorming bedoelt.’
De auteur meent dus te weten wat Steiner bedoelde, terwijl toch duidelijk kan worden gelezen wat er staat. Het gaat trouwens niet alleen, zoals Jos Verhulst doet uitschijnen, over de geest van het jodendom in dat citaat, maar ook over vormen van joodse religie, de joodse manier van denken en niet te vergeten; in de eerste plaats om het jodendom. Jos wil de lezer duidelijk maken dat Steiner kritiek had op de afzondering van een bevolkingsgroep, niet op het jodendom zelf (al zei Steiner het zo wel).
Zei Steiner iets anders dan wat hij bedoelde?
Verhulst geeft trouwens de zinnen die voorafgaan aan het citaat niet weer, maar wel zijn uitleg daarover.
Verhulst: ‘Uit de directe context van het gewraakte citaat blijkt dat Steiners bezwaar het feit gold, dat de Joden tegenover de rest van de samenleving als een “..geschlossenes Ganzes” optreden. Eveneens in die directe context spreekt Steiner zich overigens ook uit tegen de joodse overgevoeligheid, die meteen iedereen als anti-semiet bestempelt die het probleem wil aankaarten. Steiner verzette zich tegen elk rechtsverschil op basis van biologische afstamming, en tegen elke koppeling van de staat met religie of ras. Wanneer hij dit universalistisch standpunt inneemt ten opzichte van het jodendom, is hij misschien politiek niet correct, maar wel consequent in zijn anti-racistische houding.’
Rechtvaardigt het door Verhulst naar voor geschoven bezwaar het gewraakte citaat? Ik meen daarin een actueel thema van rechtse partijen te herkennen; bezwaren hebben tegen de culturele afzondering van etnische groepen die leiden tot uitspraken als: ‘Ze moeten uit ons land.’ (komt in de buurt van geen bestaansrecht gunnen)
Artikel Jos Verhulst: http://users.telenet.be/antroposofie/dornach/antisem.htm
mvg
Ramon
Beste mensen,
Ik wil graag goed op jullie ingaan, maar het is voor mij niet meer duidelijk wat nou de laatste bijdrage was, en kennelijk ook niet wie wat geschreven heeft.
Volgens mij staat bij het stukje van Floris Schreve dat begint met `Overigens beschouw ik….` en eindigt met `….verontschuldigingen` de datum van 1 november, terwijl ik dit toch al gisteravond heb gelezen (voor middernacht.)
Floris Schreve zegt enigszins berlerend dat ik mij met Blavatsky bezig moet houden. Ik heb dingen van haar gelezen, en weet waar ze voor staat. De theosofie is totaal iets anders dan de anthroposofie. al blijkt daar in de praktijk soms minder van. Toen ik net lid was geworden van de anthroposofische vereniging ging ik naar ledenavonden waar men zich weliswaar afzette tegen de theosofie, maar waar de zelfde ‘oude’ sfeer heerste. Deze wordt erdoor gekenmerkt dat men de anthroposofie vooral individueel opvat, bedoeld voor het eigen zieleheil of welbevinden.
Hierdoor ontstaat een zeker egoîsme. De Christelijke Anthroposofie zegt dat dit uiteindelijk allemaal geen waarde heeft, als het geestelijke streven niet ten goede komt aan onze medemens ( ongeveer in de zin van Paulus in de Romeinenbrief over de liefde). Dit is het fundamentele verschil tussen theosofie en anthroposofie. Steiner kon Krishnamurti niet erkennen als de wedergeboren Christus.
Christus in een fysiek lichaam is een eenmalige gebeurtenis.
Hij zal niet meer incarneren.
Floris Schreve heeft volgens mij een punt als hij zegt dat door de sociale driegeleding de anthroposofie vernieuwd kan worden. Dit dient te gebeuren in een directe uiteenzetting alle mogelijk mensen die daarin geînteresserd zijn. Er dient m.i. een soort ‘linkse’ anthroposofie te komen.
Deze is er nu nog maar mondjesmaat aanwezig/ontwikkeld. Peter Schilinski zou je bijvoorbeeld een linkse anthroposoof
kunnen noemen. In de vereniging word je dan echter een Paria Ik zelf ben in 1996 na de grote vergadering van de anthroposofische vereniging eruit gestapt. Ik vond dat er verraad gepleegd werd aan Steiner. De vereniging is momenteel de grootste hinderpaal voor de anthroposofie.
Jan Luiten
Graag wil ik ingaan op het citaat uit `de Morgen`.
Deze zaken liggen uiteraard zeer gevoelig.
Het is momenteel zelfs zo dat je als antisemitisch wordt gezien als je kritiek hebt op Israel.
Voor ik verder ga wil ik dan ook in alle dudielijkheid stellen: ik ben geen antisemiet. Joden hebben dezelfde mensenrechten als iedereen en zij verdienen net als iedereen ons respect.
Zij hebben totaal de vrijheid hun godsdienst uit te oefenen en overigens te leven zoals zij willen binen de kaders van de grondwet. Het is duidelijk dat tegen de Joden door Nazi-Duitsland een verschrikkelijk misdaad is begaan, die met geen pen te beschrijven is.
Wat bedoelt Steiner hier te zeggen.
Het Jodendom is voor een belangrijk deel zelf wel racistisch.
De orthodoxe Joden beschouwen zich als superieur t.o.v. de niet Joden, hetgeen af en toe schrijnend duidelijk wordt t.o.v. de Palestijenen. Dit racistische denken is eigenlijk niet meer van deze tijd (het lijkt me dat jullie dat toch met me eens zullen zijn). De manier van denken die Steiner hier bedoeld is dat een volk van het zelgfde ‘ras’, hetzelfde geloof zich verenigt in een natie-staat.
En nu misschien even iets schokkends. Volgens mij is het ontstaan van NAzi-Duitsland eigenlijk een voorbeeld van dit denken. 1 volk (dat superieur is), 1 ideologie, 1 leider. Er zit dus een soort duivelse omkering in. Steiner waarschuwt herhaaldelijk tegen het ontstaan van deze Natie-staten. Daarom was Steiner wel anti-zionist, maar geen antisemiet.
Volgens bepaalde Israeliërs ben je echter ook dan al een anti-semiet als je tegen het zionisme bent.
Jan Luiten
Dat anti-zionisme staat hier ook weer enigszins los van, maar daarin kan ik tot op zekere hoogte nog wel in meegaan. Zie bijvoorbeeld hoe ‘een ander joods geluid’ soms bijna als verraders wordt afgeschilderd, door de fanatieke medestanders van Israël althans.
Maar dat is iets anders dan Steienrs opmerking over de Joodse manier van deneken, want die is echt antisemitisch. Zelfs tegen het zionisme zijn betekent geen antisemitisme, een fout die ook soms door zionistische joden worden gemaakt. soms wordt zelf opkomen voor de rechten van de Palestijnen ook zo gezien. Maar de opmerkeing van Steiner is van een andere orde. niets lijkt me weer zo stompzinnig als terechte kritiek op Israël te gaan vermengen met antisemitisme.
Maar goed, Jan als je eerst mijn artikelen leest, zul je onntdekken dat ik in het midden laat of Steienr antisemitische denkbeelden had. Hij heeft een paar antisemitisvche opmerkingen gemaakt, maar zich ook duidelijk tegen het antisemitisme uitgesproken. Maar lees dan eerst even mijn artikelen. Ik geloof dat wij in deze niet eens zo heel erg van mening verschillen.
En ik zeg jje niks belerends hoor, maar het is soms zo stom van de antroposofen om zich zo blind te staren op Steiner. Net alsof hij geen tijdgenoten had, door wie hij sterk beïnvloed was. Zoals Helena Blavatsky. Of wordt dat ook weer als problematisch ervaren? (deze bewering)
Dan de bewering (hierboven ergens) dat Steiner altijd aan bronvermelding deed. Steiner deed praktisch NOOIT aan bronvermelding. Zo ja, leg me dan uit waar. Heb veel gelezen maar ben zelden een noot tegengekomen. Wel ironisch dat deze bewering staat op een site waar je alleen maar naar de linkjes naar de rechterkant hoeft te kijken. Daar staan links naar interviews met Helmut Zander, die stelt dat Steiner vrijwel zijn complete oeuvre pop schriftelijke bronnen heeft gebaseerd, zonder deze bronnen te vermelden.
Maar dat verhaal dat Steiner altijd aan bronvermelding zou doen klopt gewoon niet. Maar Jan, het wordt wel wat lastig discussiëren als je mijn beide stukken niet heb gelezen (zie het punt van antisemitisme). Lees ze dus eerst even, dan weet je waar ik sta, dat lijkt me iets handiger voor de voortzetting van deze discussie.
@Ramon, dat artikrel van Verhulst lijkt erg genuanceerd. Alleen hou wel even in je hoofd wie David Irving is. In de Brug wordt er vaak met deze man gedweept en kennelijk zijn er veel naïve antroposofen zich er niet bewust van, maar dat is een beruchte holocaustontkenner en een boegbeeld van de neonazi-beweging. dus laat ik bij deze maar iedereen even waarschuwen. Als je dit artikel aan willekeurige anderen zou aanraden om je punt te maken, heb je griote kans dat er raar zou worden opgekeken dat je met neonazi’s komt aanzetten om je gelijk te halen.
Dus kijk in deze een beetje uit. Dat is ook al zo fijn aan de Brug. Net alsof David Irving iets met Rudolf Steiner te maken zou hebben. Als de gehele antroposofische gemeenschap zich daar nu zou over opwinden. Je laat je levensvisie toch niet door een stel neonazi’s kapen? Bij de Brug gaat het aardig die kant uit.
En voor Jan Luiten, als je je druk maakt over betichtingen van antisemitisme bij Steiner, zou ik beginnen om principieel afstand te nemen van de Brug. Daar wordt nl wel met de grootste regelmaat met antisemitsime geschermd (opmerkingen als ‘joden die hun rasgenoten verraden’). Dat lijkt me poas echt schadelijk voor de antroposofie als beweging en daarmee doe je Steiner een groot onrecht aan. Dus:
1 Ik laat in het midden of Steiner een antisemiet was (wegens teveel tegenstrijdige geluiden).
2 Als de antroposofie een krachtig signaal tegen antisemitisme zou willen maken, doe dat dan richting de Brug, waar Steiner wordt ‘gekaapt’ voor neonazi propaganda (David Irving etc.). Het zou mooi zijn als de antroposofie als beweging zich daartegen zou uitspreken. Lijkt me veel belangrijker dan kritiek op mijn stukken te hebben. Als het echt serieus is met de stelling ‘geen sprake van rassenleer’, laat dan niet toe dat je levensbeschouwing wordt gekaapt door een stel extremisten dat met neo-nazi’s dweept.
Hier wat meer info over David Irving, die in de Brug altijd zo instemmend wordt aangehaald: http://dublinopinion.com/2008/03/17/david-irving-and-the-european-neo-nazi-movement/
En nogmaals, hoe je ook over de kwestie racisme mag denken, als je een beetje hart voor de antroposofie hebt laat je toch niet toe dat er een zichzelf antroposofisch noemend tijdschrift zo opzichtig met neonazi’s dweept. Dat wil je toch niet? Waarom hoor je daar niemand over? Want dat is pas beschadigend. Zo maak je het een volgende criticus wel heel erg makkelijk om de antroposofie op een hoop met nazisme te gooien. Ik weet dat dat echt onzin is (heb in mijn leven genoeg van de antroposofie meegemaakt om dat heel zeker te weten), maar dat geldt natuurlijk niet voor iedereen. Dus echt, wat die extremisten van de Brug doen lijkt me tamelijk rampzalig. Maar geef dan een keer een duidelijk signaal af dat je dit als beweging niet accepteert.
PS Wie zich overigens wel ooit een keer principieel heeft uitgesproken tegen extreem rechtse elementen die zich tegen de antroposofie aanschurken, is de net overleden Edithe de Clerq-Zubli (in het geval van Mellie Uyldert, ik heb het beschreven in mijn tweede artikel). Zij had dus wel die moed. Helaas is zij net overleden, maar het zou toch mooi zijn als antroposofen van nu dezelfde moed zouden hebben en zich krachtig tegen de Brug uitspreken. Je zou daar een goed signaal mee afgeven en ik zou er buitengewoon veel respect voor hebben. De racisme kwestie is veel meer een academische discussie, maar dit lijkt me een kwestie van morele moed.
Nog een opmerking ter enige bijval van Jan Luiten. Het is inderdaad waar dat kritiek op Israël snel antisemitisch wordt genoemd. Ook dat is vaak misbruik van de Holocaust. Mensen van Joodse afkomst die wel oog hebben voor de beroerde situatie van de Palestijnen en dit ook als misbruik zien zijn in Nederland verenigd in een Ander Joods Geluid. In Amerika is dat vooral de schrijver Norman Finkelstein, waarvan de ouders Auschwitz overleefd hebben. Je zou de positie van Finkelstein ongeveer kunnen vergelijken met die van Harry de Winter en Hajo Meijer in Nederland (hoewel Finkelstein iets radicaler is, maar het Midden Oosten debat in de VS is veel meer gepolariseerd dan in Nederland).
Overigens meent men bij de Brug deze Norman Finkelstein op een hoop te kunnen gooien met een neonazi als David Irving om de Holocaust ter discussie te stellen. Maar dat doet Finkelstein niet.
Dit voorbeeld laat wel zien waar de gevoeligheden liggen. Aan een kant wordt er in pro-Israëlische kring vaak gesuggereerd dat kritiek op Israël gelijk staat aan antisemitisme (wat belachelijk is, net alsof opkomen voor de mensenrechten van de Palestijnen iets antisemitisch is). Maar aan de andere kant zijn echte antisemieten (en daar kun je rustig de Brug toe rekenen, die daarvoor de antroposofie misbruiken) niet te beroerd om terechte kritiek op Israel te vermengen met antisemitisme. En dat doen ze redelijk uitgekookt. Zie het op een hoop gooien van David Irving en Ernst Zündel enerzijds met Norman Finkelstein anderzijds (zie http://users.telenet.be/antroposofie/vanaf40/b46met/b46.htm). Tamelijk walgelijk, als je er even verder over nadenkt,
groet,
Floris
En dat hier niemand een racist of een antisemiet is spreekt voor mij vanzelf. Ander zou ik ook niet de moeite om zo uitvoerig in discussie te gaan. Dus Jan, dat is voor mij hier een vanzelfsprekendheid. De vraag is alleen
1. hoe om te gaan met Steiner
2. hoe om te gaan met bepaalde uitingen van sommige hedendaagse antroposofen (zie mijn opmerkingen over de Brug)
Mijn commentaar op de uitleg die Jos Verhulst op dat citaat in ‘de Morgen’ geeft, is dat hij de aandacht afleidt van het feit dat volgens Steiner ‘het jodendom geen rechtvaardiging heeft binnen het moderne leven der volkeren’.
Daaronder valt dan het joodse denken, de joodse religie, enz.
Maar het gaat in wezen over het jodendom.
Beste Floris,
Ik ga die artikelen van je vandaag lezen.
Je verleidt me echter toch weer tot een snelle reactie.
Mijn interpretatie van het citaat uit de mOrgen komt volgens mij niet geheel uit de verf en lijkt me in deze zeer belangrijk.
Het Joodse denken, ook wel de Jehova-gedachte genoemd, zoals Steiner dat hier bedoelt is het oude Joodse racistische denken. Wij zijn gods volk, de goyim niet. Wij hebben meer rechten. Wij hebben de waarheid. De tragiek wil dat de Nazi’s op grond van dit denken hun misdaad hebben gepleegd.
Deze uitspraak van Steiner is daarom eigenlijk een bewijs dat hij tegen racisme was.
Toepassing van deze gedachte zien we in onze tijd ook.
Neem Kosovo. De bevolking is in meerderheid ALbanees, het geloof is in meerderheid de Islam. Genoeg reden om een eigen staat uit te roepen.
Bronnen. Waarom geloof je niet in het eigen onderzoek van Steiner ? Als hij alles uit eigen onderzoek heeft hoeft hij geen noten te gebruiken. Waarom ontken je botweg die mogelijkheid. Jij kunt namelijk helemaal niet zeker weten dat dit niet zo is. Het zou terecht zijn als je deze mogelijkheid open hield.
Ik zeg niet zomaar iets. Hij gebruikt wel noten zie bijvoorbeeld Kernpunkte der sozialen Frage, isbn 3-7274-0230-x, 1980, p.48, 49 en 54. ALs je wilt kom ik met meer.
Ik heb Finkelstein gelezen en weet waar het bij hem om gaat. Ik ga bekijken wat de Brug doet. als het neo-nazistisch is moet daar afstand van genomen worden.
Ik heb Edithe de Clerq Zübli zeer goed gekend. Zij was 1 van de docenten van de in 1984 gestarte opleiding voor sociale driegeleding en heeft mij zeer geïnspireerd.
Jan Luiten
Kijk, we komen toch iets dichter bij elkaar. Natuurlijk is het oud-testamentische denken (de notie van het ‘uitverkoren volk’) tegenwoordig wat vreemd. Je zou het tegenwoordig als racistisch kunnen zien. Overigens ga je dan wel voorbij aan de grote humanistisvche traditie die het jodendom sinds de diaspora ook heeft gekend. En de diaspora dateert van de Romeinse tijd. Restanten van deze Joodse Godsdienst (al wil ik het niet als Joods denken afschilderen) in het Christendom en de Islam. Dat zien we aan de lopende band. Daarom zijn alle drie de monotheïstische godsdiensten soms ook wat onverdraagzaam. Heeft een lange geschiedenis.
En eigen observaties van Steiner zijn vaak helderziende waarnemingen. dat moet je dus geloven. Verder beloof ik je komende week achter kernpunten van het sociale vraagstuk aan te gaan. Heb gezien dat Pentagon het weer heeft uitgegeven. Heb alleen een groot probleem met de Pentagonvertalingen. Deze zijn vaak aangepast en soms afgezwakt. Heb dit bij de Volkeren van Europa en Uit de Akasha kroniek al kunnen vast stellen door ze met de Duitse originelen te vergelijken. Michel Gastkemper, van de nieuwe Rudolf steinervertalingen heeft dit overigens aan mij bevestigd. En dat is iemand die dit zeker kan weten. Maar anders ga ik wel achter de Duitse versie aan. hier in Amsterdam ligt het vast wel bij Zaaijling of Kok.
Beloof er kennis van te nemen!
vriendelijke groet,
Floris
PS de tekst van Edithe de Clerq Zubli heb ik gevonden in ‘Antroposofie ter discussie’, Jelle van der Meulen (ed.), Vrij Geestesleven, 1985. Het is oorspronkelijk verschenen als ‘Opkomst van het mythische denken. Terug naar af?’, Jonas jrg. 15, nr. 13, 15 februari 1985.
Beste Jan Cornelissen,
Wat mij betreft is er daar ergens iets niet in de haak met de zogegezegde bewering van Steiner dat het “lezen van negerromans” mulattenkinderen zou ten gevolge hebben.
Volgens mij moet hier de mogelijkheid opengelaten worden dat Steiner dit eigenlijk ironisch bedoelde. Hij gebruikte nogal graag ironie om verkeerde denkbeelden aan de kaak te stellen, het zou me dus niet verbazen.
Indien je meer dan twee of drie voordrachten uit Steiners oeuvre hebt gelezen, dan moet je eigenlijk toch gemerkt hoe Steiner belang hecht aan eenieders gezonde verstand en redeneringsvermogen.
Geachte Antroposofia,
Uitspraken van Steiner mogen kritisch tegen het licht gehouden worden ? By all means. Maar dan moet het resultaat ook iets meer zijn dan een of andere veralgemenende dooddoener, of het moet zijn dat uw licht niet helder genoeg scheen.
Laten we hier slechts één punt in ogenschouw nemen (uit eigen ervaring zult U wel weten dat, indien we ons daar niet toe beperken, het einde nog lang, lang niet in zicht is – en ik heb absoluut geen zin om een belangrijk gedeelte van mijn verdere leven te besteden aan het polemiseren over deze of gene uitspraak van Steiner).
Zoals Steiner dus hetgeen hij noemt een bepaalde *wetmatigheid* aanhaalt : ‘‘Der Afrikanische Punkt entspricht denjenigen Kräften der Erde, welche dem Menschen die ersten Kindheitsmerkmale aufdrücken, der asiatische Punkt denjenigen, welche dem Menschen die Jugendmerkmale geben, und die reifsten Merkmale drückt dem Menschen der entsprechende Punkt im europäischen Gebiete auf. Das ist einfach ein Gesetzmäßigkeit.”
Wat lezen we eigenlijk in het eerste deel van deze zin ?
Indien ik het goed begrijp, zegt hij dat er ergens in het Afrikaanse continent een punt bestaat waar bepaalde krachten – die hij hier kortweg omschrijft als “krachten der aarde” – actief zijn die de oorzaak zijn van de kenmerken, eigen aan de vroege kindheidsfase van het menselijk wezen. Iets helemaal analoogs geldt voor het Aziatische en het Europese continent, daar moeten we dus verder zelfs niet op ingaan.
Nu verwachtte Steiner natuurlijk dat eenieder voor zichzelf de inspanning zou leveren om zich daar in te verdiepen. Wat er daarvoor nodig is, is de bereidheid om een uitspraak met een bepaalde openheid van geest te willen verstaan en te onderzoeken.
Dit schijnt echter zelden aanwezig. Wordt er niet voortdurend beweerd dat volgens Steiner Afrikanen vergelijkbaar zijn met kinderen, of iets anders simplistisch dat daarop neerkomt ? Zoiets gebeurt maar al te gemakkelijk indien je je oordeel baseert op één enkele uitspraak die zorgvuldig uit haar context wordt gerukt – want dat gebeurt hier, zelfs indien de kritikasters met grote stelligheid het tegendeel beweren.
Het enige wat ik daaraan kan toevoegen, is dat ik u, Antroposofia (en ook Floris Schreve e.a.) zou willen aanraden U eens serieus en grondig te verdiepen in, en te beperken tot, niets anders dan dit ene punt dat ik hierboven heb aangehaald. Het kan wellicht ook een hulp wezen indien je weet dat er gewoonlijk tijd en moeite voor nodig is voordat je merkt dat Steiner dezelfde punten herhaaldelijk, van verschillende gezichtspunten uit, behandelde. Er zal aldus wat zoekwerk moeten verricht worden.
Wat betreft bovenstaand punt heeft Steiner bijv. aanwijzingen gegeven over de invloed van bepaalde spirituele wezens op het ontstaan van de verschillende mensheidsvariaties (hetgeen dus vroeger “mensheidsrassen” of iets dergelijks werd genoemd en wat heden ten dage zo verwerpelijk is) gedurende de Atlantische periode, en de invloed uitgaande van bepaalde spirituele wezens die een connectie hebben met de verschillende planeten van ons zonnestelsel.
Indien U verkiest het u gemakkelijk te maken en het geheel zomaar “en bloc” te verwerpen (redenen te over, dat spreekt vanzelf), dan heb ik daar verder niets aan toe te voegen.
@Discipel,
Nee maar daar bent u weer. Volgens mij had u ook gereageerd op mijn blog. Zou het toch aardiger vinden als u zichzelf bekend maakt. Maar u haalt wel een interessant punt aan. Laat ik u eerst een interpreatie (samenvatting) geven van Hans Peter van Manen, oorspronkelijk in Jonas en later in Antroposofie ter discussie: ‘Steiners visie op rassen en volkeren’.
Van Manen: 1. Door een samenspel van storende bovenzinnelijke invloeden en aardse krachtwerkingen zijn er in het verleden vijf rassen ontstaan. 2. Door de erfelijkheid zijn de raskenmerken voortgeplant en tegelijk losgekomen van de plaats van ontstaan. 3. Binnen enkele duizenden jaren zullen rasverschillen gaan verdwijnen en hun betekenis verliezen. 4. De ontwikkeling van de volkeren en culturen, die sterk vanuit Europa geïmpulseerd is, is een belangrijke eerste stoot tot de doorbreking van de verstarring in rassen. 5. De tijdelijke verdeling van mensen in rassen is niet los te zien van de reïncarnatiegedachte’. (Antroposofie ter Discussie, p. 54).
Maar nu het probleem: waarom spreekt Steiner dan wel van:
Alles, was der äthiopische ihre besonderen Merkmahle verleiht, das kommt davon her, daß die Merkurkräfte in dem Drüssensystem des betreffende Menschen kochen und brodeln. Das kommt davon her, daß sie auskochen, was die allgemeine, gleiche Menschengestalt zu besonderen der äthiopischen Rasse macht-mit der schwarzen Hautfarbe, dem wolligen Haar usw.’ (p. 116)
Over het ‘Maleisische Ras’: ‘Es wird also in diesem Teile des Nervensystems auf der Umwege durch das Atmungsystem gewirkt, der unserem Sinne noch nicht zu der höheren geistigen Tätigkeit gehört. Es wird tief im unterbewußten Organismus durch diese Venuskräfte gewühlt, die in diesem Rassenteile der Menschheit wirke’ (p. 117).
‘Jetzt gehen wir über die breiten, mongolischen Flächen herauf. Das sind diejenigen Flächen, in denen die Geister der Form vorzugweise wirken, die den Umweg durch das Blut genommen haben. Da wird im Blut dasjenige ausgekocht, was die eigentliche Modifikation aus der menschheit heraus, den grundcharakter der Rasse bewirkt. Nun ist aber bei dieser mongolischen Rasse etwas höchst Eigentümliches vorhanden. Da gehen ins Blut hinein die Marsgeister’ (p.118).
‘Sehen Sie sich doch die Bilder den alten Indianer an, und Sie werden gleichsam mit Händen greifen können den geschilderten Vorgang, in dem Niedergang dieser Rasse. In einer solchen Rasse ist alles dasjenige gegenwärtig geworden, auf eine besondere Art gegenwärtig geworden, was in der Saturnentwicklung vorhanden war; dann aber hat es in sich selber zurückgezogen und hat den Menschen mit seinem harten Knochensystem allein gelassen, hat ihn zu Absterben gebracht’. (p. 122)
Dit gaat over mensenrassen, niet zozeer over geografische locaties. Hij spreekt van ‘äthiopischen Rasse’, ‘malayische Rasse’ en ‘Indianer’. Het zijn slechts de indianen die met ouderdom en de dood worden geassocieerd, niet alle inwoners van dat continent. Zo heeft hij dit ook gedaan in andere publicaties. Het lijkt mij een ingewikkeld probleem om op te lossen.
Verder, u ziet dat ik best inhoudelijk op u wil reageren. Op mijn blog heeft u alleen maar een sneer achtergelaten en ook nog anoniem. Ik heb u daar ook geen uitgebreid antwoord gegeven. Bij deze dus alsnog. En ik zou het toch prettiger vinden als ik weet met wie ik te maken heb. Dat u een aanhanger bent lijkt me duidelijk, dat hoeft u niet nog een keertje met een pseudoniem te benadrukken,
vriendelijke groet,
Floris Schreve
Met groot respect en met een gevoel van opluchting, lees ik de artikelen en reacties op deze website.
Zelf, ben ik opgegroeid binnen de genoemde beweging, door de hoge positie van mijn ouders in deze beweging, heb ik van zeer dichtbij de cultuur kunnen ervaren.
Ik denk dat deze site, voor veel mensen, maar zeker ook voor de overheid zeer bruikbaar is, om inzicht te krijgen in hoe deze beweging, denkt en handeld.
Als we, de in de verschillende media aangehaalde wantoestanden, naast elkaar leggen en tevens de ernst er van inzien, is er wel degelijk een groot probleem.
Tenminste, als je racisme, lijfstraffen en de vaak toegepaste koldergeneeskunde als gevaar wilt zien.
Wat ik zelf ervaar op dit moment, is een veel ruimer bewustzijn bij de overheids instanties, op dit gebied.
Men kijkt nu ook, achter de waas van wol, engelen en elfjes.
Ik zou wensen, dat deze beweging, haar hand in eigen boezem steekt, en bewustzijn kweekt, over haar eigen donkere kant.
PS En stel dat Steiner in het geval van de negerromans ironie gebruikte om iets aan de orde te stellen, wat wilde hij dan aan de orde stellen? Dat hij tegen de invloed was van Afrikaanse literatuur? Moet zeggen dat ik dat tamelijk xenofoob vind. Wel een belediging voor grote schrijvers als bijvoorbeeld Ben Okri en Wole Soyinka. Kan er niet veel sympathie voor hebben. Maar ja, deze schrijvers bewijzen ook meteen dat Afrikanen niet per definitie kinderlijk zijn. Misschien was hij er daarom wel op tegen. Kortom, hoe je het ook bekijkt, een racistische uitspraak, grappig bedoeld of niet.
Floris Schreve,
U hebt het nogal graag over “aardig zijn” maar daar heb ik bij U nog niet veel van gemerkt, geef nou toe.
U hebt zich blijkbaar gerealiseerd dat toch nog maar weer niet bent ingegaan op de door mij geopperde mogelijkheid, namelijk dat Steiner de “negerromans”-bemerking eigenlijk ironisch heeft kunnen bedoelen. Gelukkig. En toch vindt U weer de mogelijkheid om zelfs in dit geval Steiner in een slecht daglicht te stellen en er een gebrek aan aardigheid jegens Afrikaanse schrijvers bij te verzinnen. Want verbeeldingskracht, indien U ze nodig hebt, hebt U best wel te over.
Waarom toch, beste Floris Schreve ? Indien Steiners opmerking ironisch was bedoeld – wat ze volgens het simpele gezond verstand eigenlijk had moeten zijn, dat begrijpt U ook wel – dan was het ironie m.b.t. personen die zulk een geloof aanhechten. Want indien ze ironisch was bedoeld, dan nam Steiner zelf ze niet serieus, dat spreekt toch vanzelf ?
Is dat nu zo moeilijk te begrijpen ? Of is het gewoon slechte wil ?
Wat uw opmerking over mijn “sneer” betreft die ik op uw blog zou geplaatst hebben (wat IK nou weer niet aardig vind), zou ik wel eens willen weten wat die “sneer” eigenlijk inhield, want – ja, door het bos wordt het moeilijk om de bomen nog te zien, en door de drukte heen is het me ontgaan dat ik nog een reactie ergens anders dan hier heb geplaatst.
Indien U dus zo vriendelijk bent om even mijn “sneer” te citeren (volledig natuurlijk), dan wil ik mijn best doen om het misverstand hierover de wereld uit te helpen – met uw welnemen natuurlijk.
Tenslotte zou ik er nog willen aan toevoegen dat het me verschrikkelijk spijt dat mijn pseudoniem, Discipel, U zo erg stoort. Veranderen zal ik hem echter niet, ik heb mijn redenen om mijn privacy te beschermen, misschien begrijpt U dat.
Joop,
Bedankt voor de feedback. De hand in eigen boezem steken en bewustzijn zijn inderdaad zaken die binnen de antroposofische gemeenschap dringend nodig zijn.
Floris,
Ik heb geen probleem met anonieme reacties. Maar ik kan me moeilijk voorstellen dat die van een antroposoof komen. Antroposofen hechten meestal belang aan een naam. In de steinerscholen die ik ken bijvoorbeeld, werden meldingen of klachten namelijk niet in overweging genomen als die anoniem waren. ‘Anoniem telt niet, want als je zeker bent van je zaak, ga je daar ook volmondig voor staan’ is mij herhaaldelijk gezegd.
Verder meen ik ter verdediging van Steiners gewraakte uitspraken hier en daar ‘zo niet bedoeld’ te horen.
Wat zijn goede bedoelingen als ze anders uitdraaien?
Sorry, uw privacy is uw zaak en bovendien is dit niet eens mijn eigen webstek. Dus dat is ook aan de houder van dit forum. ik ben hier net zo goed gast als u. Maar op mijn eigen blog ontving ik van Disciipel (met die spelling):
De zaak lijkt me inderdaad wel rond. Ik neem slechts één enkele uitspraak, maar het belichaamt zowat dit hele artikel van U.
Met uw uitspraak “Volgens de auteurs van Brug is er altijd wat aan de hand met die Ahriman” bewijst U dat er u niets is gelegen aan de talrijke plaatsen waar Steiner zelf informatie gaf over Ahriman, en integendeel cynische polemiek verkiest boven het eenvoudige en rechtlijnige zoeken naar de grond van de waarheid.
Comment by Disciipel — October 30, 2008 @ 9:59 pm |Edit This
Ik heb daarop als volgt gereageerd:
@ Disciipel
Ik denk dat mijn opmerking wel klopt. Al heeft Steiner het vaak over Ahriman, ik geloof niet dat hij ooit heeft gezegd dat Ahriman achter 11 september zat, de wereldwijde anti-discriminatielobby, inentingscampagnes, of de ‘Holocaust zou hebben verzonnen’ om de Christelijke impuls uit Midden-Europa dwars te zitten. En wat te denken van dit citaat? (over complot-theorieën): ‘Het verschil van al deze theorieën met de antroposofische interpretatie is dat wij aannemen dat er een geestelijk wezen aan de basis ligt van deze gang van zaken, terwijl niet-antroposofen de schuldigen ofwel zoeken binnen de aardesfeer (Vrijmetselaars, Loge, Illuminati, Zionisten, Kapitalisten) ofwel buiten de aardesfeer waar ze activiteiten van min of meer materiële intelligenties veronderstellen (UFO’s e.d.). Volgens ons zijn de organisaties en groeperingen die we zien werken in de richting van een wereld-termietenstaat ook maar uitvoerders van een bovenmenselijke intelligentie, nl. Ahriman’ (Moderatie: link hersteld; klik hier).
Dit lijken mij meer woeste hersenspinsels van de auteurs van ‘de Brug’, dan dat het van Steiner zelf afkomstig is. Ook de verhalen van Ahriman en de holocaust hebben weinig met Steiner te maken. Zegt meer iets over de politieke voorkeuren van de schrijvers van dit blaadje, die zelfs niet schuwen om opzichtig naar neo-nazi’s te lonken (David Irving, Ernst Zündel, etc.). Dat lijkt me pas echt een probleem voor de antroposofie als levensbeschouwing en als beweging. Zij leggen immers zelf de link met het nationaal socialisme, niet ik. Wat dat betreft, laat de antroposofen blij zijn dat ik dit onderscheid wel weet te maken. Een andere mogelijke criticaster had dit blaadje kunnen ontdekken en zomaar de antroposofie op een hoop kunnen gooien met nazisme. Was met de Brug in de hand niet zo moeilijk geweest.
Maar goed, ik wil best een serieuze discussie met u voeren, maar dan zou ik het wat moediger vinden als u bekend maakt wie u bent. Als u de zaak zo aan het hart gaat lijkt me dat niet onredelijk. Van anonieme sneren ben ik niet zo onder de indruk en geven ook een duidelijk signaal van onmacht af.
desalniettemin vriendelijke groet,
Floris Schreve
PS ‘Rechtlijnig zoeken naar waarheid’ lijkt me meer iets voor fundamentalisten. En inderdaad, ik heb de Brug als een soort fundamentalistische uiting van de antroposofie omschreven. Beter is misschien een ‘fundamentalistische uiting van een aberratie van de antroposofie’ (zie het neo-nazi element, dat niets met Steiner te maken heeft).
Comment by Floris — October 30, 2008 @ 10:21 pm |Edit This
[…] Verder beoordeel ik Steiner op zijn eigen woorden, qua rassenleer vooral uit ‘Die Mission einzelner Volksseelen’ (de originele tekst, dus niet de afgezwakte Pentagonvertaling) en ben ik tot de conclusie gekomen dat Steiner er een uitgewerkte en welomschreven rassenleer op na hield, wat het van Baarda rapport ook mag beweren met de meest kromme argumenten (allemaal behandeld, zie mijn eerste artikel). […]
Pingback by Racismedebat « ‘STEINERSCHOLEN’ – Voor wie er zich vragen bij stelt — October 31, 2008 @ 1:12 am |Edit This
Dus vandaar mijn reactie. Maar goed, wil best met u de discussie aangaan
Floris,
Nu je het nog een keer over de Brug hebt. De webmasters blijken toch wel gevoel voor humor te hebben. Onder de link ‘klik hier als je een foto van een echte antroposoof wilt zien’ staan volgende plaatjes: http://users.telenet.be/antroposofie/beeld/fzh.htm
Als je verwacht dat er ‘officieel’ tegenspraak zal komen van antroposofische zijde, denk ik dat je bot gaat vangen. Vanuit de Rudolf Steineracademie bijvoorbeeld wordt er gelinkt naar de Brug en ik betwijfel of daar iets aan zal veranderen.
De webmasters zijn ook nog altijd een bron van inspiratie voor anderen. Uit het septembernummer:
(…) Luciferisch verleden, ahrimanische toekomst
Door Fran�ois De Wit
De leesgroep antroposofie te Oostende nodigde ons uit om op 15 juni 2008 een voordracht te houden.
Over dit onderwerp kon u vroeger al lezen in Brug 5 (een artikel door wijlen Frans D�Herde) en Brug 45 (in het artikel over Belgi�). Omdat we spraken voor mensen die de basisbegrippen van de antroposofie al kenden, was het niet nodig om het wezen van Lucifer en Ahriman te karakteriseren. Over deze twee tegenmachten kon u ook al lezen in De Brug nr. 4. (…)
http://users.telenet.be/antroposofie/vanaf40/b61a.htm#03
En hoe eindigt het stuk? Let op, Jan Luiten.
(…) Daarmee verlaten we de Ahrimanische toekomst en zijn we aanbeland bij de sociale driegeleding : het inzicht dat de drie grote gebieden van het maatschappelijk leven elk hun eigen werkingsgebied en principes hebben. Zeer kort samengevat zijn het de leuzen van de Franse revolutie : vrijheid , gelijkheid en broederlijkheid.
Daar moeten we het later nog eens over hebben. (…)
Ramon, natuurlijk dat is ook jouw zaak. Alleen kreeg ik zelf dus ook zo’n anonieme reactie op mijn blog, die totaal niet inhoudelijk was. Dus vandaar. Ik accepteer ze ook maar benoem het wel.
Maar goed, jij gaat over de huisregels (vanzelfsprekend), niet ik. Maar je ziet, we zijn weer even bezig geweest. Ik vind trouwens dat het een interessant geheel wordt. Worden veel dingen uitgesproken en nieuwe richtingen geopend. Volgende week ga ik trouwens zeker achter de literatuursuggesties van Jan Luiten aan. Denk dat dat wel de moeite waard is.
groet,
Floris
He Joop, als de overheid het nog niet wist, zou ik ons er maar gauw bijlappen.
Misschien wordt de anthroposofie wel verboden.
Het kan zijn dat we in tijden van crisis werkelijk tot de kern van de anthroposofie komen, en anthroposofen wakker worden.
Wat wil je allemaal weten Joop?
Het is duidelijk dat er in bepaalde kringen een Vernichtungswille t.o.v. de anthroposofie bestaat Deze kringen hebben handig gebruik gemaakt van gasten als Zondergeld c.s om ze op het spoor van vermeend anthroposofisch racisme te zetten.
Dit kan bijvoorbeeld gebeuren door personen van binnenuit de vereniging, die de juiste Steinercitaten weten te vinden.
Men begint elkaar na te praten en het kwaad is geschied.
De gang van de anthroposofie wordt daardoor opgehouden.
In de uiteenzetting met onze aanvallers zullen we dit moeten ombuigen.
Anthroposofen dienen niet bang te zijn voor de confrontatie we kunnen met open vizier strijden. We hebben de mensen veel te bieden. Alle racisme aantijgingen zullen we moeten overwinnen.
Dit kunnen o.a. doen door erop te wijzen dat er een sociale driegeleding is die staat voor de gelijkwaardigheid van alle mensen. Wat er verder ook over `rassen’ gezegd wordt.
Steiner brengt het ter verdere verklaring van de ontwikkelingsgang van de mensheid en verklaring van de verschillen tussen mensen.
Maar wie kent die sociale driegeleding ?
Jan Luiten
Ik denk dat niemand wil dat de antroposofie verboden wordt. Ik zeker niet althans. Maar als er problemen zijn, ook die Joop aangeeft, moet daar normaal over gepraat kunnen worden. Net als over de racisme kwestie. En het begint een beetje een grijs gedraaide plaat te worden om uitsluitend met een artikel van Zondergeld uit de jaren tachtig aan te komen zetten.
Nu kun je dat ook zeggen van de ‘racisme aantijgingen’. Maar zolang er slechts antwoorden komen zoals die van de van Baarda commissie blijven die aantijgingen geldig, mits gebaseerd op feitelijke gronden natuurlijk (correct citeren en niet uit de context halen ed). En het thema blijft actueel, kijk maar naar Duitsland. Weet niet hoe het in België zit, maar daar is nog altijd een blad als de Brug, dat ook om tegenspraak vraagt van ‘officiële antroposofische’ zijde. Wanneer gaat dat een keer gebeuren?
Floris Schreve
PS volgende week staat ook voor mij de sociale driegeleding op de agenda, zoals beloofd.
Ik kom nog even terug op dat citaat over het jodendom, want ik kreeg van Jan Luiten ongeveer dezelfde uitleg zoals Jos Verhulst in dat artikel gaf, namelijk dat de joden zelf racistisch zouden zijn.
Ik citeer Jan L. hier even:
(…) Graag wil ik ingaan op het citaat uit `de Morgen`.
‘Deze zaken liggen uiteraard zeer gevoelig.
Het is momenteel zelfs zo dat je als antisemitisch wordt gezien als je kritiek hebt op Israel.
Voor ik verder ga wil ik dan ook in alle dudielijkheid stellen: ik ben geen antisemiet. Joden hebben dezelfde mensenrechten als iedereen en zij verdienen net als iedereen ons respect.
Zij hebben totaal de vrijheid hun godsdienst uit te oefenen en overigens te leven zoals zij willen binen de kaders van de grondwet. Het is duidelijk dat tegen de Joden door Nazi-Duitsland een verschrikkelijk misdaad is begaan, die met geen pen te beschrijven is.
Wat bedoelt Steiner hier te zeggen.
Het Jodendom is voor een belangrijk deel zelf wel racistisch.
De orthodoxe Joden beschouwen zich als superieur t.o.v. de niet Joden, hetgeen af en toe schrijnend duidelijk wordt t.o.v. de Palestijenen. Dit racistische denken is eigenlijk niet meer van deze tijd (het lijkt me dat jullie dat toch met me eens zullen zijn). De manier van denken die Steiner hier bedoeld is dat een volk van het zelgfde ‘ras’, hetzelfde geloof zich verenigt in een natie-staat.’ (…)
Wat klopt in deze redenering niet, tenminste wanneer we het over het bewuste ‘jodendomcitaat’ hebben?
Dat de aandacht wordt toegespitst op het joodse denken en dat het lijkt alsof Steiner het alleen daarover had. Ook bij Jos Verhulst zie ik dat. Steiner had het toch echt over het jodendom.
Maar zelfs als hij het alleen over het joodse denken zou hebben gehad, vraag ik me toch af Steiner geen brug te ver is gegaan.
Hij heeft het er toch over dat het jodendom (al dan niet bedoeld als joodse denken) geen rechtvaardiging heeft binnen het moderne leven der volkeren en dat het een fout is dat het behouden is gebleven.
Wat betekent dat: geen rechtvaardiging hebben en een fout dat het behouden is gebleven?
Het heeft geen bestaansrecht?
Zoals het er nu uitziet, ook in aanmerking genomen de discussie in Duitsland, staat de anthroposofie behoorlijk onder druk.
Om de diverse overheden te behagen zullen geetableerde anthroposofiche organisaties steeds verdergaande compromissen sluiten zoals ze altijd al gedaan hebben.
Tot er niets meer over is en deze organisaties nog slechts in naam anthroposofisch zijn.
Het doel van de tegenstanders is dan bereikt. Men heeft de anthroposofie dan weliswaar niet verboden,- vrijheid van meningsuitin nietwaar- maar totaal tandenloos gemaakt. Deze situatie is nog erger dan een verbod op de anthroposofie. In het laatste geval zouden de mensen namelijk wel eens wakker kunnen. `He, de anthroposofie wordt verboden, wat is er dan eigenlijk mee aan de hand ?’
Of: De anthroposofie mag blijven bestaan, maar de organisaties moeten wel afstand nemen van Steiner, vooral van uitspraken over `rassen`.
Wel ben ik het eens met mensen die stellen dat de anthroposofen de hand in eigen boezem moeten steken.
Het sociaal politieke element is in de beweging totaal verwaarloosd. Daarom kan men dit racisme- debat ook opvatten als een sanering. Verdedig je maar anthroposofen.
Ik kan echter niet accepteren dat Steiner onrecht wordt aangedaan. Hij was geen racist, hij heeft juist middelen aangereikt om racisme te overwinnen.
Hij heeft daarenboven de schitterende weg van de anthroposofie gebracht die mensen zicht geeft op het hoe en waarom van hun aardse leven, en hun plaats in de kosmos. Hij heeft dit gedaan op een wetenschappelijke manier, zoals de natuurkunde de fysieke wereld bestudeert, zo de anthroposofie de geestelijke wereld.
Jan Luiten
Ik had het al een tijdje geleden gezien (al toen ik de site ontdekte geloof ik, dus alweer een jaar geleden). Vond ik wel geestig trouwens. Maar ja, zo lang je met neo-nazi’s blijft dwepen, lijkt het mij een grote smet voor de antroposofie in het Nederlands taalgebied. En als ik er over ophoud zal er vroeger of later weer iemand over beginnen. Dus denk toch dat er een keertje iets moet worden opgelost, want het probleem blijft.
Heb heel recent ook iets anders gezien. Er is opeens een banner op de homepage verdwenen. Dat lijkt me een teken aan de wand. Maar kijk maar.
Maar ook die leuzen leiden weer de aandacht af van het racisme probleem. En daar gaat het hier over. Maar goed, ik ga me wel inlezen in de sociale driegeleding, maar het lijkt me dat de racisme argumenten hun geldigheid behouden. Ik heb het hierboven wel zo’n beetje allemaal uitgeschreven. En voor meer zie http://florisschreve.blog-s.nl/
Beste Floris,
Ik heb inmiddels je artikelen gelezen.
Het viel me eerlijk gezegd wel wat tegen.
Vooral de ductus van het geheel.
Je voert Steiner of een of andere anthroposoof op en begint deze dan af te kraken. Er staan heel veel oordelen in, allemaal negatief. Het lijkt wel een soort wellust om af te kraken.
Je probeert daarbij niet echt de auteurs te begrijpen , maar legt eenvoudigweg je eigen denkkader eroverheen, en komt dan tot oordelen. Het is niks die sofen en het zal ook wel nooit wat worden.
Zo ook over driegonaal, daar zouden we op de man hebben gespeeld, wordt verder niet uigelegd. Maar kijk hoe Zondergeld en Van de Tuin bezig waren, geen niveau, manupulatief, maar daar hoor ik niets over. Ja weer hen, maar jij draait die plaat over Steiner ook grijs hoor Floris, en ook jij of jullie zouden je manier van kijken naar de anthroposofen ook eens kritisch tegen het ligt kunnen houden.
En hoe je het ook went of keert bovengenoemd duo is er mee begonnen. Wat mij betreft een zeer twijfelachtige eer.
Naar wat ik denk, maar dat zeg ik uit de losse pols, (dus zonder het raadplegen van een ‘deskundige’, vakliteratuur etc.) dat Steiner bedoelt dat de ‘Christusimpuls’ aan het traditionele jodendom voorbij is gegaan. De Christusimpuls staat centraal in de antroposofie. De openbaringen van het oude testament waren weliswaar belangrijk (geldt overigens ook voor het geïnstitutionaliseerde Christendom), maar de Joden erkennen Christus niet als de Messias. Omdat de Christusimpuls voor de antroposofie een soort centraal draaipunt is in de ontwikkeling van de mensheid, vermoed ik dat Steiner het Jodendom aanwrijft, dat deze niet door de Christusimpuls is ‘bezield’. Ik zeg dit echter uit de losse pols, dus pin me er niet op vast.
Zou je dit kunnen zien als een antisemitische opmerking? Moeilijk te zeggen. Het is wel een miskenning van het jodendom, maar geen diskwalificatie van de joodse ‘etniciteit’. Maar het staat ook uitgebreid in het van Baarda rapport beschreven dus ik zal kijken wat ze er daar van gemaakt hebben. Maar ik ga niet zo ver dat ik het meteen als een antisemitische opmerking zou willen kenschetsen. Heb ik in mijn beide artikelen ook niet gedaan. Ben daar heel behoedzaam in geweest, al was het een van de beruchte zestien citaten die door de commissie als ernstig discriminerend zijn gekenschetst.
De tekst van het van Baarda rapport is nogal een lange wanneer het deze passage betreft (p. 697-701). Het van Baarda-rapport gaat in op Steiners bezwaren tegen het zionisme. Zij halen Steiners bezwaren tegen Theodor Herzl erbij, waarvan Steiner vond dat die teveel maatschappleijke afzondering zocht voor de joden in Europa. De van Baarda commissie vraagt zich wel af waarom Steiner hier geen rekening heeft gehouden met de beruchte Dreyfuss affaire (Steiner heeft het voor Dreyfuss opgenomen, dat moet ten gunste van Steiner gezegd worden). De commissie meent dat een krachtige joodse emancipatie beweging die affaire had kunnen voorkomen (ik vat het even heel simpel samen). Verder vond Steiner dat het antisemitisme nogal overdreven werd. Goed, de geschiedenis heeft Steiner uiteindelijk ongelijk gegeven, maar dat kun je Steiner moeilijk aanrekenen, die deze uitspraak deed in 1897. Ik vind dat de commissie in dit geval heel redelijk is geweest of zelfs wat streng (ongelooflijk, en dat van mij). Ik vind het in de context niet zo heel problematisch, alleen als je de uitspraak isoleert komt het wel heel bruut over. Maar goed, valt mee dus.
Had de van Baarda commissie maar de grove uitspraken over de indianen uit de Volkszielen in de eerste categorie geplaatst. Maar goed, ook daarin vind ik de van Baarda commissie erg willekeurig.
Wel wil ik aantekenen dat de criteria van de van Baarda commissie juridisch waren. Daar heb ik geen verstand van. Wel vind ik het weer verkeerd dat zij juridische criteria hebben gebruikt. Ben het op dat gebied nog wel eens met iemand als Stephan Geuljans en wellicht ook Jan Luiten (vinden we elkaar nog een keer). Dit is het zo’n beetje.
Zal de hele passage uit het rapport lezen en als ik iets interessants vind krijg je morgen of later commentaar.
Dag Jan, zie nu pas je reactie. Kan er heel veel over zeggen. Maar je hebt neem ik aan ook gezien dat ik kritisch ben naar Zondergeld en van der Tuin. Maar het is nu ook wat laat. Maar ben benieuwd of je mijn argumenten weet te weerleggen. Zo ja, dan zie ik er echt naar uit.
Maar je hebt ook gezien dat ik niet met allerlei vergelijkingen met het nazisme kom. Hoop dat dat nu uit de wereld is. Maar goed, misschien een ander keertje verder over doorgaan, mocht je dat willen althans,
wellicht tot later,
groet,
Floris
Floris,
Ik begrijp dat het jodendomcitaat, alhoewel zo’n beetje het bekendste, minder gewicht in de schaal legt als het over Steiners rassenleer gaat (maar niet als het over discriminatie gaat). Het citaat stamt uit 1888, dus voor Steiner zich met de Theosofische Vereniging en Blavatsky’s rassenleer ging bezighouden.
Er wordt echter volgens antroposofiekenner Heijder door de commissie Van Baarda een kapitale blunder gemaakt bij de bespreking van dit citaat.
Heijder: (…) ‘Op 1 april presenteerde de onderzoekscommissie ‘Antroposofie en het vraagstuk van de rassen’ haar eindrapport. Zestien keer trof zij bij Steiner ernstige discriminerende uitlatingen aan, maar in het meest cruciale citaat maakte ze een kapitale blunder.’ (…)
(…) Kleine geschiedenis van een citaat
Het over een wereldhistorische fout hebben als je het over het jodendom hebt is nogal heftig. Steiner deed het als 27-jarige recensent. In 1888 recenseerde hij het dichtwerk Homunkulus van Robert Hamerling. Daarin komt de volgende passage van acht zinnen voor. (De zinnen zijn hier genummerd om er makkelijker aan te kunnen refereren. Waarom ze in het Duits worden weergegeven zal later blijken.)
1. Was aber hat die Kritik aus diesem ‘Homunkulus’ gemacht? Sie hat ihn herabgezerrt in den Streit der Parteien, und zwar in die widerlichste Form desselben, in den Rassenkampf.
2. Es ist gewiss nicht zu leugnen, dass heute das Judentum noch immer als geschlossenes Ganzes auftritt und als solches in die Entwickelung unserer gegenwärtigen Zustände vielfach eingegriffen hat, und das in einer Weise, die den abendländischen Kulturideen nichts weniger als günstig war.
3. Das Judentum als solches hat sich aber längst ausgelebt, hat keine Berechtigung innerhalb des modernen Völkerlebens, und dass es sich dennoch erhalten hat, ist ein Fehler der Weltgeschichte, dessen Folgen nicht ausbleiben konnten.
4. Wir meinen hier nicht die Formen der jüdischen Religion allein, wir meinen verz;glich den Geist des Judentums, die jüdische Denkweise.
5. Der Unbefangene hätte nun glauben sollen, dass die besten Beurteiler jener dichterischen Gestalt, die Hamerling der eben beröhrten Tatsache gegeben hat, Juden seien.
6. Juden, die sich in den abendl�ndischen Kulturprozess eingelebt haben, sollten doch am besten die Fehler einsehen, die ein aus dem grauen Altertum in die Neuzeit hereinverpflanztes und hier unbrauchbares sittliches Ideal hat.
7. Den Juden selbst muss ja zuallererst die Erkenntnis aufleuchten, dass alle ihre Sonderbestrebungen aufgesogen werden müssen durch den Geist der modernen Zeit.
8. Statt dessen hat man Hamerlings Werk einfach so hingestellt, als wenn es das Glaubensbekenntnis eines Parteigängers des Antisemitismus wäre.
In de Skepter van december 1997 heb ik ook al aandacht besteed aan dit citaat. Betoogd werd toen dat het citaat niet strikt aan een definitie van antisemitisme voldeed, maar wel de indruk wekte dat de auteur antisemitisch zou kunnen zijn; het nodigt als het ware uit om dit verder te onderzoeken. Zin 8 geeft aanleiding om te denken dat Steiner niet voor antisemitisme is. Wie op zoek gaat naar citaten waar Steiner de vloer aanveegt met de antisemieten, kan er heel wat vinden. Er staat er zelfs al één verder op in dezelfde recensie. Hij (dis)kwalificeert daarin de antisemitische partij als een partij ‘die naast de bekwaamheid tot razen en tieren niets kenmerkends heeft behalve het geheel ontbreken van iedere gedachte.’ Wie dus Steiner houding tegenover het antisemitisme wil weten, hoeft in feite niet verder te kijken dan dezelfde recensie waar het ‘wereldhistorische fout’-citaat uit komt.
In de winter van 1988 verscheen bij de VU Uitgeverij een deel 17 in de serie Religieuze Bewegingen in Nederland, getiteld Antroposofie. E. van der Tuin en G.R. Zondergeld schreven daarin het hoofdstuk ‘De leer van Steiner over rassen en volken.’ Daarin schrijven ze:
‘Steiner was stellig geen antisemiet in de gewone zin van het woord. Van jodenhaat, zoals wij die bij zijn nationaal-socialistische tijdgenoten aantreffen, vinden we bij hem geen spoor. Een deel van zijn leven verkeerde hij in joodse kringen en was hij met joden bevriend, zoals de dichter Ludwig Jacobowski, die de leiding had over een bureau dat het antisemitisme bestreed. Toch was hij geen vriend van het orthodoxe jodendom en verwierp hij het Zionisme. In een positieve bespreking uit 1888 van het antisemitische dichtwerk Homunkulus van de Oostenrijkse dichter R. Hamerling zien we hem het joodse geloof veroordelen als een achterhaald verschijnsel. Dat het jodendom nog altijd een rol in de samenleving speelde, achtte hij een wereldhistorische fout, waarvan de gevolgen niet zouden kunnen uitblijven. Elke weldenkende jood zou toch moeten beseffen dat het jodendom geen plaats meer kon hebben in de moderne samenleving. Dit lijkt behoorlijk ernstig. We moeten wel beseffen dat het hier gaat om een heel vroeg artikel van Steiner uit een periode waarin hij nog lang geen antroposoof was.’ (p. 110-111)
Zinvolle opmerkingen (Steiner was nog geen antroposoof) wisselen hier af met onjuiste opmerkingen (Homunkulus is geen antisemitisch dichtwerk en het Duitse ‘konnten’ (verleden tijd) wordt vertaald met ‘zouden kunnen’). Aan Steiners (dis)kwalificatie van de antisemieten wordt geen aandacht besteed.
In het vroege voorjaar van 1996 verscheen Uit de Vrije School geklapt van Toos Jeurissen. In de tweede druk daarvan bracht zij het beruchte citaat, namelijk zin 3 gevolgend door de vertaling:
‘Het Jodendom als zodanig heeft zichzelf overleefd, heeft geen bestaansrecht meer in het moderne leven der volkeren en dat het desondanks behouden is gebleven, is een wereldhistorische fout waarvan de gevolgen niet kunnen uitblijven.’
Ook Jeurissen vertaalt ‘konnten’ met ‘kunnen’. (Net als René Zwaap recentelijk in De Groene Amsterdammer.) Later in het voorjaar van 1996 schreef Yoeke Nagel over de toenmalige commotie in Onkruid. Ter illustratie plaatste zij zonder commentaar vier losse citaten tussen haar tekst met de handtekening van Steiner eronder. Het laatste daarvan luidde als volgt:
‘Dat het jodendom nog altijd een rol in de samenleving speelt is een wereldhistorische fout, waarvan de gevolgen niet kunnen uitblijven. Elke weldenkende jood zou toch moeten beseffen dat het jodendom geen plaats meer kan hebben in de moderne samenleving. Rudolf Steiner’
De naam Steiner suggereert dat het een Steinercitaat betreft. Het lijkt echter meer op de parafrase van Van der Tuin en Zondergeld. Dat viel een antroposoof ook op en hij klaagde bij de Raad van de Journalistiek. Een lid van deze Raad schreef aan Onkruid. In deze brief stond onder andere:
‘Het komt mij op het eerste gezicht voor dat hier inderdaad sprake is van een wijze van citering die geen recht doet aan de oorspronkelijke tekst.
Die tekst stelt eerst dat het jodendom in de cultuuridee�n van het avondland vaak heeft ingegrepen op een wijze die niet minder dan gunstig was. Pas daarna komt de geciteerde zin, met de stelling dat het jodendom zich heeft overleefd. […] Daarna komt pas de tweede geciteerde zin (”Elke weldenkende jood…”), welke echter wel erg tendentieus en vrij is vertaald.
Ik begeef mij niet in een oordeel over deze teksten van Steiner als zodanig. Dat is mijn taak niet. De vraag is of zo’n wijze van citeren van een uit 1888 stammende tekst wel billijk is.’
Yoeke Nagel rectificeerde. Ze bracht zelfs een lap tekst van Steiner in het Duits. En wel de zinnen 2 t/m 7 uit de reeks van genummerde zinnen. Waarom zij de achtste zin wegliet verklapte zij niet. Er zijn nog meer plaatsen waar het citaat naar voren komt, maar laten we eens gaan kijken wat de commissie ervan maakt.
De commissie brengt eerst de gehele recensie van Steiner. Daarna gaat ze op het dichtwerk van Hamerling in, gevolgd door een bespreking van Steiner. Ze heeft grote moeite uit te leggen wat Steiner met zijn scherpe zinnen bedoelde.
(…)
(Update: Het vervolg van het artikel waarin Heijder de uitleg van de commissie over het jodendomcitaat becommentarieert vergeten toe te voegen. De tekst volgt alsnog hieronder.)
(…) Hier volgt een zin uit de parafrase van de commissie: ‘Het jodendom, in de zin van dat gesloten geheel, zou zichzelf overleefd hebben, ook al heeft het een positieve invloed op de cultuur van ”het Avondland” gehad.’ Kunt u het volgen? Dat het jodendom als gesloten geheel zichzelf overleefd heeft is nog te volgen, of men het ermee eens is of niet. Maar hoe kan een gesloten geheel een positieve invloed op de cultuur van het Avondland (het westen) uitoefenen? Spreekt Steiner hier in raadselen of snapt de commissie niet wat er staat?
Hier volgt deze zin nogmaals, gevolgd door de vertaling zoals die eerder in Skepter (december 1997) te lezen was:
(2).’Es ist gewiss nicht zu leugnen, dass heute das Judentum noch immer als geschlossenes Ganzes auftritt und als solches in die Entwickelung unserer gegenwartigen Zustände vielfach eingegriffen hat, und das in einer Weise, die den abendl�ndischen Kulturideen nichts weniger als günstig war.’
‘Het valt zeker niet te ontkennen dat tegenwoordig het jodendom nog steeds als een gesloten geheel optreedt en als zodanig in de manier die voor de westerse cultuurideeën allesbehalve gunstig was.’
Het kernprobleem zit in de Duitse term ‘nichts weniger als’, deze term betekent: ‘allesbehalve’. Dat een medewerker van de Raad voor de Journalistiek dit vertaalt met ‘niet minder dan’ is begrijpelijk en te vergeven. Dat een commissie die hier drie en een half jaar aan werkt en meer dan een ton heeft gekost dit met ‘positief’ vertaalt is zeer pijnlijk. Waarom heeft de commissie geen competente vertaler in zijn midden opgenomen, respectievelijk: waarom heeft voorzitter Dunselman niet zo iemand aan de commissie toegevoegd? (…)
http://www.skepsis.nl/steinercommissie.html
Voor het overige lijkt Heijder de commissie en het rapport wel ernstig te nemen.
Ik ekn het artikel van Walther Heijder. Walter Heijder schrijft voor verschillende antroposofische media als Driegonaal en Vrije Opvoedkunst.. Maar staat niet bekend als een medestander van de van Baarda commissie. Zit volgens mij meer in het andere kamp. Maar dat weet Jan Luiten wel.
De portee van het citaat uit morgen gaat eigenlijk veel verder, maar dit wordt om de een of andere reden niet opgenomen, en ik vind dat er onvoldoende op gereageerd wordt.
Niet het anthroposofische denken heeft het hedendaagse racisme tot gevolg maar het joodse denken, Het denken in termen van superioriteit t.o.v andere volken, de niet-joden.
Dit denken is ontstaan vanuit het orthodoxe jodendom.
Veel Joden denken natuurlijk helemaal niet meer zo, maar een minderheid waarschijnlijk wel. Het ‘joodse denken’, soms ook wel als de Jehova gedachte aangeduid, is echter juist ook onbewust door niet -Joden opgenomen.
Het betekent dan, maar ik val in de herhaling, een volk, met dezelfde ideologie, die ook de staatsideologie is, waabij andere minderheden worden uitgesloten of erger.
Het is voor iedereen duidelijk- DAAR GAAT TOCH DEZE DISCUSSIE OVER ? – dat dit niet meer van deze tijd is.
Een fout van de geschiedenis dus.
(Nee, meneer Luiten, onvoldoende geantwoord. Wij willen alleen maar horen dat Steiner alle Joden weg wilde hebben.
Oh sorry, maar dan moet ik er toch op wijzen dat Steiner het
voor Joden opgenomen heeft, en geageerd heeft tegen het anti-semitisme.
Oh, maar dan kan toch niet waar zijn, dat mag echt niet waar zijn, hoor, want hij is en blijft een racist die Steiner
Stel je voor hij zou eens gelijk kunnen hebben. Dan zou ik toch terug moeten komen op alles wat ik geschreven heb.
Nee daar kunnen we echt niet aan beginnen.)
Sorry mensen dat moest me even van het hart.
Het gaat hier niet om zo maar iets.
Het beleid van Israel heeft in feite de wereld in brand gezet.
De poliitieke filosoof en diplomaat, kenner van de Aziatische wereld heeft dit vanochtend in Buitenhof nog eens uit de doeken gedaan. Daar komt de haat tegen het Westen vandaan. Dit is de grond voor het terrorisme.
Kijk naar het vervolg: uitholling van de burgerrechten in het Westen, oorlogen in Irak en Afghanistan. Het maakt ze niet uit want wij zijn belangrijker dan de rest van de wereld.
Dit terwijl er een oplossing ligt waar de Palestijnen mee akkoord zouden gaan, waarbij ze slechts 22% van hun oorspronkelijke grondgebied zouden houden.
Op de een of andere manier is het echter gelukt anti-racistische schrijvers tegen de anthroposofie te laten optrekken en de echte oorsprong van het racisme onzichtbaar te maken.
Het zal er nu omgaan de haat tegen de anthroposofie verder te ontwikkelen. Ze te dwingen afstand te nemen van Steiner. Dit is in zekere zin al gebeurd.
Men zal van de anthroposofen eisen Steiner steeds meer te verraden. Ook dat zal – helaas – gebeuren.
Hopelijk zullen er echter toch nog wel mensen overblijven die zich wel van de anthroposfische vereniging en bijbehorende scene distantiêren, maar niet van Steiner.
Ik maak me daarover geen illusies. Deze mensen zullen op een -al dan niet moderne wijze- vervolgd worden. Voor `racisten` geen genade.
Deze positie is echter te verkiezen boven de roemloze compromissen en verraad.
Jan Luiten
De gast in Buitenhof heet Mahbubani, was ik vergeten te noemen. Een insrukwekkende persoonlijheid.
Jan Luiten
Beste Jan Luiten,
Het gaat mij niet om Steiner, wel om sommige van zijn uitspraken. Ik heb even een gedeelte van een commentaar dat ik plaatste op Michel gastkempers weblog, overgenomen om aan te geven hoe ik in de racismediscussie sta:
‘De racismekritiek op Steiner en de antroposofie is volgens mij dan ook slechts een voorwendsel om iets dat dieper zit naar boven te halen. Ik vermoed namelijk dat de aanhoudende kritiek op de antroposofische beweging veel te maken heeft met de verafgoding van Rudolf Steiner en de daaruit voortkomende afzondering van wat niet strookt met dat waar Steiner van overtuigd was. Nu is die afzondering op zich niet echt een probleem, want het hebben van een van het gangbare afwijkende visie en die standvastig proberen hard te maken is ook een vorm van afzondering. Het wordt wel een probleem wanneer die visie door haar aanhangers als superieur en zaligmakend wordt uitgedragen, waardoor mensen die die visie niet delen al vlug als onwetend, zelfs minderwaardig worden beschouwd. Er ontstaan twee kampen: de wetende en de onwetende mensen (of de goeden en de slechten, zo je wilt). Dan krijg je toestanden zoals onder andere niet ernstig willen discussiëren met iemand die zich bijvoorbeeld atheïst noemt (kan een atheïst niet helder denken?) of iemand die er een totaal andere visie op nahoudt.
Mij verwondert het dan ook niet dat er mensen opdagen die antroposofen, om verschillende redenen, met Steiners eigen boeken om de oren slaan. En wat overtuigt dan het meest? Dat is ondertussen al 25 jaar duidelijk; de grove uitspraken over andere rassen. ‘Zo heilig en alwetend was hij toch ook niet, wel?’ hoor ik zogenaamd onwetenden al roepen. En als we een aantal van die uitspraken eens onbevangen bekijken, zonder te beginnen over context of tijdsgeest of wat dan ook, dan lijkt me toch duidelijk dat die ‘not done’ zijn? Ze maken echter van Steiner nog geen racist, wat eigenlijk een andere discussie is dan die waarbij er commentaar op zijn uitspraken wordt gegeven.’
Ik wil duidelijk stellen dat ik de mens Rudolf Steiner niet wil oordelen. Als dat wel gebeurt of gebeurd is, mag dat een stommiteit worden genoemd.
Terug naar het citaat over het jodendom. Het is mij niet duidelijk dat het ‘joodse denken’ niet meer van deze tijd is. Zolang er nog mensen rondlopen die ‘joods denken’ is het van deze tijd. Zo simpel is dat. Desgewenst kan iemand dat denken dan fout vinden, het bestaat nog altijd. Een fout van de wereldgeschiedenis?
Dat is toch een wel zeer vreemde stelling die Steiner daar poneert. Sinds wanneer maakt geschiedenis fouten?
Ik gun iedereen zijn mening, maar volgens mij gaat Steiner met die uitspraak echt een brug te ver.
Mag men het als een fout zien dat er mensen zijn die overtuigd zijn van datgene wat zij denken en dit als een van henzelf deel uitmakende geestelijke realiteit ervaren en zodoende door die geestelijke realiteit hun identiteit of diepere wezen behoeden?
Stel dat die mensen die zo denken de behoefte aan deze geestelijke realiteit, naar dit denken, ervaren zoals honger en dorst.
Beste Jan,
Xenofofie is van alle tijden en alle culturen en is niet iets dat door de Joden is ontwikkeld (in hun denken, godsdienst, etc.).
En het gaat er niet om (mij althans niet) om de antroposofie kapot te maken, al is het niet (meer) mijn levensvisie. Het gaat mij er wel om racistische uitwassen ter discussie te stellen.
Heb ook naar Buitenhof gekeken. Was bijzonder interessant. Echt een goede eye opener. Ben het wat dat betreft helemaal met je eens.
Verder laat vooral iedereen de levensbeschouwing aanhangen die hij zelf wil, maar ook dat heb ik eerder gezegd. Daarover geen enkel misverstand.
hartelijke groet voor deze zondagavond,
Floris
Ramon,
Verafgoding van Steiner is natuurlijk niet goed.
Ik heb al eerder gezegd dat doet Steiner vreselijk tekort. Hij heeft het recht als mens gezien te worden!
Maar ook als feilbaar mens meen ik hem te moeten verdedigen waar het gaat om racisme aantijgingen.
De reden mag duidelijk zijn de anthroposofie heeft een missie. In deze missie kan zij niet slagen als haar grondlegger van racisme of racistische uitspraken beticht wordt Dus moeten we kijken of we dat uit de wereld kunnen krijgen.
Wat bedoel ik met niet meer van deze tijd of een fout van de geschiedenis. Een voorbeeld. Iedereen zal er toch van overtuigd zijn dat een democratie te verkiezen is boven een dictatuur of een despoot, of een theocratie.
In het verleden was een theocratie echter normaal. De priesters wisten wat de godheid wilde en zo geschiedde.
Een terugval in deze vorm zou nu echter niet meer van deze tijd zijn, en kun je dan een fout in de geschiedenis nomen. Desalniettemin bestaat de theocratie in onze huidige tijd ook. Zie bijvoorbeeld Iran. Een anachronisme.
Verder hoop ik met jou dat de racisme-discussie sanerend werkt op de anthroposofische beweging, maar eigenlijk denk ik daar nog andere middelen voor nodig zijn.
Misschien dat een linkse anthroposofische beweging nodig is.
Jan Luiten
Jan, even voor alle duidelijkheid. Natuurlijk was Steiner een feilbaar mens en een kind van zijn tijd! Dus moet je hem niet verafgoden. Daarom moet het toch niet moeilijk zijn om met een eigentijdse antroposofie te komen. En dan niet op de manier als bij de Brug (daar voegen ze ook nieuwe elementen toe, maar dan precies de verkeerde), maar bijvoorbeeld op de manier waarop Thomas Höfer in Duitsland bezig is. Of Bernd Hansen ea. Waarom worden die moedige antroposofen in de lage landen niet wat meer gewaardeerd (want vooor wat zij doen is moed voor nodig).
Dat ik de hele tijd heb benadrukt dat ik geen antroposoof ben klinkt misschien wat hardvochtig, maar zou een gedegen vernieuwing alleen maar toejuichen. Mijn sympathie zou het hebben. Net zo goed dat ik ook geen moslim ben, maar grote sympathie heb voor de Egyptische moslim filosoof Nasr Abu Zayd, nu hoogleraar in Leiden. Dat is iemand waar ik een grote bewondering voor heb. En intellectueel uitdagend en voor de goede zaak. Dus wat houdt je tegen? En wat mij betreft hoef je Steiner als mens niet af te wijzen.
Ik zal je een voorbeeld geven van een reactie op mijn eerste artikel, van een goede vriend van mijn ouders. Hij is geen onbekende in het antroposofische circuit, maar hij heeft alleen persoonlijk op mij gereageerd en ik wil hem buiten de publieke discussie houden. Het is iemand die onafhankelijk is van de vereniging maar een zeer bekende autoriteit op het gebied van Steiner, Blavatsky maar ook anderen (wellicht ken je zelfs zijn naam, maar ik wil hem er toch buiten houden). Hij was niet gelukkig met mijn stuk (hij vond mij teveel aan het materialistische denken hangen, waar heb ik dit argument nog meer gehoord? Ik geloof dat jij dat aan Jan Cornelissen zei, in vrijwel dezelfde bewoordingen). Hij zei mij het volgende: ik heb geen zin in vervelende discussies maar als je je open stelt voor de mogelijkheid voor waarnemingen uit hogere werelden ben je welkom. En verder zei hij mij ook (ongeveer): ‘Besef dat bij grote ingewijden als Rudolf Steiner en Helena Blavatky de hoogten soms enorm zijn, maar dat er ook diepe afgronden zijn. Zij hebben waarnemingen gedaan die voor velen niet te bevatten zijn, maar de afgronden kunnen diep zijn. Maar voor hen heb ik een diepe bewondering; voor de dwepers die jij verder hebt aangehaald niet’ (waarschijnlijk bedoelde hij verschillende lieden die ik ook geciteerd heb).
Hoewel het niet mijn visie is kan ik me daar nog iets bij voorstellen. Wellicht zijn de afgronden bij grote zieners heel erg diep. Het staat inmiddels ver van mijn belevingswereld, maar wellicht is dit iets waar je ook rekening mee kunt houden. Dus er zijn talloze wegen. En als je het jezelf toestaat om kritisch naar sommige van steiners uitlatingen te kijken, wat houd je tegen?
Zeg niet dat het makkelijk is, maar geloof ook niet dat ‘het pad van de inwijding’, om het even in esoterische termen te gieten, ook makkelijk zou zijn. Dus wellicht zijn ook dat aanknopingspunten. Ik denk alleen dat de weg van de dogmatiek een gevaarlijke is. Maar het lijkt me buitengewoon eervol om juist daaraan te werken.
dit verhaaltje is niet belerend bedoeld, want wie ben ik. Maar goed, misschien biedt het wel mogelijkheden,
nogmaals vriendelijke groet,
Floris
excuses voor de ordinaire spelfout. Maar begin ook bijna scheel te zien van bijna een weekend lang typen in een klein kadertje.
Ik had er nog geen tijd voor gehad, maar wil toch nog even reageren op de eerste reactie van Jan Luiten in deze ’thread’.
Je mag mij inderdaad een materialistisch (of naturalistisch) denker noemen. Dat wil niet zeggen dat ik een geestelijke realiteit volledige uitsluit. Wat verstaan we echter onder de geest? Jan Luiten denkt blijkbaar dat dat los staat van materie. Mijn visie hierop is dat de geest gewoon onderdeel is van de materie. De geest, ons bewustzijn, het gevoel, is een functie van het brein en het brein bestaat net als de rest van ons lichaam gewoon uit materie. En aangezien ik de geest hier dus opvat als natuurlijk fenomeen, is het daarmee per definitie een volstrekt wetenschappelijke benadering.
Jan Luiten beweert echter dat het bewustzijn niet direct aan het fysieke is gekoppeld. Een baude uitspraak die vraagt om bewijsvoering, en helaas, bewijs is er niet, Rupert Sheldrake en Pim van Lommel ten spijt. Van Lommel’s publicaties over bijna-dood ervaringen bewijzen op geen enkele manier dat die ervaringen zich afspeelden in een dood brein. ze worden niet voor niets BIJNA-dood ervaringen genoemd. Nou ja, ik wil er niet over uitwijden, maar peer reviews van Van Lommel’s onderzoek laten weinig heel van zijn conclusies.
Mijn probleem met een geestelijke werkelijkheid is dus dat het nog nooit is aangetoond. Je kunt het daarom misschien niet volledig uitsluiten (doe ik ook niet), maar het gaat wel erg ver om meteen maar te denken dat we er kennis door kunnen vergaren.
Kortom: de mogelijkheid van een geestelijke werkelijkheid kan als zodanig geen argument zijn om volslagen subjectieve ideeen voor waar te verslijten of om de woorden van een zogenaamde ziener krampachtig voor onfeilbaar te houden. Jan Luiten kan verzuchten dat antroposofen voor fantasten worden versleten, maar wat ben je anders als je fantastische ideeen, zonder ze te toetsen aan de werkelijkheid, voor waar te houden? Kan ik het helpen dat dat zo ongeveer de definitie is van ‘fantast’?
Groeten,
Jan Cornelissen
Jan Luiten zegt dat:
“En, natuurlijk was Steiner geen Darwinist.
Dus de ontstaansgeschiedenis van de mens ziet er bij Steiner anders uit. Waarom gelijk aannemen dat dit onzin is?”
Zo’n soort vraag wordt ook wel een gesteld bij homeopathie. Alsof het net door iemand bedacht is en niet al 200 jaar bestaat. Evolutie door mutatie en natuurlijke selectie bestaat iets minder lang, bijna 150 jaar, en is sindsdien alleen maar bevestigd (bedenk dat de genetica z’n intrede nog moest doen). De enigen die zich er krampachtig tegen blijven verzetten zijn gelovigen van allerlei gezindten, incl. antroposofen.
Want de mens is zo speciaal, daar moet wel een bedoeling achter zitten. Helaas krijgen we ook hernia’s van het rechtop lopen, zit ons netvlies achterstevoren en hebben mannen tepels.
Ook allemaal bedoeld?
Jan Cornelissen
Reactie op Discipel (1 november 2008 at 7:19 pm):
Wellicht is de opmerking die Plasterk aanhaalt inderdaad ironisch bedoeld. Kan zijn, en dan heeft Plasterk het verkeerde voorbeeld gebruikt. Slordig, maar kan gebeuren. Zijn centrale stelling heeft daar echter amper door te lijden: “Steiners werk is erg cryptisch, en voorzover er een touw aan vast te knopen is, is het totale onzin.”
En nog even richting Jan Luiten:
Je praat weer over materialisme alsof het een beperkte blik zou hebben (“1 dimensionale, materialistische wereldbeeld”). Hoe kom je daar toch bij? Een geestelijke wereld, zelfs een leven na de dood hoeft niet in strijd te zijn met materialistisch denken.
Nogmaals over Van Lommel: Als die echt kan bewijzen dat mensen na een coma verifieerbare uitspraken doen (over zaken die ze dus echt niet hebben kunnen zien of horen), dan zou dat tenminste wetenschappelijk bewijs zijn voor het paranormale. En dan zou er naast het lichaam nog een andere drager zijn voor het bewustzijn. Dat is NIET onmaterialistisch!
Het probleem, nogmaals, is dat dit soort zaken nog nooit bevredigend zijn aangetoond in een gecontroleerde omgeving! Daarom is het onwetenschappelijk om daar op andere punten serieus rekening mee te houden.
Groeten,
Jan Cornelissen
@ Floris Schreve
Je schreef:
“Maar als er problemen zijn, ook die Joop aangeeft, moet daar normaal over gepraat kunnen worden. Net als over de racisme kwestie.”
Kom ik toch weer even terug op wat ik eerder al aangaf: Hoe valt er normaal te praten met mensen die voor waarheidsvinding in eerste instantie naar hun innerlijk kijken? Of van je vragen dat je de subjectieve opvattingen van een onfeilbare ziener serieus neemt?
Met als enige resultaat om zelf voor ‘onwetenschappelijk’ te worden versleten als je daar weinig voor voelt!
Groeten,
Jan Cornelissen
Jan Luiten:
“Niet het anthroposofische denken heeft het hedendaagse racisme tot gevolg maar het joodse denken, Het denken in termen van superioriteit t.o.v andere volken, de niet-joden.
Dit denken is ontstaan vanuit het orthodoxe jodendom.”
Ja, laten we lekker gaan jijbakken. Alsof we niet allang wisten dat yahweh letterlijk te boek staat als: “a petty, unjust, unforgiving control-freak; a vindictive, bloodthirsty ethnic cleanser; a misogynistic, homophobic, RACIST, infanticidal, genocidal, filicidal, pestilential, megalomaniacal, sadomasochistic, capriciously malevolent bully.” (met dank aan Richard Dawkins). 🙂
Racisme is van alle tijden, en deels is het de mens en het dier eigen: Het al dan niet wantrouwen van andere soorten kan het verschil betekenen tussen leven en dood. Dat soort diep menselijk instincten hebben hun weerslag gekregen in allerlei culturen en religies, uiteraard ook de grote monotheistische godsdiensten, het Jodendom, het Christendom en de Islam.
Racisme was er, is er en zal naar ik vrees tot op zekere hoogte altijd wel blijven bestaan. Juist daarom is het goed om zoveel mogelijk afstand te nemen van welke vorm van racisme dan ook.
Jan Luiten heeft daar wat betreft de antroposofie blijkbaar moeite mee, en blijft de stroman aanvallen, als zou er beweerd worden dat de antroposofie bevolkingsgroepen volgens de wet anders zou willen behandelen op basis van ras. Maar dat zegt hier niemend.
Daarnaast blijft hij erop hameren dat een rassenleer geen enkel probleem is zolang iedereen voor de wet maar hetzelfde blijft. Als dat waar is, dan zou de volgende zin (verzonnen voorbeeld!) ook niet vallen onder racisme: Negers zijn als soort dom en lui, maar we moeten ze wel gelijk behandelen!
Yeah right…
@ Jan Corbelissen,
Ha Jan, zie dat jij weer hebt gereageerd. Natuurlijk kzou daar normaal over gepraat moeten kunen worden. Dat de sommmige antroposofen in in iets geloven waar ik niet in geloof (zeg ik het corect?), wil niet zeggen dat je geen beroep op de redelijkheid mag doen. Ik ken er persoonlijk vele die de rassenleer van Steiner verschrikkelijk vinden en die gewoon verpweren. Niet iedereen heeft zich er even uitvoerig in verdiept. Maar heb in de praktijk gemerjkt dat als ik het voorleg het voor velen een vanzelfsprekendheid is. Maar dat zijn in regel niet de mensen die hier met mij op internet in discussie gaan.
En wat betreft Sheldrake en van Lommel. Van Lommel in heel erg ‘in’ in die kringen, is me al meer dan eens opgevallen. Grappig, want zijn visie strookt geloof ik niet direct met die van de antroposofen (geloof niet dat van Lommel het over reíncarnatie heeft). Moet zijn boek overigens nog lezen. Maar ik vind wel dat je een normaal rationeel mens kunt zijn als je in ‘iets’ gelooft. Ken er velen. Hoewel ik zeker een fan van Richard Dawkins ben, vind ik een daarin wat rigide.Spiritueel zijn is voor mij geen enkel probleem, zolang het maar niet sektarisch is. Racisme gaat bij mij over de grens.
Nog een ‘correctie’ op Jan Cornelissen. Het is niet zo dat de antroposofie zich verzet tegen Darwins evolutieleer. Zij zien deze alleen als een deel van het verhaal.
Steiner is sterk beïnvloed door een tijdgenoot van Darwin, Ernst Haeckel, de bedenker van de zg ‘recapitulatieleer’ (is een andere variant op de evolutieleer). itt Darwin geloofde Haeckel wel dat de evolutie doelmatig was. Dus in die zin is het een teleologische visie op de evolutie. Toeval, zoals bij Darwin, bestaat niet.
Ik citeer hier uit mijn artikel, waar ik heel kort deze relatie uitleg, maar er staan wat linkjes in naar interessante artikelen:
2. De recapitulatie-leer van Ernst Haeckel (1834-1919) waar Steiner diepgaand door beïnvloed was, zie ‘Waarheid en wetenschap’, maar ook de uitleg in het van Baarda rapport, p. 113-115 (de leeftijdsfases van de mens, zie hiervoor ook Poppelbaum). Haeckels nu algemeen verworpen theorie komt er op neer dat de menselijke foetus alle stadia van evolutie doormaakt tot de geboorte (ongewerveld dier, vis, reptiel, zoogdier, mens, zie afb. ). Steiner, die een enthousiast aanhanger van Haeckel was, trekt dan na de geboorte een parallel met de verschillende rassen (zwarte als kind, Aziaat als puber tot en met als meest rijpe fase, het Arische ras, waarna de degeneratie volgt met de Indianen, zie bovenstaand citaat). Overigens was de relatie met Haeckel een gecompliceerde. Ik verwijs hier naar een informatief artikel van de website Defending Steiner (ik doe niet alles af), waarin deze relatie gedetailleerd wordt uitgelegd. Ook komt daar de notie van Evolutie en Involutie ter sprake, waar ik later nog op terugkom. De invloed van Haeckel op Steiner blijkt overigens duidelijk uit deze tekening van Steiner uit 1907.
En kijk zeker naar het bovenstaande model van Poppelbaum. Poppelbaum was een bioloog en antroposoof van het eerste uur. In bepaalde mate heeft hij Darwins opvattingen geincorporeerd en samengebracht met Steiners visie. Ik heb het in mijn eerste artikel als volgt weergegven (model te bekijken achter de link):
Figuur 3:
http://florisschreve.web-log.nl/mijn_hersenspinsels_onder/model-poppelbaum.htmlDe
De aarde -evolutie volgens Rudolf Steiner in het model van Poppelbaum (1929), uit Henk van Oort, Antroposofie, een kennismaking, Christofoor, 2006. Overigens kan ik de echte liefhebber aanraden wat verder te lezen. Verderop kunnen wij lezen dat de ‘Oer-Indier’ ten opzichte van de moderne Europeaan de geestelijke ontwikkeling heeft van een kind van zeven.
zie dat de link niet werkt. Maar kijk anders aan het begin van deze discssie, naar de inleiding die Ramon heeft gemaakt. Daar staat Poppelbaums model tussen. Zoals antroposofen zelf zeggen: ‘Steiner sluit Darwin niet uit maar vult hem aan’. Klopt niet helemaal, want het toevals element wordt wel door de antroposofie uitgeloten, maar zo zit die relatie dus ongeveer.
Dit moet de correcte link zijn http://florisschreve.web-log.nl/mijn_hersenspinsels_onder/model-poppelbaum.html
Zie verder een artikel over de relatie Rudolf Steiner en Ernst Haeckel: http://www.defendingsteiner.com/articles/Rudolf%20Steiner%20and%20Ernst%20Haeckel.pdf
Beste Floris,
Ik twijfel er niet aan of er zijn antroposofen in soorten en maten (allemaal voor de wet gelijk natuurlijk ;)). Er zal verschillend worden gedacht over tal van zaken, maar het komt me voor dat er toch een soort basisset van uitgangspunten moet zijn die een antroposoof moet onderschrijven om zich in alle redelijkheid antroposoof te kunnen noemen. Als dat er niet is, wat stelt antroposofie dan nog voor?
In het christendom heb je dezelfde problematiek. Onlangs was er nog enige commotie rond het boek ‘Geloven in een God die niet bestaat’ van de ‘atheïstische dominee’ Klaas Hendrikse. Ik zal hier verder niet over uitwijden, maar als mensen zinvol met elkaar willen blijven communiceren, dan moeten we voorkomen dat woorden al te zeer niveleren. Kortom, het in niet wenselijk dat iedereen zich zomaar christen of antroposoof kan noemen.
Aansluitend op de kwestie van de rassenleer:
Als sommige antroposofen zich onomwonden afkeren van Steiners rassenleer, kunnen ze dan nog wel geloven in Steiner als iemand die zijn kennis ontleende aan een hogere geestelijke werkelijkheid? Volgens mij is dat namelijk het probleem waar iemand als Jan Luiten mee zit. Als Steiner slechts een feilbaar mens was, die begin vorige eeuw een aantal boeken heeft geschreven, dan zou er volgens mij geen enkele weerstand zijn om bepaalde ideeen van de hand te wijzen.
(Dat is trouwens de reden waarom ik verder weinig problemen heb met de beste man, want dat was hij denk ik wel.).
Ik ben het met je eens dat een rationeel mens er een (bovennatuurlijk) geloof op na kan houden, maar dan neig ik toch een beetje naar het NOMA-idee van Stephen J. Gould (Non Overlapping MAgisteria). Ik moet er dan wel meteen aan toevoegen dat ik het eens ben met Richard Dawkins dat het wel afhangt van de claims die het geloofsmagisterium doet. En zowel het christendom als de antroposofie doet nu eenmaal claims die maken dat de twee ‘magistria’ onmogelijk gescheiden kunnen worden gehouden. Juist integendeel.
Wat betreft Van Lommel raad ik je aan de blog van Gert Korthof eens te lezen. Links kun je vinden in mijn reactie op een van de blogs van Michel Gastkemper:
Wat betreft Darwin en evolutie:
Dat antroposofen zich daar niet tegen verzetten doet me toch een beetje denken aan creationisten die zich niet verzetten tegen micro-evolutie (zie mijn eerdere opmerking over nivelering van woorden en begrippen). Het darwinisme gaat uit van toevallige mutaties/recombinatie van DNA gekoppeld aan niet-toevallige natuurlijke selectie. Het betreft hier bewezen fenomenen (waar zelfs creationisten niet omheen kunnen). Dit model laat echter maar geen ruimte over voor interventie door een ‘intelligent agent’.
Voor veel mensen is het moeilijk te verkroppen, maar alles wijst helaas gewoon op een ongericht proces, hoe wonderlijk en onbegrijpelijk sommige aspecten ook mogen zijn (want bewustzijn is natuurlijk iets fantastisch, wat bij lange na nog niet bevredeigend verklaard is).
Ik zal me eens proberen te verdiepen in de antroposofische ‘evolutieleer’.
Hartelijke groet,
Jan Cornelissen
En om een niet hypothetisch voorbeeld te geven (voor Jan Cornelissen): ‘Negers koken van binnen, omdat de planeet Mercurius inwerkt in het kliersysteem. Hij zuigt alle licht en warmte op waardoor hij net zo zwart ziet als steenkool. Daar komt zijn driftleven vandaan. Hij kijkt sluw uit zijn ogen en zeer opmerkzaam’. ‘Wat de neger met zijn driftleven heeft en de Aziaat met zijn gevoelsleven, heeft de Europeaan met zijn denkleven, want de planeet Jupiter werkt in op de hersenen van het blanke ras. Het blanke ras is het ras van de toekomst’. (kleine compilatie en samenvoeging van passages uit de Volkszielen en Vom leben des Menschen. Toegegven, dit is dus geen precieze weergave, maar zijn samenvoegingen van twee teksten met dertien jaar verschil er tussen. Heb ik me in mijn artikelen overigens niet aan schuldig gemaakt). ‘Maar verder hebben alle rassen gelijke rechten’. Dit is dus wel rassenleer.
Goed de commissie van Baarda vond dit juridisch niet discriminerend, maar heeft dit soort uitspraken gekwalificeerd als stigmatiserend, zolang je deze uitspraken los ziet van de rest van de antroposofie. Als je de gehele antroposofie zou begrijpen, zou dit niet stigmatiserend zijn, vindt de Commissie althans.
Wat mij betreft geldt precies het omgekeerde. Door de antroposofie te begrijpen kun je ook zien dat dit een onderdeel is van de antroposofische levensfilosofie. En daaruit blijkt ook dat er wél sprake is van rassenleer. Het juridische aspect (de belangrijkste meetlat voor de commissie van Baarda) laat ik hier buiten beschouwing, dat laat ik liever aan vakjuristen over.
Ha Jan, ga ik zeker lezen! (had je nieuwste reactie nog niet gezien). Zelf ben ik overigens niet zo hard over religie, zolang het maar buiten de wetenschap blijft. En geen onbetamelijkheden uithaalt of discrimineert, naar rassen, vrouwen, homoseksuelen, etc.
Hoewel ik zelf geen moslim ben heb ik bijvoorbeeld een grote bewondering voor de Egyptische denker Nasr Abu Zayd, die, wetenschappelijk en fiilosofisch zeer gefundeerd, tot een visie komt waarin tolerantie en mensenrechten centraal staan. Heeft hem in Egypte de nodige problemen opgeleverd met orthodioxe moslims. Hij is nu hoogleraar in Leiden. Hij is zeker gelovig moslim en al ben ik dat niet, ik vind het een hele bijzondere man, die intellectueel zeer uitdagende boeken schrijft. In het het Nederlands zijn verschenen ‘Vernieuwing van het islamitisch denken’ en ‘Mijn leven met de islam’ (allebei verschenen bij Bulaaq, Amsterdam). Ook in algemene zin hele bijzondere boeken. Ik heb nog nooit zulke doortimmerde verhandelingen gelezen over de ‘onzin’ van welke vorm van fundamentalistisch denken dan ook. Hoewel het over de islam gaat zou ik het ook bijna antroposofen kunnen aanraden. Zou bijna bevrijdend werken. Je kan gewoon tot een tolerant en rationeel wereldbeeld komen, zonder je religie te verraden, af te vallen, etc.
Deze man zit dus in nederland, maar de Nederlandse media zijn nauwelijks in hem geïnteresseerd. De wildersen en de Verdonkjes ook niet. Maar internationale zenders, van de BBC tot al-Jazeera komen hem regelmatig in Leiden interviewen. In het buitenland weet men hem dus heel goed op waarde te schatten, behalve zijn gastland. maar goed, is een ander verhaal. maar dat vind ik een mooi voorbeeld van iemand die ‘spiritueel’ of ‘religieus’ denkt, zonder de wetenschap uit te sluiten. En hij weet dat heel goed te beargumenteren. Zou hem bijna aan Richard Dawkins willen aanraden, als ik zo aanmatigend mag zijn. Maar goed, zelfs Maria van der Hoeven heeft geen flauw benul wat voor goudmijn er hier in nederland rondloopt (terwijl zij minister van onderwijs was). Maar zijn twee boeken zijn echt superieur in de mooie en elegante redenaties. Je kan dat zelfs als volstrekt overtuigd atheist vinden.
Jan Cornelissen is terug, en hoe.
Nu ben ik aan het ‘jijbakken.’ Wat is dat, beste Jan ?
Zelf zou ik nooit zo over Jahweh spreken. Steiner noemt hem 1 van de Elohim. Dit zijn zeer hoge geesten, en in de tijd van Abraham, Izaäk en Jacob is hij zijn volk in zijn missie voorgegaan. De missie was de komst van de Messias voorbereiden.
In die tijd was het noodzakelijk dat het Joodse volk zich in zekere zin afzonderde, en zich niet vermengde met andere volkeren en de geboden in acht nam.
Ii heb groot respect voor de Joodse religie, en mocht deze religie of de dragers ervan bedreigd worden, zullen we op de bres moeten springen. Ik vind het citaat over Jahweh, kennelijk van Hawkins, dan ook misplaatst.
Vanuit ethisch oogpunt kunnen we natuurlijk niet in een gecontroleerde omgeving een soort experiment met bijna dood ervaringen gaan doen. Wel kan men de ervaringsberichten empirisch benaderen. Over de gehele wereld inventariseren en eens kijken of ze bijvoorbeeld overeenstemmen of niet.
Jan Cornelissen zegt niets uit te sluiten, dat hij slechts wacht op het bewijs van e.e.a. Zo uit hij zich echter niet zijn reacties.
In die reacties gaat hij ervan uit dat een geestelijke realiteit iets is voor idioten. Hij matigt zich over geesteswetenschappelijke verklaringen zeer laatdunkende oordelen aan.
Jan Luiten
Als je een beknopte uiteenzetting van de antroposofische evolutieleer wilt lezen kan ik je het volgende boekje aanraden. Het is wel recent, overigens heel erg pro, maar ook helder: Henk van Oort, ‘Antroposofie; een kennismaking’, Vrij Geestesleven, 2006.
Het kost bijna niks en het is dus vrij actueel. Over de rassenleer natuurlijk geen woord, maar als je alles hierboven hebt gelezen, zul je meteen begrijpen waar het hem in zit.
Een vrij compact artikel over de rassenleer van Rudolf Steiner is nog altijd ‘Kosmisch racisme’ van Jan Willem de Groot. Hoewel er hier al veel meer op de details is ingegaan (en ook wel meer de diepte in) is dit nog altijd een aardige inleiding in de redenaties erachter. Voor mij betekende dit artikel het omslagpunt. Ik las het al jaren geleden, maar toen ik het las, herkende ik zoveel dat ik voor het eerst me realiseerde dat die verhalen over racisme in de antroposofie gewoon klopten. Toen ik dat had gelezen ben ik me er ook verder in gaan verdiepen. Je kunt het lezen onder deze link: http://www.stelling.nl/simpos/antro1.htm
Het is misschien goed indien we in de discussie wat meer systematisch te werk zouden gaan.
Bijvoorbeeld door eerst te kijken naar 1 bepaalde voordracht of 1 bepaalde cyclus. Daarna kunnen er uiteraard ook andere voordrachten, cycli of geschriften aan bod komen, maar dat het in ieder geval niet 1 brei wordt.
Verder wil er op wijzen dat we iets zeer opmerkelijks hebben gezien:
Een citaat van Steiner (uit de Morgen) dat er op het eerste gezicht ‘racistisch ` lijkt ui t te zien, blijkt eigenlijk juist tegen racisme gericht te zijn.
Misschien is dit wel vaker het geval !
Jan Luiten
Jan Luiten
Jan, daar heb je gelijk in. Het gaat nu een beetje ‘zwemmen’. Help me nog even aan de link naar het citaat uit de Morgen, dan wil ik het graag lezen. Ben er vanavond trouwens niet, maar je krijgt wel weer reactie. En de Driegeleding staat ook op de agenda, dus dat komt,
groet,
Floris
Ik vind je suggestie overigens een goed idee. Maar wellicht zouden we dat echt systematisch moeten doen (ergens op internet een appart forum openen bijvoorbeeld). Ik ben er zeker voor om met een groepje sytematisch Die Misson of de Akasha Kroniek door te nemen en daarover het gesprek aan te gaan. Van beide staat de tekst ook integraal onkline, dus dat kan. Maar ben ervoor om een nieuw blog ergens te openen (forum zo je wilt) en dan nemen we een aantal publicaties punt voor punt door. Lijkt me een goed plan. Moet overigens niet iets zijn van de korte adem (ik heb ook andere dingen te doen). Maar het kan best over een wat langere tijd uitgespreid zijn.
Goed idee dus!
Floris
Als we zo’n forum openen, zou ik het volgende willen voorstellen:
1 We beginnen met een boek. Daarin beperken we ons in eerste instantie tot het verklaren van wat er in de tekst zelf staat, zonder al te veel interpreteren. Steiners omschrijvingen zijn al lastig genoeg, dus als we ons in eerste instantie beperken tot beschrijven wat we gelezen hebben moet dan volstaan. Echte discussies zouden we in dat stadium moeten vermijden. Gewoon uitwisselen wat we gelezen hebben, zonder te oordelen, te interporeteren, of verbanden buiten de gelezen tekst te leggen.
2. Daarna moet er een nieuwe ronde. Hierin gaan we over tot duiding en ook tot discussie. In dit stadium staat het iedereen vrij om verbanden te leggen met andere literatuur. Dat kan van Steiner zijn, maar ook anderen, van tijdgenoten t/m interpreaties van antroposofen uit deze tijd.
3. Daarna is het vrij discussieren. Daarin kan iedereen vrij zijn meningen geven. Laat iedereen wel zijn bronnen goed verantwoorden, zoadat alles doorzichtig is.
Op die manier kunnen we een aantal werken langslopen. Dit is wel een project van de lange adem, maar het kan zeker zinvol zijn. Laten we er maar een goed leesclubje van maken, van antroposofische diehards, mensen die enige kennis van de antroposofie hebben (reken ik mezelf dan maar toe) t/m volstrekte leken, die wellicht een verrassende input kunnen hebben.
Verder moeten we tot en lijst van relevante titels komen. Dat moet natuurlijk samenhangen met wat we gaan onderzoeken. Omdat dit toch het racisme debat is, stel ik voor ‘Rudolf Steiner, sprake van rassenleer?’ Binnen dat kader is iedereen vrij om er van alles bij te halen, van geloofszaken, sociale driegeleding, wetenschap t/m eigen gezond verstand.
Inleidend zouden we kunnen beginnen met filosofie der Vrijheid. Is een van zijn eerste en ook niet zo moeilijk. Daarna zou ik Theosofie suggereren (ook nog wel te doen). Dan de Akasha-kroniek (voor Steiners visie op de aarde -evolutie). De Volkszielen (voor het hete hangijzer). En als we er nog niet genoeg van hebben het echte zware werk ‘Geheimwissenschaft’. Hebben we wel een boel behandeld.
Doen we dan wel volgens een systeem:
1. Het begrijpen van de tekst zelf (zonder externme zaken erbij halen)
2. Het maken van vergelijkingen en het leggen van mogelijke verbanden met andere zaken, ook als die buiten de antroposofie liggen
3 een poging tot algemene duiding.
Het kan denk ik veel interessants opleveren. We moeten dan wel met een goed groepje zijn, van antroposofen, kritische lezers, t/m echte buitenstaanders.
Het is maar een ideetje. Wie zou het aandurven. Aan Jan luiten hoef ik het niet te vragen, maar wie verder?
En we werken dan wel met de Duitse tekst of betrouwbare vertalingen (zoals die van Vrij Geestesleven)
Floris,
Ik vind het een goed idee.
Je vertrekt dan van de bron (Steiners boeken) en gaat zo verder met je onderzoek.
Een andere methode is om te kijken naar dat wat uit de bron lijkt voort te komen (hedendaagse antroposofische organisaties bijvoorbeeld) en dan stroomopwaarts beginnen zoeken. Uiteindelijk zou je dan ook bij een bron moeten uitkomen.
Jan L.,
Over het jodendomcitaat. Het is toch niet omdat iemand tegen racisme tekeergaat, dat die zelf niet bezig zou kunnen zijn met discrimineren?
Je hebt zelf al aangehaald dat er mensen zijn die iets tegen antroposofie als werkgebied hebben. Stel je nu eens voor dat die mensen op een gegeven moment een uitgebreide, goed geargumenteerde, maar zeer ongunstige analyse maken van dat werkgebied en erin die analyse een uitspraak voorkomt die zo klinkt:
‘Antroposofie heeft zichzelf al lang overleefd, heeft geen bestaansrecht meer binnen het moderne leven en dat het vooralsnog behouden is gebleven, is een fout van het gezonde verstand.’
(Dit citaat vertegenwoordigt zeker niet mijn mening, maar heb ik een beetje satirisch weergegeven aan de hand van hoe ik sommige critici bezig zie als het over antroposofie gaat)
Maar stel je nu eens voor dat iemand dat in een ernstig werk gaat neerpennen en publiceren, Jan? Het zou een goed experiment zijn om te weten te komen hoe de antroposofische beweging zal reageren, maar vooral: hoe de aanklacht zal luiden. Want die komt er gegarandeerd en dan is zo geweten wat binnen de beweging van zo’n citaat wordt gedacht.
Nu, wie waagt het erop. Of beter; wie offert zich voor het experiment op?
Groeten
Ramon
Floris,
Ramon heeft het citaat uit de MOrgen opgevoerd.
Ik heb er geen link naar, maar het gaat om de Morgen van 23 juni 2000, p.34. Volgens mij volstaat het echter als je het citaat uit de bijdrage van Ramon gebruikt.
Wat betreft onze methode.
De methode van lezen lijkt me OK.
Laten we echter niet te veel ineens willen. Niet direct ons nu al een aantal boeken voornemen.
Zeker, het is belangrijk kennis te nemen van de kentheoretische werken van Steiner. Deze zijn voor het allergrootste deel niet-esoterisch. Filosofie der Vrijheid, Wahrheit und Wissenschaft, Grundlinien einer Erkenntnistheorie en Goethes Weltanschauung. Hier komen echter niet de uitspraken in voor waarop men ons aanvalt, al zou het goed zijn, wanneer de kritikasters zouden zien dat er een exoterisch kentheoretisch fundament is.
Dit is echter niet het doel van deze site, en ik vraag me werkelijk af of het goed is nog weer een apart forum te openen.
Het is daarom misschien beter hier een voordracht of een cyclus te nemen die de nodige stof heeft doen opwaaien, en deze te bespreken.
Door je bijdragen wordt je positie steeds duidelijker Floris.
Het is inderdaad prettig te weten waar iemand staat.
Ik voel me zeer verwant met Peter Schilinski, die ik al eerder noemde. Een driegeleder en paria binnen de anthroposofische beweging, een ‘linkse’ anthroposoof, dus maatschappijkritisch. Maar wel in dik en dun voor Steiner.
De bedoelde vernieuwing zal een sociaal-politieke vernieuwing moeten zijn. Wie weet. Niet door afstand te nemen van Steiner, maar juist door de anthroposofie dichter bij de mensen te brengen. Schilinski was daarin een meester.
Jan Luiten
Ramon, gaan we dan verder aan werken. ben net thuis, maar wil me nu even richten op de verkiezingen in Amerika (interessant interview met Simon Schama). Zou je mijn e-mail adres aan jan kunnen doormailen, dan kunnen we direct contact leggen. Dan kunnen wij ook met elkaar mailen, lijkt me wel praktisch,
we spreken elkaar wel weer snel,
groet,
Floris
Ramon,
Het is duidelijk het idee van 1 rijk, 1 volk, 1 God/ideologie sprak Steiner niet aan. En inderdaad hij wint er geen doekjes.
Drukt zich hard uit. Echter juist tegen racisme gericht (Joodse superioriteit t.o.v. niet Joden)
Jan Luiten
Ik sluit voor vanavond.
Morgen verder.
Tot dan
Jan Luiten
Nog een laat bericht (toch alvast aan het buizen voor de verkiezingen, maar doe dit dan nog even tussendoor). Ik heb het artikel van Jos Verhulst in de Morgen gelezen.
Een aantal opmerkingen. Mijn belangrijkste bezwaren blijken niet uit de tekst maar uit de achtergrond:
1 het opvoeren van David Irving. Neem me niet kwalijk (en misschien weten te weinig mensen dit niet) maar dat is net zo iets om in Nederland de weduwe Rost van Tonningen op te voeren om je punt te maken (voor Ramon, dat was de weduwe van een van de kopstukken van de Nederlandse fascisten die met de Nazi’s collaboreerden. Haar man is na de oorlog ter dood veroordeeld en zij is daarna altijd een soort nazistische activiste gebleven). Dat maakt dat ik dit artikel al niet in de haak vind. Maar bij de Brug dwepen ze op zeker vier plaatsen met de neo-nazi David Irving, dus uit die hoek is het niet zo vreemd.
2. Verder herken ik bij deze uitleg van Steiner ook opmerkingen uit de Volkszielen. Steiner stelt dat de Joden (net als als de Mongolen?!), geassocieerd kunnen worden met de planeet Mars. Steiner stelt in de Akasha-kroniek dat er nota bene een etnische verwantschap bestaat tussen de Joden en de Mongolen, want zij zouden nazeten zijn van de oer-Toeraniërs, een van de volkeren van Atlantis. Dit volk wordt vaak geassocieerd met materialisme en duistere krachten en zou de tegenhanger zijn van de ‘spirituele oer-semieten, die weer vreemd genoeg de voorouders zouden zijn van de Ariërs, het volk van de Geest. Dus de oersemieten, zouden meer hebben met de Ariërs dan de huidige semieten. Erg vreemd maar zo beschrijft hij dat in de Akasha Kroniek, in het hoofdstuk ‘Onze Atlantische voorouders’.
Verder spreekt Steiner in de Volkszielen van twee rassen die door de planeet Mars zouden worden beheersd. Dat zou gaan om de Mongolen en de Semieten. Hij zegt dat Jahwe werkzaam zou zijn in de bloedbanden. Zie hier ook de kritiek van Steiner op het oude testament.
Eerst de passage uit Die Mission: ‘Jetzt gehen wir über die breiten, mongolischen Flächen herauf. Das sind diejenigen Flächen, in denen die Geister der Form vorzugweise wirken, die den Umweg durch das Blut genommen haben. Da wird im Blut dasjenige ausgekocht, was die eigentliche Modifikation aus der menschheit heraus, den grundcharakter der Rasse bewirkt. Nun ist aber bei dieser mongolischen Rasse etwas höchst Eigentümliches vorhanden. Da gehen ins Blut hinein die Marsgeister’ (p.118). De planeet Mars werkt trouwens ook in op het Hebreeuwse Volk: ‘Wie das Mongolische hinein die sechs Elohim von der Sonne, Jahve vom Monde und ihnen entgegen die Marsgeister wirken, so müssen wir in einem anderen Falle annehmen, daß von der Mondrichtung her die Jahvekräfte wieder zusammentreten und zusammenwirken mit den Marsgeistern, und daß dadurch eine besondere Modifikation entsteht. Hier haben Sie, aus dem okkultesten Hintergrunde heraus geklährt, eine besondere Modifikation der Menschheit, nämlich diejenige, die zum Semietentum gehört. Im Semitentum haben Sie eine Modifikation des gesamten Menschentums, so, daß sich anschließt von den anderen Elohim Jahve oder Jehova und dieses Volk mit einem besonderen Charakter veranlangt, indem er zusammenwirkt mit den Geistern des Mars, um die besonderen Modifikation dieses Volkes hervorzubringen. Jetzt werden Sie auch das Besondere einsehen, das den semitischen Volk und seiner Mission liegt. In einem gewissen, tiefen okkulten Sinn konnte der Schreiber der Bibel sagen, daß Jahve oder Jehovah dieses Volk zu seinem Volk gemacht habe, und wenn Sie jetzt das dazu nehmen, daß hier eine Zusammenwirken stattfindet mit den Marsgeistern, und daß die Marsgeister ihre Angriffe vorzugweise auf das Blut richten, dann werden sie auch begreifen, warum gerade die fortgehende Wirkung des Blutes von Geschlecht zu Geschlecht, von Generation zu Generation für das semitisch-hebräische Volk von ganz besonderer wichtigkeit ist….’enz (p. 118).
Ik vind deze visie op ‘de Joden’ dus geen prettige. Ook het verhaal van de groepsgeest van het Jodendom staat toch wel in schril contrast met de humanistische traditie van het jodendom in de diaspora (zie Spinoza). Veel joden waren immers zeer geïntegreerd. Goed, door de eeuwen leefden er ook velen in getto’s (genoemd naar ‘Getto’, de Joodse wijk van Venetië, waar deze term vandaan komt), maar dat was natuurlijk ook vanwege de verschrikkelijke discriminatie in de Christelijke wereld (in de islamitische wereld waren joden veel vrijer en hadden ze vaak ook hoge posities, zelfs tot en met ministersposten, zoals in het Osmaanse Rijk). Dus die cultuur van afzondering is iets waar de Joden in Europa vaak niets aan konden doen, dat was gewoon vanwege discriminatie.
Goed, ik heb Steiner niet als een antisemiet afgeschilderd, maar ik vind dit geen sympathieke gedachte. Waar blijven de grote Joodse vrijdenkers in dit verhaal? En het uitspreken tegen antisemitisme llijkt mij, zeker in Steiners tijd, belangrijker dan die zg naarbinnen gekeerde cultuur van ‘de Joden’.
En laten we niet vergeten dat er tegenover de afgezonderde Joodse gemeenschappen ook het tegenovergestelde bestond. De andere kant is dat er ook veel Joden zich generaties lang zo hadden aangepast (of waren geïntegreerd) dat de Joodse identiteit vrijwel onzichtbaar was geworden, ook voor hen zelf. Om een voorbeeld te noemen (mijn eigen afkomst), ik stam voor een gedeelte uit zo’n Joodse familie (ik ben overigens niet Joods maar heb voor een gedeelte Joodse voorouders). Bovenstaand voorbeeld is exemplarisch voor mijn eigen familie.
Ik wil hier nog een passage aanhalen, gevonden in het artikel van Jan Willem de Groot:
‘Zoals uit het bovenstaande duidelijk is geworden, worden in de antroposofie volken en rassen met bepaalde hemellichamen verbonden. Het “karakter” en de werking van deze hemellichamen zou een beslissende invloed hebben op het functioneren van de verschillende rassen. Zo worden in de antroposofie de Indianen als een “Saturnusras” gezien, waarvan het kliersysteem onder invloed van Saturnus een “verbeningsproces” ondergaat, met als gevolg het collectieve uitsterven van de Indianen.27) Ook de joden krijgen in de antroposofie een hemellichaam toebedeeld, in hun geval de maan. De antroposofische visie op de verbindingen tussen het jodendom en de maan vinden we kernachtig verwoord in een interview met de antroposoof John van Schaik in het antroposofische tijdschrift Jonas van 27 mei 1994. Van Schaik zegt hier over Steiners visie op de joden het volgende: “(…) Ook Steiner maakt verschil. Hij zegt dat de god in het Oude Testament nog werkt vanuit de maansfeer en de God in het Nieuwe Testament vanuit zonnekracht. Vanuit de maansfeer geeft Jahweh leiding aan het joodse volk. De maan spiegelt, werkt op het spiegelende bewustzijn. Het reflecteert op iets. Het joodse volk ontwikkelde een reflecterend, sterk intellectueel bewustzijn.”28) Elders in zijn werk spreekt Steiner in dit opzicht over de van Atlantis afkomstige “oersemieten” die het denken zouden hebben uitgevonden.29)
De verbinding jodendom-rationalisme die hier door de antroposofie gelegd wordt, kenmerkte eveneens het antisemitische denken in Duitsland. De veronderstelling van de joden als een “volk zonder wortels,” dat met zijn intellectuele reflectie de vertrouwde levenspatronen vernietigt en op deze wijze de wegbereider van de moderniteit wordt, was wijd verbreid in het antisemitische kamp. De Duitse filosoof Ludwig Klages (1872-1956), die een antisemitisch geïnspireerde “Lebensphilosophie” verkondigde waarin de intuïtie boven de -rationele- reflectie werd gesteld, sprak in dit opzicht over het “molochitisch-zersetzende Verstand” van de joden,”30) die met hun rationalisme iedere synthetische en organische entiteit tot ontbinding brengen en daarmee het leven zelf doden’.
Ik blijf het dus bezwaarlijk vinden al is het geen antisemitisme zoals dat door de Nazi’s werd gepropageerd. Dat is namelijk plat racisme en daar kun je Steiner zelden op betrappen.
Om nu toch even een sprongetje te maken naar iets anders: Jan, jij bracht mij vaak met Zondergeld en van der Tuin in verband. Ik denk dat je mij eerder met een andere criticaster uit het verleden kunt vergelijken (Zondergeld en van der Tuin hebben het bovenstaande genuanceerde onderscheid nl niet gemaakt). En dat is natuurlijk Bram Moerland. Mijn twee artikelen zijn wel in grote overeenstemming te brengen met wat hij naar voren brengt (en de Groot overigens ook). Dan had je mij veel meer recht gedaan, los van of ik dezelfde citaten, bronnen, etc. gebruik. Maar onze conclusies staan dichter bij elkaar.
Moerland maakt onderscheid tussen vulgaire racisten (hij noemt Le Pen, maar je zou ook Hitler kunnen noemen) en metafysisch racisme. Met metafysisch racisme bedoel ik een alomvattende kosmische theorie waarin ook de rassen een ‘plek’ krijgen. Ieder zijn eigen kwaliteiten, maar daarom wel erg stigmatiserend. Dat is wat ik Steiner aanwrijf, niet zozeer platte xenofobie van de nazi’s en ook van hedendaags extreem rechts (dat de schrijvers van de Brug zich daar wel schuldig aan maken is hun probleem, maar niet dat van Steiner).
Misschien heeft dit artikel geholpen om alsnog een keer mijn positie duidelijk te maken. Maar ik keur de gedachten eruit dus wel af.
dus bij deze mijn antwoord,
wellicht spreken we elkaar weer snel,
groet,
Floris
pS Jan voor alle duidelijkheid, jij kent me alleen via de kwestie antroposofie, maar ik hou me vooral met andere dingen bezig, vooral met de Arabische Wereld (heb een scriptie geschreven over hedendaagse kusnt van de Arabische wereld in Nederlandse ballingschap). Kun jje wel aan mijn andere blogteksten zien. Wat betreft de Palestijnse kwestie ben ik zeer kritisch naar Israël. Als ik zelf iets meer ‘Joods’ zou zijn geweest (heb een Joodse Oma), had ik me zeker aangesloten bij een ander Joods geluid.
Bij deze weet je waar ik sta.
Beste Jan (Luiten),
Een jijbak is een drogreden in de trant van ‘wat je zegt ben je zelf’. Misschien komt dat niet helemaal overeen met wat ik wilde aangeven, maar we hadden het over een rassenleer bij Steiner, en dan moet je niet aan komen zetten met vermeend racisme in het joodse denken. Dat heeft er gewoon niets mee te maken.
Wat betreft Yahweh:
Sla je bijbel er maar op na. Die opmerking van Dawkins (niet Hawkins) was ook door hem meer bedoeld als grap, maar je kunt al die kwalificaties gewoon terugvinden in het oude testament. Maak je er overigens niet te druk om, Dawkins had het over ‘argualbly the most unpleasant character in all fiction’, en fictieve karakters kun je gerust beledigen.
Wat betreft BDE:
Een echte BDE opwekken gaat uiteraard niet, maar er zijn bijv. wel drugs bekend die vergelijkbare symptomen opwekken als een BDE (dat moet toch iets zeggen).
Ook zou je meer gericht onderzoek kunnen doen naar de vraag of mensen echt dingen kunnen zien wat normaal gesproken onmogelijk is. Wat je bijv. kunt doen is ergens in de operatiekamer, op een plek die een patient niet kan zien (bijv. bovenop een kast), een bord neerleggen met daarop een markant woord. Als patienten die een BDE hebben gehad en uit hun lichaam zijn getreden dat woord kunnen reproduceren, dan zou dat veel meer zeggen dat zaken als: een tunnel met licht, vredig gevoel, weerzien van familieleden, etc.
Snap je mijn punt?
Ik wil niet alleen verhalen, ik wil bewijzen! Ik hecht nu eenmaal aan de waarheid, ook als die waarheid niet leuk is. Want begrijp me goed, ik ben ook geen fan van de dood.
Tot slot heb ik gezegd dat ik een geestelijke wereld niet helemaal uitsluit, maar het probleem is dat ze ook nog nooit is aangetoond. En tot die tijd propageer ik een materialistisch/naturlaistische grondhouding.
Lees wat Vermeersch hierover zegt:
“Uit de geschiedenis van de wetenschap en van het menselijk denken in het algemeen blijkt manifest dat de houding van de materialist de meest aangewezene is om zoveel mogelijk kennis te verwerven en te synthetiseren. Wie immers van vooraf aan het materialistisch monisme uitsluit en bvb. stelt dat de zgn. “geestelijke” fenomenen van een andere orde zijn, zal niet alles in het werk stellen om ze tot de natuurwetenschappen te herleiden: m.a.w. als ze uiteindelijk blijken toch herleidbaar te zijn, zal de materialist dat hebben gevonden, want de anderen zochten al lang niet meer. Omgekeerd, als zou blijken dat er onherleidbare fenomenen bestaan, zal de materialist dat vroeg of laat moeten vaststellen: geen enkel inzicht riskeert hierbij definitief in het gedrang te komen.”
BRON: etiennevermeersch.be/wijsbeg_ethiek/faq_materialisme/
Verder ben ik het ermee eens dat het allemaal nogal door elkaar aan het lopen is. Er zijn teveel draadjes en ik kan me indenken dat het Jan ook allemaal teveel wordt om overal op in te gaan. Ik ben dus wel voor het inrichten van een forum, zodat we de boel in ieder geval gescheiden kunnen houden.
Groeten,
Jan Cornelissen
Discipel,
Ik krijg via het contactformulier op deze site reacties van mensen die anoniem willen blijven. Ik bewaak ook die anonimiteit, wat al blijkt uit hier gepubliceerde klachten.
Ik begrijp ten volle dat iemand liever anoniem blijft wanneer die bij het uiten van zijn mening het gevoel zou hebben een of ander gevaar te lopen.
Ik begrijp de vraag naar wie je bent ook een beetje als een vraag waarvandaan je insteek in deze discussie komt. (Waarvandaan waait de wind?) Anders gezegd: vanuit welke betrokkenheid spreek je als het over antroposofie gaat?
Ik vermoed dat die vraag wel kan worden beantwoord zonder je identiteit prijs te geven?
mvg
Ramon
Floris Schreve, u schrijft :
“Ramon, natuurlijk dat is ook jouw zaak. Alleen kreeg ik zelf dus ook zo’n anonieme reactie op mijn blog, die totaal niet inhoudelijk was.”
Ik vermoed dat U het over mij hebt. Ik heb reeds in een andere topic geantwoord. Mijn reactie wordt ondetekend door een pseudoniem en tot nader order blijft dat zo. Indien mijn reacties u wegens hun “anonimiteit” niet bevallen, dan laat U ze gewoon links liggen. Ik heb gegronde redenen om niet mijn identiteit op het internet prijs te geven en ga er niet mee te koop lopen. Vrije meningsuiting moet kunnen beschermd worden wanneer dat nodig is.
Floris Schreve,
Wat betreft uw antwoord op mijn eigen reactie dat U op uw blog hebt geplaatst zal ik daar te plaatse op antwoorden.
Wat betreft uw reactie hier wil ik er slechts aan toevoegen dat mijn “sneer” een reactie was op uw eigen sneer, d.w.z. het commentaar waarmee U uw stuk afsloot – “de zaak lijkt wel rond”, dat ik. Indien het herhalen van deze sneer – maar nu in mijn eigen zin – hard aankwam, dan vind ik dat spijtig. Verder is mijn reactie een kritiek op uw artikel waarin ik niets meer of minder uitdruk wat ik ervan denk, zonder onnodige uitdaging of gesneer, en ik vind het buitengewoon moeilijk U voor een artikel te complimenteren dat ik niet waard vind gecomplimenteerd te worden.
Wat betreft de reactie die ik hier als eerste had geplaatst als antwoord op het artikel, daar ik verder niets aan toe te voegen en U doet ermee wat U wilt.
@ Discipel,
Het kwam niet hard aan, ik vond het alleen niet zo moedig, dat was het. Maar maak gerust je punt en doe verder gewoon mee.
Maar aardig dat u nu wel toegeeft dat u het was die op mijn blog had gereageerd. Eerder liet u dat in het midden, omdat u zich het niet meer kon herinneren. Mooi dat u dat nu weer wel kunt,
vriendelijke groet,
Floris Schreve.
PS Maar doe zeker mee. Ben benieuwd naar uw inbreng
Floris Schreve,
Ik hoef niets toe te geven aangezien ik me niets te verwijten heb, hetgeen U eigenlijk insinueert. Uw innuendo dat ik me opzettelijk mijn reactie op uw eigen blog niet herinnerde is genoteerd.
Ik observer nogmaals dat U klaarblijkelijk gaarne het woordje “aardig” gebruikt en van anderen verwacht dat ze “aardig” zijn maar het zelf eigenlijk niet echt bent – nietwaar ?
Wat mijn inbreng betreft, waar U zo benieuwd naar bent, stel U er maar niet te veel van voor. Ik zal mijn best doen geen minuut langer dan nodig is in deze discussie te verbrengen, ik heb nog andere zaken aan mijn hoofd.
Floris Schreve noemt De Brug een tijdschrift dat ‘bol staat van racisme, homohaat, regelrecht antisemitisme en zelfs holocaustontkenningen.’ Het is volgens hem het werk van ‘een stel extremisten dat met neo-nazi’s dweept’. Wel, wel. Ik ben het ook niet altijd eens met wat François De Wit en Jan Vermeir schrijven, maar waar Floris Schreve hen van beticht is er zo ver over dat ik mij afvraag wat zijn bedoeling is. Een gesprek kan het niet zijn, want dat begin je niet met een reeks scheldwoorden. Maar wat wil hij dan? Dat antroposofen zich openlijk distantiëren van De Brug, net zoals ze zich horen te distantiëren van Steiners racisme, homohaat en antisemitisme? Wat heeft deze fervente blogger toch met de antroposofie dat hij haar zo streng en vaderlijk meent te moeten terechtwijzen?
Lieven,
Ik denk dat alleen Floris dat weet en dat je dat dan ook beter aan hem vraagt.
Ik kan alleen maar zeggen dat ik er geen graten in zie wanneer iemand opstaat om zijn stem te laten horen. Argumenten tegenover mekaar zetten, kan uiteindelijk alleen de waarheid maar ten goede komen. De eventuele brokken ruimen we later op.
Vriendelijke groet
Ramon DJV
Wel, ik heb mijn (rethorische) vraag niet aan hem persoonlijk gesteld omdat ik zwaar mijn twijfels heb over de bereidheid tot gesprek van iemand die zo kwistig zware beschuldigingen rondstrooit. Maar als hij – of iemand anders – zich aangesproken voelt, dan wil ik graag met hem van gedachten wisselen.
Beste Lieven Debrouwere,
Goed dat u reageert. Dit is de eerste keer dat wij wellicht direct contact kunnen leggen. Ik heb ook al weleens wat van u gelezen (bijv. uw artikel over de huidige Paus).
Ik realiseer me dat ik extreem hard heb uitgedeeld, harder dan naar welke andere uiting van de antroposofie dan ook. Ik heb dit echter wel met een reden gedaan (zie al wat u zelf bovenstaand vermeldt). Ik kan dit echter allemaal onderbouwen. En het lijkt mij dat de naam David Irving genoeg zegt.
Ik kan ook niet begrijpen dat de antroposofische gemeenschap er tot nu toe mee is weggekomen. Het feit dat er in dit blad met neo-nazi’s wordt gedweept lijkt mij een totale ramp voor de toch al pertmanent onder vuur liggende antroposofie. Hoe zelfdestructief kun je zijn?
Maar goed, verder is mijn kritiek niet persoonlijk. Ik heb geen idee wat uw achtergrond is, noch die van de heren Francois de Wit en Jan Vermeir (u heeft gezien dat ik in mijn artikelen hun namen niet eens noem, het gaat mij echt om de zaak en niet om de man). Maar ziet niemand bij de Brug dan, dat het dwepen met nazi-elementen het de critici van de antroposofie wel heel makkelijk maakt? Ik ken de Belgische situatie niet zo goed, maar in Nederland heeft de antroposofie zwaar onder bvuur gelegen, in Duitsland ook (en nu nog steeds). Denkt u dat de inhoud van uw blad dat enigszins beter maakt?
Toen ik de Brug voor het eerst op internet ontdekte was ik te verbijsterd voor woorden en ik herkende er ook nauwelijks de antroposofie in. Ik dacht bijna dat het een geniale grap was. Als je de antroposofie schade wil berokkenen, moet je vooral dat soort artikelen op internet publiceren.
Maar goed, ik waardeer zeker dat u heeft gereageerd. Het gaat mij om de zaak en niet om de man, dus laten we maar proberen om tot een gedachtenuitwisseling te komen. En ik ben zeker bereid om een gesprek te voeren,
vriendelijke groet,
Floris Schreve
Ik moet een correctie aanbrengen. Het is natuurlijk niet ‘uw blaadje’, maar u schrijft er wel voor. Ook heb ik gezien dat u in een ander artikel tot bepaalde inzichten komt over het fenomeen ‘homoseksualiteit. U schrijft:
‘Maken al de toegevingen die we doen het lijden uiteindelijk niet groter, ook voor de homoseksuelen zelf? Alleen door het dragen van het eigen kruis kan de mens zich ontwikkelen tot een vrij en zelfbewust Ik. Alles wat hem daarvan afhoudt, veroorzaakt een lijden dat zwaarder is dan het reeds opgelegde. Amor fati, de liefde voor het eigen lot: dat is wat de moderne mens meer dan wat ook nodig heeft. Maar die liefde kan hij alleen uit inzicht ontwikkelen, inzicht in het eigen lot. Waarom leef ik het (soort) leven dat ik leef? Een belangrijker vraag kan de mens vandaag niet stellen (zie het volgend artikel over karma).
Vragen naar ons eigen lot, is tegelijk vragen naar het lot van de ander, want het is via die ander dat het lot op ons toekomt. Wanneer Parsifal (uiteindelijk) de Visserkoning de verlossende vraag stelt, is dat tevens een vraag naar zijn eigen levenslot. In die zin zouden we de homoseksueel de vraag kunnen stellen waarom hij ervoor gekozen heeft om als homoseksueel geboren te worden en wat die keuze voor ons betekent. Is het misschien een offer dat hij brengt om onze aandacht te vestigen op een probleem waar we ons anders niet bewust zouden van worden?
Op die manier wordt de tegenstelling tussen homoseksuelen en heteroseksuelen een “karmische afspraak” die ze samen gemaakt hebben. De homoseksueel heeft daarbij de taak op zich genomen om een – algemeen menselijk – probleem op een zodanige manier te belichamen dat het voor de heteroseksueel tot een sprekend beeld wordt, een Offenbares Geheimnis. Door die belichaming (en de pijn die ze veroorzaakt) heeft hij het vermogen opgeofferd om afstand te nemen van dat probleem en het te begrijpen. Zijn offer houdt dus – zoals ieder offer – de vraag in om het te aanvaarden door een tegen-offer te brengen.’ (in Brug 49, http://users.telenet.be/antroposofie/vanaf40/b49hyper.htm)
Dat is nogal wat. Ik kan u alleen maar vragen, hoe bent u tot deze inzichten gekomen? Ik ben wel verbijsterd dat u dit schrijft als antwoord op een lezersbrief van iemand die homoseksueel is, maar toch enige sympathie heeft voor de antroposofie en daar dus mee worstelt. En dan krijg je dus zo’n antwoord. Wat wilt u hiermee bereiken? En baseert u zich op Steiner zelf of zijn dit uw eigen inzichten?
ik ben wel benieuwd,
vriendelijke groet,
Floris Schreve
Lieven,
Heb jij al veel antroposofen in hun hart gekeken?
Want als je moet wachten tot die kleur bekennen, kan ik je verzekeren dat je hoopt dat reïncarnatie bestaat, zodat je misschien in je volgende leven een antwoord op je vraag krijgt.
Neen, in de antroposofische beweging heerst geen uitgesproken racisme, dat is ook mij wel duidelijk. Er heerst volgens mij wel een klimaat van onverdraagzaamheid, intolerantie en discriminatie. (Nu ja, ik heb natuurlijk ook al wel het een en ander meegemaakt. Laten we dat niet vergeten)
Als je dan ziet dat de grondlegger ook niet meteen de meest verdraagzame mens bleek te zijn, mag je toch wel bekijken of er geen structureel probleem is. Of nog erger: dat die zaken niet ergens in de leer vervat zitten.
Ik vond een stukje waarin wordt ingegaan op de onvriendelijkheid van Steiner tegenover kerk en theologie:
‘(…) Nu kunnen we lezen hoe een welwillend theoloog kritische kanttekeningen maakt en om correcties vraagt. Zijn belangrijkste opmerking lijkt mij te zijn dat Rudolf Steiner altijd zo onvriendelijk sprak over kerk en theologie in die tijd. Zelf theoloog zijnde, heb ik het ook gemist dat Steiner nooit eens iets waarderends zei over exegeten en kerkmensen die werkelijk Christus beleden. Er waren destijds genoeg rechtzinnige gelovigen en theologen die de zogenaamde ‘eenvoudige man uit Nazareth’ ook een pijnlijke eenzijdigheid vonden. Dat is bij Steiner echter nergens terug te vinden. Wel kan hij zich soms positief over de Latijnse mis uitlaten, vertellen over zijn goede contacten met geestelijken of iets opmerken over de waarde van een oprechte innige geloofshouding. Maar ik betwijfel of hij ooit met echte waardering een theoloog uit die tijd noemt. Daarom begrijp ik heel goed dat Von Stieglitz om eerherstel vraagt voor de theoloog Zittel: door hemzelf als vroom beleefd, door Steiner heel misprijzend vermeld (vijfde voordracht, blz. 90, vgl. nawoord, blz. 223). (…)
(…)Ik denk dat het bij Von Stieglitz geen onwil is om zich echt te verdiepen in een andere gedachtegang, maar eerder een onvermogen. Hij is verder echt heel welwillend. Hij neemt Steiner zelfs in bescherming, bijvoorbeeld op blz. 227: ‘Je krijgt bij Steiner al gauw de indruk dat de opgave van het jodendom is vervuld door de komst van Christus. Rudolf Steiner was geen racist. Maar wie hem kwaadwillig van racisme wil betichten heeft hier vrij spel.’ En vervolgens stelt hij als theoloog de vraag hoe het dan zit met bijbelwoorden als ‘het heil is uit de joden’ (Joh. 4:22) of ‘God heeft zijn verbond met Israël niet verbroken’ (Rom. 11:2). (…)’
(uit Motief 56, klik hier)
Ik ben trouwens ook nog nooit een antroposoof tegengekomen die iets gemeend vriendelijks over critici zei.
Vriendelijke groet
Ramon
Beste Floris,
Ik frons ook af en toe mijn wenkbrauwen als ik lees wat François De Wit allemaal schrijft in De Brug. Is dit wel verstandig, vraag ik me dan af. Maar ik heb me nooit geroepen gevoeld om hem daarover aan te spreken, enerzijds omdat ik niks te maken heb met de redactie of uitgave van het blad, en anderzijds omdat ik de vrije meningsuiting hoog in het vaandel draag. Ik weet dat François dat ook doet en dat hij David Irving opvoert als voorbeeld van hoe triest het met de vrije meningsuiting gesteld is. Het is een ietwat gechargeerde aanklacht, dat is duidelijk, maar daar zou uitgerekend jij toch wel enige sympathie voor moeten kunnen opbrengen. De manier waarop je De Brug aanklaagt is immers eveneens duidelijk gechargeerd. Ik meen de reden daarvan te begrijpen: het is een uiting van onmacht, van niet-gehoord-worden, van steeds harder kloppen omdat er niet wordt opengedaan. Althans, dat hoop ik, want anders is het louter arrogantie. Daarom heb ik ook de (retorische) vraag gesteld wat je bezielt om zo hevig tekeer te gaan. Ben je werkelijk zo begaan met de antroposofie dat je absoluut niet wil dat ze zichzelf schade berokkent? Klop je daarom zo hevig aan haar deur? Je zult wel begrijpen dat ik daar mijn twijfels bij heb. Iemand als Steiner betichten van racisme, dat is gewoon … belachelijk. Je vergeeft me wel als ik dat op mijn beurt eens flink in de verf zet. Er zijn Steinerscholen over heel de wereld, en het is heus niet de overheid is die mensen verplicht om hun kinderen daar naartoe te sturen. Nee, het zijn blanke, zwarte, gele en rode mensen die uit vrije wil voor die onderwijsvorm kiezen. Zouden ze dat werkelijk doen als de antroposofie racistisch was? Ik weet ook wel dat er bij Steiner passages te vinden zijn die racistisch kunnen uitgelegd worden, maar enerzijds vind ik de moderne gevoeligheid voor racisme tamelijk ziekelijk, en anderzijds zijn er in dat gigantische Verzamelde Werk (het grootste dat bestaat) passages te vinden waarmee je Steiner van om het even wat kunt beschuldigen, volslagen krankzinnigheid niet in de laatste plaats. Het heeft mezelf vijf jaar gekost om mijn weerzin voor de antroposofie te overwinnen, en daar zou ik nooit in geslaagd zijn als ik geen mensen had gekend die ‘ondanks’ hun antroposoof-zijn toch mijn respect afdwongen. Want de afstand tussen de antroposofie en de buitenwereld is en blijft groot. Dat zul je zelf wel kunnen beamen. Maar als ik iets kan doen om hem te verkleinen, of tenminste begrijpelijk te maken, dan zal ik dat graag proberen. Ik kan je alvast verzekeren dat ik onder antroposofen nog nooit een racist of een neo-nazi ben tegengekomen. Wel heel wat vreemde vogels, maar daar kun je in een multiculturele samenleving toch geen bezwaar tegen hebben, of wel?
Beste Lieven,
Dit is een heleboel in eens. Denk ook dat dit allemaal een reactie verdient. Laat ik ergens beginnen.
Over vrijheid van meningsuiting hoor je me niet. Ik begrijp wel dat er processen tegen David Irving zijn gevoerd. Ik kan ook goed begrijpen dat het voor nazaten van de slachtoffers van de holocaust onverteerbaar is dat iemand, die zich zelf historicus noemt (en het ook was, maar op onbegrijpelijke manier is afgegleden tot propagandist van de neo-nazi beweging), op zo’n wijze de nagedachtenis van de slachtoffers besmeurt. Dus dat lijkt me wel een grens aan het betamelijke. Maar goed, los van of ik vind of David Irving zijn dingen wel of niet mag zeggen (is ook helemaal niet zo interessant), is het regelrecht verbijsterend dat deze obscurantist zo met vuur wordt aangeprezen in een zichzelf antroposofisch noemend blad. Dat nu net in een tijd dat wereldwijd de antroposofie regelmatig onder vuur ligt wegens al dan niet ‘vermeend’ racisme. Als je de antroposofie echt kapot wil maken, kom dan vooral met David Irving aanzetten. Verder moet ik ook zeggen dat ik onder antroposofen nog nooit neonazi’s ben tegengekomen (inderdaad wel ‘vreemde vogels’). Zoals u zelf heeft kunnen lezen heb ik op de vrije scool gezeten, dus ik heb er wel enige ervaring mee. Ik zou het verband ook nooit gelegd hebben, maar de Brug doet het zelf.
Verder betoog ik in mijn artikelen duidelijk dat de antroposofie een ernstig racisme probleem heeft. Ik zeg niet dat alle antroposofen racisten zijn, sterker nog ik weet wel zeker dat dit niet zo is (ken er genoeg). Wel denk ik dat er maar weinig zijn die Steiner echt lezen. Bij deze meen ik ook de vraag te kunnen beantwoorden waarom er wereldwijd vrije scholen zijn.
Ik kan u een berucht voorbeeld noemen. Op een conferentie voor antroposofische leerkrachten (ik geloof in de jaren tachtig) was een keer een zwarte kleuterleidster uit Zuid Afrika aanwezig. Zij hield een verhaal over dat de overwegend blanke antroposofische beweging in Zuid Afrika Steiner vaak inzette om de apartheid te verdedigen. Tot haar stomme verbazing gaven de inertnationale gasten de Zuiod Afrikaanse antroposofen gelijk, want Steiner heeft inderdaad gezegd dat:….’u kent de uitspraken wel. Ik kan het nu even niet met bronnen onderbouwen, maar mocht u dat willen, zoek ik het nog wel voor u op.
Het probleem is dat de meeste goedwillende, naar spiritualiteit hunkerende en wellicht vriendelijke sympathisanten van de antroposofie simpelweg geen idee hebben wat Steiner over indianen, zwarten, maleisiërs, etc. heeft gezegd.
En zoals u het zelf zegt; ik heb geen enkel probleem met vreemde vogels. Ik heb wel een probleem met neo-nazi’s. En ik heb ook een probleem met het verkopen van neo-nazi praat. En dat is wat de Brug doet. Het lijkt mij dus het beste dat ze daarmee ophouden,
vriendelijke groet,
Floris
Dat het racisme slechts een klein onderdeel is van Steiners verzameld werk ben ik overigens niet met u eens. Als we Steiners wereldbeeld construeren, op grond van vele verschillende publicaties, blijkt dat er sprake is van een duidelijk uitgewerkte rassenleer. Wat dat betreft stroken mijn bevindingen geheel met die van Helmut Zander (al moet ik zijn boek nog lezen), die heeft gesteld dat: ‘Das sind für mich leider keine Ausrutscher. Rudolf Steiner ist auch in der Evolutionslehre ein Kind des 19. Jahrhunderts. Er hat geglaubt, dass sich die Menschen von einem sehr primitiven Zustand zu einem hoch entwickelten entwickeln. Und dann gibt es natürlich degenerierte Rassen und solche, die einfach diese Entwicklung nicht mitgemacht haben. Das halte ich für keinen Ausrutscher, sondern für einen zentralen Teil seiner Weltanschauung.’
Op grond van mijn eigen bevindingen kan ik dit alleen maar onderschrijven.
Moderatie 22.27h : laatste vier reacties samengevoegd
Floris Schreve zegt:
7 november 2008 at 5:58 pm
Maar dan nog los van deze opmerking van Zander en los van Steiner zelf. Is het nodig om dit soort teksten te publiceren:
‘In deze milieus moeten we de occulte broederschappen gaan zoeken. Dat daar misschien overwegend Joden bij zijn is in deze tijd niet meer relevant. Als dat voor hun doeleinden uitkomt verloochenen ze evengoed hun rasgenoten (Er bestaan verschillende interessante studies over welke kringen Hitler financierden). Zoals men uit bovenstaand artikel kan afleiden zijn zelfs de eigen familieleden niet veilig wanneer ze zich niet willen openstellen voor de ahrimanische inspiraties’.(http://users.pandora.be/antroposofie/vanaf40/b45.htm)
Geloof niet dat dit met Steiner zelf te maken heeft. Los van of je Steiner ook antisemitisme kunt aanwrijven, dit is wel een antisemitische tekst en niet zo’n beetje ook. Deze is echter geheel voor eigen rekening van de Brug.
Floris Schreve zegt:
7 november 2008 at 6:23 pm
Ik voel me nog verplicht om u antwoord te geven wat me bezielt om ‘zo retorisch te keer te gaan’. Het is geen louter arrogantie, al vond ik het intellectueel een uitdaging.
Maar u heeft kunnen lezen dat mijn eigen achtergrond gedeeltelijk is gevormd door de antroposofie. Ik heb op de Vrije School gezeten en heb in mijn naaste omgeving redelijk wat sympathisanten of half-sympathisanten (zij het dat er maar weinigen echt Steiner hebben gelezen).
Nav vele discussies die ik met hen heb gevoerd, vond ik het goed om het een keer overzichtelijk op papier te zetten. Dat is voor mij het belangrijkste geweest. Ook vond ik het nodig om regelrechte excessen (en voor die categorie slaagt de Brug glansrijk) een keer zichtbaar te maken. Van het een kwam het ander, er kwamen steeds meer reacties, dus dat bracht me tot een tweede artikel en nu uiteindelijk deze discussies. Vandaar, ik ben er geleidelijk ingerold.
Maar het ontdekken van de Brug op internet was voor mij de belangrijkste aanleiding om het uiteindelijk allemaal op te gaan schrijven. Het was niet de hoofdreden, maar wel de spreekwoordelijke druppel. En ik kan u verzekeren, ook mensen die naar mij toe de antroposofie door dik en dun verdedigd hebben zijn zich hier wild van geschrokken.
Maar laten we vooral alles ter tafel komen. Ik ben benieuwd of dit in het voordeel van de Brug uitpakt,
verder vriendelijke groet,
Floris Schreve
Floris Schreve zegt:
7 november 2008 at 6:27 pm
excuses voor de typefouten en een enkel lelijk stijlfiguurtje. Krijg je van zoveel typen in zo’n kadertje. Maar u begrijpt wel wat ik bedoel.
We zijn nu bijna 100 reacties verder en eigenlijk is er al heel veel gezegd. Interessante zaken zijn er al naar boven gekomen.
Maar op de in de samenvatting aangekaarte 17 punten zijn we nog niet direct ingegaan. Ik vind punt 17, die evolutieladder, redelijk discriminerend.
Ik zie dat Steiner op de evolutionaire ladder Indianen tussen apen en Ariërs zet. Dat is toch niet goed te keuren?
Zien antroposofen dat dan niet?
En wat betreft het aangeneden punt van isolement van de antroposofen. Dat is soms wel zo, ook in Nederland, maar lang niet altijd. Er zijn juist ontzettend veel initiatieven van antroposofen op talloze gebieden. Gezondheidszorg, onderwijs, andere hulpverlening, biologisch dynamische landbouw, etc. Ik heb ook het idee dat veel zaken door de buitenwereld gewaardeerd worden, alleen die rare rassenleer soms wat minder.
Alleen waar de Brug mee bezig is, met die vergelijkingen met catacombenchristenen en de klaagzang dat antroposofen het zo moeilijk hebben. Gek he, als je met holocaustontkenners gaat dwepen. Reken maar dat je dan met open armen ontvangen wordt. En om overal Ahriman te zien lijkt mij een beetje paranoide. Maar ik hoef u niks uit te leggen.